ایمان رئیسی - همکاران سیستم - رایانش ابری فناوری است که در دهه گذشته، تحول شگرفی در شیوه استفاده از انواع شبکه‌های سازمانی و اینترنت ایجاد کرده است. این فناوری به‌شکل یک پارادایم جدید تحویل خدمات مطمئن و از راه دور در عین کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری شناخته شده است. رایانش ابری از این نظر برای سازمان‌ها دارای جذابیت است که نیاز به برنامه‌ریزی مداوم زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و نرم‌افزارهای سازمانی را کاهش و هزینه‌های سربار آن را به‌سمت دیگر بخش‌های راهبردی سازمان سوق می‌دهد.
رایانش ابری عبارت است از اجاره از راه دور خدمات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بر‌اساس نیاز سازمان.
پرداخت هزینه استفاده از این مدل فناوری، مشابه پرداخت هزینه‌های آب و برق ساختمان‌هاست که ساکنان به‌تدریج آن را می‌پردازند. در مقایسه، سازمان‌ها به جای خرید سخت‌افزار، نرم‌افزار و… با هزینه‌های به‌مراتب کمتر، از طریق اینترنت به خدمات مورد نیاز خود دسترسی پیدا می‌کنند. در این روش، هر سازمان بر مبنای نیاز خود اقدام به خرید خدمات می‌کند و هزینه‌های آن را به‌شکل تدریجی و با بهای بسیار کمتر نسبت به زمان خرید پرداخت می‌کند. اگر یک سازمان نیاز به مالکیت نرم‌افزار داشته باشد، می‌تواند در قالب قراردادهایی مشابه اجاره به شرط تملیک، پس از مدتی نرم‌افزار را از شرکت تحویل‌دهنده خدمات تحویل گرفته و در سخت‌افزارهای داخلی سازمان نصب و اجرا کند.
مهم‌ترین مزایای رایانش ابری نسبت به روش‌های سنتی نصب و اجرای پروژه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در داخل سازمان را می‌توان به شرح زیر برشمرد:
- - بی‌نیازی به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فعلی شبکه و سخت‌افزار سازمان
- کاهش هزینه‌های سربار و غیرمترقبه ناشی از خرید سخت‌افزار نامناسب
- مقیاس‌پذیری بسیار مطلوب در حوزه توسعه نرم‌افزار و سخت‌افزار نسبت به روش‌های سنتی
- دسترسی ساده و همیشگی به امکانات نرم‌افزار از سراسر جهان
- کاهش ریسک‌های نگه‌داشت شبکه و سخت‌افزار داخلی
هرچند رایانش ابری در دهه گذشته معرفی شده، اما در سال‌های پیش از آن نیز زیرِ عنوان رایانش شبکه‌ای دردسترس سازمان‌ها قرار داشت. با این حال، عرضه آن به‌شکل عمومی آغاز نشده و تنها در سطح شعبه‌های مختلف یک سازمان مورد استفاده قرار می‌گرفت.
نوع اول رایانش ابری که به رایانش ابری عمومی شهرت یافته است، مشتمل بر نصب سخت‌افزار، نرم‌افزار و پایگاه‌های داده در مرکز داده شرکت نرم‌افزاری بوده و سازمان‌ها به همه امکانات نرم‌افزار و داده‌های خود از راه دور دسترسی پیدا می‌کنند و بر‌اساس میزان استفاده، هزینه آن را می‌پردازند. مخاطرات این روش نسبت به مدیریت و کنترل سخت‌افزار و نرم‌افزار در داخل سازمان کمتر است؛ چراکه مدیریت رایانش ابری توسط شرکت‌های متخصص این حوزه به همراه حمایت‌های قانونی و دولتی از مراکز داده‌ی بزرگ، منجر به ایجاد بستر امنی برای نصب و راه‌اندازی نرم‌افزارها شده است و امکان از دست رفتن داده‌ها و نرم‌افزارها یا مشکلات سخت‌افزاری را به حداقل نزدیک کرده است.
