ايتنا- روز جمعه ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ برابر با ۲۲ بهمن ۱۳۸۹ رویدادی به وقوع پیوست که بسیاری از تحلیلگران بازار تلفن همراه را شوکه کرد.

استفان ایلاپ، مدیر ارشد اجرایی نوکیا، و استیو بالمر، مدیر ارشد اجرایی مایکروسافت، در لندن از ایجاد نوعی اتحاد بین دو شرکت خبر دادند. 
در هفته‌های پیش از این اعلام شایعاتی در این خصوص و همچنین در خصوص احتمال بکارگیری سیستم عامل آندروید توسط نوکیا شنیده می شد. 
این شایعات زمانی تقویت شد که دو روز پیش از اعلام رسمی این خبر، استقان ایلاپ در اظهار نظری بی‌سابقه به ناکارآمدی سیستم عامل سیمبین، پرفروش‌ترین سیستم عامل تلفن‌های همراه جهان، و همچنین زمان‌بر بودن تولید محصول با سیستم عامل «می‌گو»، اذعان کرده بود. 



به دنبال این سخنان شایعات در شبکه‌های اجتماعی به ویژه تویيتر مبنی بر احتمال همکاری نوکیا و مایکروسافت منتشر شد. این شایعات به حدی داغ شد که ویک گوندروتا قائم مقام مهندسی گوگل در شبکه اجتماعی تویيتر در مورد احتمال همکاری نوکیا و مایکروسافت چنین نوشت: «دو بوقلمون یک عقاب نمی‌شوند ولی لااقل به مصرف کنندگان امکان انتخاب بیشتری را در منوی رستوران خواهند داد.» این تعبیر تمسخرآمیز از دید استفان ایلاپ، مدیر ارشد اجرایی نوکیا، دور نماند و وی همزمان با برگزاری مراسم اعلام رسمی همکاری نوکیا با مایکروسافت از طریق شبکه تویيتر پاسخ گوندورتا را داد: «یا این: دو دوچرخه‌ساز، از دیتون اوهایو، روزی تصمیم گرفتند پرواز کنند.» اشاره ایلاپ به برادران رایت، مخترعین نخستین هواپیما در جهان، بود.
تعبیر ایلاپ هرچند پاسخی بود به گزافه‌گویی یکی از رقبا ولی از اهداف نوکیا و مایکروسافت در آینده خبر می‌دهد. 


توافق بر سر چه چیزی؟

پیش از آنکه به تحلیل پیامدهای اتحاد نوکیا و مایکروسافت بپردازیم، نخست به بررسی مفاد توافق تاریخی این دو شرکت خواهیم پرداخت. 

نوکیا و مایکرو سافت در بیانیه خود خلاصه توافقات خود را به شرح زیر اعلام کردند:
• نوکیا از سیستم عامل ویندوز فون به عنوان سیستم عامل اصلی برای تلفن‌های همراه هوشمند خود استفاده خواهد کرد.
• نوکیا با استفاده از تجربه و تخصص خود به ویژه در حوزه‌های طراحی سخت‌افزار، پشتیبانی از زبان‌های گوناگون و همچنین امکان عرضه گوشی‌های مبتنی بر ویندوز فون در رنج‌های قیمتی، بازارها و مناطق جغرافیایی مختلف، به هدایت و تعریف آینده ویندوز فون کمک خواهد کرد.
• نوکیا و مایکروسافت در توسعه، بازاریابی مشترک نقشه راه توسعه دوجانبه، مشارکت نزدیکی خواهند داشت.
• سرویس جست‌وجوی بینگ .همچنین سرویس تبلیغات ادسنتر(adCenter) شرکت مایکروسافت در کلیه گوشی‌ها و سرویس‌های نوکیا مورد استفاده قرار خواهند گرفت.
• سرویس نقشه‌های نوکیا به عنوان هسته اصلی سرویس‌های مبتنی بر نقشه شرکت مایکروسافت مورد استفاده قرار خواهد گرفت. به عنوان مثال این سرویس با سرویس جست‌وجوی بینگ و نیز سرویس تبلیغات ادسنتر یکپارچه خواهد شد.
• توافقات نوکیا با اپراتورها در زمینه بیلینگ خرید سرویس‌های نوکیا ویندوزفون را برای کاربران به ویژه در مناطقی که استفاده از کارت‌های اعتباری متداول نیست، ساده‌تر خواهد ساخت.
• ابزارهای برنامه‌نویسی مایکروسافت برای تولید برنامه‌های کاربردی برای اجرا روی گوشی‌های ویندوزفون نوکیا امکان استفاده آسان توسط برنامه‌نویسان برای دستیابی به بازارهای جهانی را فراهم می‌آورد.
• مایکروسافت به سرمایه‌گذاری بر روی ویندوزفون ادامه خواهد داد، و این امر امکانات بیشتری چه در محیط کار و چه در استفاده‌های شخصی در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
• فروشگاه برنامه‌های کاربردی و محتوای تلفن همراه نوکیا با فروشگاه برنامه‌های کاربردی مایکروسافت برای ارائه تجربه‌ای بهتر به کاربران در یکدیگر ادغام می‌شوند. 


جای خالی سرویس پست الکترونیک و پیام‌رسانی سریع 

با یک نگاه سریع می توان جای خالی سرویس پست الکترونیک و پیام‌رسانی سریع (Instant messaging) را در لیست تفاهم‌نامه‌های نوکیا و مایکروسافت دید.
 دلیل این امر نفاهم‌نامه دیگری است که کمتر از یک سال پیش توسط مدیر ارشد اجرایی وقت نوکیا یعنی اولی پکا کالاسوو با شرکت یاهو منعقد گردید. 
مطابق این تفاهم‌نامه شرکت یاهوسرویس پست الکترونیک و همچنین پیام‌رسانی سریع نوکیا، OVI mail و OVI Chat، را پشتیانی می‌کند و در مقابل نوکیا هم از سرویس نقشه‌های یاهو پشتیبانی می نماید. 
بنا براین به نظر می‌رسد نوکیا هنوز نتوانسته توافق خود با یاهو را ملغی سازد. 
هرچند بعید نیست که به زودی این اتفاق رخ داده و نوکیا بتواند رضایت یاهو را برای انصراف از توافق سال گذشته جلب نماید و سرویس‌های هات‌میل و MSN مسنجر مایکروسافت جای سرویس‌های یاهو را در گوشی‌های نوکیا بگیرند ولی تا آن زمان باید شاهد سرویس‌های دوگانه یاهو-مایکروسافت در گوشی‌های نوکیا باشیم. 


مزایای تفاهم برای نوکیا 

انتخاب ویندوزفون به تعبیر نوکیا این امکان را به این شرکت می‌دهد تا از یک پلتفرم ساده‌تر و کاربردی‌تر برای گوشی‌های خود استفاده کند. 
بازی‌های موبایل با توجه به سابقه مایکروسافت در ساخت کنسول‌های بازی امکان گسترش بیشتری خواهند یافت و وجود نرم‌افزارهایی چون آفیس و مدیاسنتر می‌تواند نسخه‌های موبایلی غنی‌تری را برای کاربران نوکیا فراهم آورد. 
سرویس نقشه‌های نوکیا هم می‌تواند با تلفیق در سرویس‌های جست‌وجو و تبلیغات مایکروسافت به رقیب قدرتمدتری برای سرویس نقشه‌های گوگل بدل شود. از طرف دیگر استفان ایلاپ از تقویت بازار آمریکای شمالی نوکیا بواسطه این اتحاد سخن گفته است. 


مزایای تفاهم برای مایکروسافت 

شاید اگر بگوییم برنده اصلی این تفاهم نامه شرکت مایکروسافت است، سخنی به گزاف نگفته باشیم. 
این شرکت عمده فروش خود را مرهون سیستم عامل ویندوز و نرم‌افزار آفیس برای کامپیوترهای شخصی است. 
این در حالی است که فروش کامپیوتر‌های شخصی روندی کندتر از فروش تلفن‌های همراه هوشمند را طی می‌کند بگونه‌ای که در سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۰ فروش تلفن‌های همراه هوشمند برای نخستین بار از فروش کامپیوتر‌های شخصی پیشی گرفت. 
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند این روند رفته رفته تشدید گردد و آینده بی‌شک در اختیار تلفن‌های همراه هوشمند خواهد بود جایی که مایکروسافت تنها ۳ درصد بازار آن را در اختیار دارد و از آن مهم‌تر تنها ۵/۱ درصد سهم بازار مربوط به گوشی‌های ویندوز فون ۷ است. 

با این توضیح بی‌شک باید مایکروسافت را خوشحال‌ترین طرف این تفاهم‌نامه دانست. چرا که این شرکت امکان خواهد یافت سیستم عامل خود را بر روی گوشی‌های بزرگ‌ترین سازنده تلفن‌های همراه جهان که گوشی‌های خود را در کشورهایی بیش از تعداد کشورهای عضو در سازمان ملل متحد عرضه می‌کند، به فروش برساند.
در حالی که در حال حاضر تنها سه شرکت سامسونگ، ال.جی و اچ.تی.سی آن هم بطور محدود به تولید گوشی‌های مبتنی بر ویندوزفون ۷ می‌پردازند. 