از سوی دیگر، برای راه‌اندازی نرم‌افزارهای خاص و سفارشی در داخل سازمان، رایانش ابری خصوصی پیشنهاد شده است. در این حالت، سازوکار رایانش ابری در مرکز داده داخل سازمان پیاده‌سازی و شعب مستقر در نقاط جغرافیایی مختلف، به مرکز داده داخلی متصل می‌شود و از خدمات رایانش ابری استفاده می‌کنند. به این شکل، امنیت داده‌های حساس و پُرکاربرد نیز حفظ می‌شود.
برای استفاده از مزایای رایانش ابری عمومی در کنار رایانش ابری خصوصی، راهکار سومی به نام ابر ترکیبی پیشنهاد می‌شود که در آن، برخی از نرم‌افزارها روی ابر عمومی و خارج از سازمان نگهداری می‌شوند تا هزینه‌ها کاهش یافته و نگه‌داشت سیستم‌ها آسان‌تر شود. از سوی دیگر، سازمان از ابر خصوصی نیز استفاده می‌کند که به ابر عمومی متصل است و نرم‌افزارهای خاص سازمان را در مرکز داده داخلی نگهداری می‌کند. بدین شکل، از مزایای هر دو نوع رایانش ابری بهره‌برداری می‌شود.
رایانش ابری و فناوری‌های نوین
رایانش ابری، زیرساختی اساسی را برای استفاده از دیگر فناوری‌ها شکل داده است. امروزه داده‌های شبکه‌های اجتماعی، دولت‌ها، شهرداری‌ها، فرودگاه‌ها، بانک‌ها و بیمه‌های بزرگ بر بستر رایانش ابری تولید و منتقل می‌شوند. هم‌چنین داده‌های مربوط به اشیای متصل به اینترنت نیز بر این بستر حرکت می‌کنند و تجمیع می‌شوند. در حقیقت، رایانش ابری شاهراهی را فراهم کرده است که بر بستر آن، فناوری‌هایی مانند مدیریت داده‌های عظیم ، اینترنت اشیاء و تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار شکل می‌گیرند و رشد می‌کنند. تمامی این فناوری‌ها، ناظر بر تولید، توزیع، گردآوری و تحلیل داده‌ها هستند و درنهایت، به سمت علم داده و تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار هم‌گرا می‌شوند. درنهایت، مجموع این فناوری‌ها منجر به تحول دیجیتال در سازمان‌ها خواهند شد. در ادامه به شرح ارتباط فناوری رایانش ابری با هر یک از این فناوری‌ها می‌‌پردازیم.
مدیریت داده‌های عظیم
مدیریت داده‌های عظیم به‌معنای ذخیره‌سازی، بازیابی و استفاده از داده‌هایی است که در حجم بالا و با سرعت بسیاری تولید شده‌اند و تنوع فراوانی دارند. این داده‌ها نیاز به بررسی کیفیت و صحت‌سنجی دارند و ارزشمندی آن‌ها نیز باید بررسی شود. بهترین نمونه داده‌های عظیم را می‌توان در شبکه‌های اجتماعی دید. در این شبکه‌ها، به‌ویژه انواعی از شبکه‌های اجتماعی که در موبایل استفاده می‌شوند، داده‌های متنوعی با سرعت بالا تولید و مبادله می‌شوند. به‌منظور ایجاد سهولت در تبادل داده‌ها و تسریع در پردازش اطلاعات، نیاز است زیرساختی فراهم شود تا دستگاه‌های متصل به شبکه اجتماعی یا دیگر نرم‌افزارهای سازمانی، قادر به استفاده از داده‌ها با هزینه کم و بدون تاخیر زمانی باشد.