علاوه بر این مایکروسافت این فرصت بی‌نظیر را بدست می آورد تا سرویس جست‌وجو و تبلیغات خود را برای تعداد بی‌شماری از گوشی‌های نوکیا بکار گیرد و این یعنی حمله‌ای سهمگین برای کاهش سهم بازار گوگل از سرویس جست‌وجو و تبلیغات اینترنتی. از طرف دیگر کلکسیون کم‌نظیرنقشه‌های شرکت نوتک(NAVTEQ) که از زیرمجموعه‌های نوکیا است، خواهد توانست سرویس نقشه‌های مایکروسافت را به خوبی تقویت کند. 
و در نهایت اینکه ویندوزفون تنها سیستم عامل در شرایط کنونی است که حق امتیاز آن به فروش می‌رسد و ناگفته پیداست که مایکروسافت سود بسیار بیشتری از نوکیا که می‌بایست هزینه‌های گزافی را صرف تحقیق و توسعه، طراحی سخت‌افزار و حتی نرم‌افزار، خرید مواد اولیه، تولید و توزیع محصول نماید، به دست خواهد آورد در حالی که انرژی و منابع بسیار کمتری مصروف ساخته است. 
از طرف دیگر بهینه‌سازی‌های احتمالی در سیستم عامل ویندوزفون که با مشارکت نوکیا انجام خواهد گرفت بازار این سیستم عامل را داغ‌تر خواهد کرد و تولید کنندگان بیشتری را به عرضه گوشی با ویندوزفون ترغیب خواهد نمود که سود حاصل از این فروش تنها در اختیار مایکروسافت که فروشنده حق امتیاز ویندوزفون است قرار خواهد گرفت.
با این اوصاف می‌توان گفت مایکروسافت با اتحاد با نوکیا آینده خود را بسیار روشن‌تر خواهد دید. 



چالش‌ها 

مهم‌ترین چالش نوکیا بدون شک تمرکز بخش طراحی وتوسعه این شرکت بر روی سیمبین و «می‌گو» و ناآشنایی آنها با سیستم عامل ویندوزفون است همچنین عدم تطابق ساختار معماری سخت‌افزاری گوشی‌های فعلی نوکیا با گوشی‌های مبتنی بر ویندوزفون معضل کوچکی نیست و نوکیا باید هرچه سریع‌تر طراحی سخت افزار‌های خود را مورد بازنگری قرار دهد. 

از طرف دیگر نوکیا اعلام کرده است که ویندوزفون سیستم عامل اصلی تلفن‌های همراه این شرکت خواهد بود ولی در عین حال این شرکت به تولید گوشی‌های مبتنی بر سیمبین و«می‌گو» ادامه خواهد داد. تولید گوشی با سه سیستم عامل بدون شک هزینه‌های تحقیق و توسعه این شرکت را با افزایش چشمگیری مواجه خواهد ساخت.
 کاهش تمرکز بر سیمبین و اعلام گزینش ویندوزفون به عنوان سیستم عامل اصلی نوکیا، همچنین موجب کاهش فروش گوشی‌های موجود این شرکت که برخی مانند E۷هنوز روانه بازار نشده اند خواهد گردید. با توجه به اینکه هنوز هیچ زمان مشخصی برای عرضه گوشی‌های مبتنی برویندوزفون نوکیا اعلام نشده است، باید در انتظار کاهش چشمگیری در سهم بازار این شرکت، حداقل در کوتاه مدت باشیم. 
استفان ایلاپ یکی از دلایل مشارکت با مایکروسافت را افزایش سهم بازار در آمریکای شمالی دانسته است. اظهار نظری که شاید قدری خوشبینانه به نظر برسد. چرا که بازار امریکای شمالی به شدت وابسته به عرضه گوشی از سوی اپراتورهای تلفن همراه است و بدون داشتن ارتباط مستحکم با اپراتورها حضور در این بازار تقریبا منتفی است. 


خود شرکت مایکروسافت به دلیل عدم توفیق در برقراری چنین ارتباطی ناچار شد تولید گوشی‌های مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی خود را که به نام کین(KIN) به بازار عرضه کرده بود، متوقف سازد. 
بنابراین به نظر نمی‌رسد که افزوده شدن ویندوزفون به گوشی‌های نوکیا بدون توجه به ارتباط با اپراتورها بتواند وضعیت بهتری برای نوکیا در آمریکای شمالی به وجود آورد.
از طرف دیگر نوکیا می‌بایست به مایکروسافت بابت خرید هر نسخه ویندوزفون حق امتیاز بپردازد. هرچند که با امتیازاتی که مایکروسافت از این تفاهم بدست می‌آورد، ممکن است تخفیف قابل توجهی برای نوکیا در نظر گرفته باشد ولی صرف پرداخت حق امتیاز سود مایکروسافت را به شدت کاهش خواهد داد و امکان رقابت با گوشی‌های مبتنی بر اندروید که بدون پرداخت هرگونه حق امتیاز تولید می‌شوند را بسیار کم خواهد کرد. 

ولی تمام چالش‌ها از سوی بازار نخواهند بود. شاید چالش‌های بزرگ‌تر در داخل سازمان یا از سوی برنامه‌نویسانی که زمان و هزینه خود را صرف یادگیری برنامه‌نویسی با ابزار Qt برای گوشی‌های سیمبین و«می‌گو» نموده‌اند، نوکیا را تهدید نماید.


نخستین زنگ خطر در این خصوص بلافاصله پس از جلسه پرسش و پاسخ ایلاپ و بالمر به صدا درآمد. 

هزاران نفر از پرسنل نوکیا در شهر تامپره فنلاند که مرکز تحقیق و توسعه سیستم عامل‌های این شرکت می باشد، محل کار خود را به نشانه اعتراض به تصمیم ایلاپ در خصوص عدم پشتیبانی از سیمبین و نیز اعلام اخراج تعداد قابل توجهی از پرسنل در فنلاند و دیگر نقاط جهان، ترک کردند. 

این اقدام شروعی مسالمت‌آمیز در مقابله با استراتژی ۲۰۱۱ نوکیا بود. اقدامی که بعید است تداوم نیابد. این تحولات واکنش موری پکارینن، وزیر اقتصاد فنلاند را نیز در برداشت وی در بیانیه‌ای اقدام نوکیا را «بزرگ‌ترین تغییر ساختاری که به تکنولوژی نوین در فنلاند ضربه زده است.» توصیف کرد. 

آیا مایکروسافت شریک قابل اعتمادی است؟ 

گذشته مایکروسافت نشان داده است که شریک قابل اعتمادی نیست. تمایل به انحصارطلبی این شرکت موجب برگزاری دادگاه‌های مختلف بین مایکروسافت و شرکایش گردیده است که تازه‌ترین نمونه‌های آن درگیری با اچ.تي.سی و موتورولا به دلیل تولید گوشی‌های مبتنی بر آندروید توسط این شرکتها بود.
فشار مایکروسافت بر این دو شرکت در نهایت موجب شد که اچ.تی.سی از پافشاری برای توقف تولید گوشی‌های مبتنی بر ویندوزفون دست بردارد و موتورولا هم اعلام کند که احتمال تولید گوشی‌های مبتنی بر ویندوز فون توسط این شرکت وجود دارد. 
ولی از آنجا که استفان ایلاپ سابقه مدیریتی در بالاترین رده‌های مایکروسافت با سیستم مدیریتی این شرکت و نحوه تعامل آن با شرکایش به خوبی آشنا است و مسلما تصمیم همکاری با مایکروسافت را با علم به سابقه بد این شرکت با رقبا و قاعدتا با تضمین‌های حقوقی لازم برای جلوگیری از زیاده طلبی مایکروسافت گرفته است. 

از طرف دیگر سابقه نعلل و تاخیر در عرضه محصولات توسط مایکروسافت میتواند تهدیدی جدی برای نوکیا باشد که اکنون بیش از هرزمان دیگری نیازمند عرضه محصولی منحصر بفرد به بازار است و هرگونه تاخیر در عرضه چنین محصولی می‌تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد. 


به نام نوکیا بکام رقبا 

هرچند توافق جدید ظاهراً به نفع شرکت نوکیا است ولی به نظر می‌رسد رقبای نوکیا بیشترین بهره را از این توافق ببرند. 
به غیر از مایکروسافت که بیشترین نفع از این تفاهم‌نامه را خواهد برد، دیگر شرکت‌هایی که از این تفاهم‌نامه منتفع خواهند شد تولید کنندگان گوشی‌های مبتنی بر ویندوزفون یعنی سامسونگ، ال.جی و اچ.تی.سی هستند چرا که این شرکت‌ها از امکانات اضافه شده به ویندوزفون توسط نوکیا به ویژه سرویس ارزشمند و منحصربفرد نقشه‌های نوکیا که در ویندوزفون مورد استفاده قرار خواهد گرفت بهره‌مند خواهند شد. 

سامسونگ نزدیک‌ترین رقیب نوکیا علاوه بر انتفاع از سرویس‌های افزوده شده توسط نوکیا به ویندوزفون از کاهش فروش این شرکت تا زمان عرضه نخستین گوشی مبتنی بر ویندوزفون نهایت استفاده را خواهد برد و به احتمال زیاد به زودی عنوان بزرگ‌ترین سازنده تلفن‌های همراه جهان را از آن خود خواهد ساخت. 
اپل و گوگل حداقل در کوتاه مدت خواهند توانست از سهم بازار در حال ناپدید شدن سیمبین استفاده کرده و جایگاه خود را در
بازار تحکیم بخشند. البته گوگل باید خود را برای تهدید سهم بازارش در سرویس جست‌وجو بر روی گوشی‌های تلفن همراه هوشمند آماده سازد. 


بازنده‌ها 

مسلما باید اینتل را یکی از بزرگ‌ترین بازندگان تفاهم نوکیا و مایکروسافت دانست. نوکیا و اینتل سال گذشته و در کنگره جهانی موبايل در بارسلونا با معرفی سیستم عامل «می‌گو» که از تلفیق سیستم عامل موبیلین اینتل و مائمو نوکیا ایجاد شده بود اعلام کردند که گوشی‌های تلفن همراه هوشمند مبتنی بر این سیستم عامل را به بازار عرضه خواهند کرد.
 متعاقب این امر ویرایش نخست و پس از ان ویرایش ۱/۱ این سیستم عامل به بازار عرضه شد و انتظار می رفت نخستین گوشی مبتنی بر «می‌گو» در مراسم نوکیا ورلد که در سپتامبر سال گذشته در لندن برگزار شد، معرفی شود ولی برکناری دور از انتظار کالاسوو باعث شد هیچ گوشی مبتنی بر این سیستم عامل در این مراسم رونمایی نشود. هرچند ایلاپ در جلسه پرسش و پاسخ پس از اعلام اتحاد با مایکروسافت از پایبندی نوکیا به تولید گوشی‌های مبتنی بر «می‌گو» سخن گفت ولی عدم ارائه هرگونه برنامه زمانی و یا سیاست مشخص در این خصوص باعث تقویت این برداشت می شود که نوکیا تنها برای نشان دادن تعهد خود به توافق با اینتل دست به ظاهرسازی در این خصوص زده است و هیچ تصمیم جدی برای پیشبرد سیستم عامل «می‌گو» در دست ندارد. 

یاهو از دیگر بازندگان تفاهم نوکیا با مایکروسافت است. این شرکت که توانسته بود کنترل سرویس‌های پست الکترونیک و پیام‌رسانی سریع نوکیا را در دست بگیرد اکنون قاعدتاً با دریافت غرامتی کنار خواهد رفت و در هر حال از اهداف خودکه همانا رسوخ در بازار تلفن همراه است، دور خواهد ماند. 

اعلام خبر اتحاد نوکیا و مایکروسافت آخرین میخ بر تابوت رویای سیمبین بود. رویایی که نوکیا بیش از همه برای آن انرژی و سرمایه مصروف ساخته بود. 
اکنون در نبود سیمبین علاوه بر از بین رفتن حداقل چندصد فرصت شغلی در خود نوکیا تعداد زیادی از برنامه‌نویسان مستقل که سرمایه‌گذاری زیادی بر روی تولید برنامه برای گوشی‌های سیمبین انجام داده بودند، می بایست به فکر تغییر به سوی اکوسیستم جدید باشند. هرچند که بعید به نظر می‌رسد آنان بار دیگر تمام تخم مرغ‌های خود را در سبد نوکیا بگذارند. 



تحولی بنیادین 

در هر حال باید گفت اتحاد نوکیا با مایکروسافت تحولی بنیادین در بازار تلفن همراه جهان است. تحولی که می‌تواند منجر به حذف یا تداوم توفق نوکیا در بازار تلفن همراه جهان گردد. 
باید دید نتیجه تحولات بنیادین نخستین مدیر ارشد اجرایی «خارجی» نوکیا برای خروج از بن‌بست موجود، آرزوی پرواز دو دوچرخه‌ساز را محقق خواهد ساخت یا آن دو را به دو بوقلمون در منوی رستوران تبدیل می‌کند. 

هومن كبيري پرويزي