این نیاز، استفاده از فناوری رایانش ابری را الزامی می‌کند. بیش‌تر سخت‌افزارهای موجود، قادر به پردازش نرخ بالای تبادل داده نیستند. به همین دلیل، نیاز است که از رایانش ابری استفاده شود و فناوری داده‌های عظیم روی مراکز داده‌ای قرار گیرد که از رایانش ابری پشتیبانی می‌کنند. با این شیوه، امکان برقراری ارتباط از راه دور سریع و موثر توسط تعداد بالایی از کارکنان سازمان فراهم می‌شود و تاخیرهای زمانی و افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها را نیز شاهد نخواهیم بود.
با ادغام شبکه‌های اجتماعی، سیستم‌های مدیریت پروژه و سیستم‌های مدیریت دانش در سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان، استفاده از مدیریت داده‌های عظیم نیز به‌زودی به یک الزام تبدیل خواهد شد. با این شیوه، بهره‌گیری از زیرساخت رایانش ابری، تنها رویکرد ممکن برای پیاده‌سازی و اجرای این سیستم‌ها خواهد بود.
اینترنت اشیا
اتصال اشیا از طریق سنسورها و چیپ‌های ارتباطی با دنیای اینترنت به‌منظور تبادل داده و حرکت به‌سمت هوشمندی اشیا را در اصطلاح، اینترنت اشیا می‌گویند. استفاده از اینترنت اشیا بر بهینه‌سازی چیدمان و جایگزینی کالاها در انبار، مدیریت دارایی‌های ثابت منقول و غیرمنقول سازمان و پیاده‌سازی شبکه سنسورهای اطلاع‌رسان در صنایع مختلف، بر مبنای نیاز آن صنعت، تاثیر بسیاری گذاشته است.
سنسورهایی که به‌شکل مداوم اطلاعات را تولید می‌کنند و از طریق شبکه اینترنت یا اینترانت داخلی در اختیار مراکز داده سازمان می‌گذارند، در سال‌های آینده به مرکز اصلی تولید داده در جهان تبدیل خواهند شد. این سنسورها، هزاران برابر انسان داده تولید خواهند کرد و داده‌های تولیدشده توسط آن‌ها به‌طور قطع در زیرساخت‌های مدیریت داده عظیم، قابل ذخیره و پردازش خواهد بود. این زیرساخت همانند شبکه‌های اجتماعی انسان‌محور، نیازمند استفاده از رایانش ابری است و بدون رایانش ابری، امکان پیش‌بُرد اینترنت اشیا وجود نخواهد داشت.
از سوی دیگر، امکان پیاده‌سازی اینترنت اشیا اجتماعی در شبکه سنسورها بر بستر ابر نیز فراهم شده است و اشیا قادر به برقراری ارتباط مستقیم با یک‌دیگر بدون واسط‌های انسانی برای هماهنگ‌سازی فعالیت‌ها هستند. برخی از کارکردهای دیگر اینترنت اشیا عبارتند از:
- - رهگیری و نظارت از راه دور
- اطلاع‌رسانی دقیق درباره کارکرد و کیفیت ماشین‌ها
- یکپارچه‌سازی داده‌های سیستم‌های تولید و پشتیبانی
- مدیریت هوشمند دارایی‌های سازمان و شبکه‌های هوشمند دارای
رمز ارزها و فناوری زنجیره بلاک
امروزه ارزهای دیجیتال، بخش مهمی از تبادلات بین‌المللی را تشکیل می‌دهند و حجم بازار آن‌ها رو به افزایش است. این ارزها در بستر رایانش ابری و برمبنای فناوری، با عنوان زنجیره بلاک تبادل می‌شوند و از کدگذاری‌های پیچیده امنیتی پیروی می‌کنند، تا به‌سهولت قابل رمزگشایی نباشند. با توجه به کارکرد متفاوت این ارزها نسبت به ارزهای سنتی و تفاوت شیوه تعاملات نسبت به سیستم بانکداری رایج، شیوه ثبت و نگهداری اطلاعات این ارزها نیز دارای تفاوت‌های بنیادین خواهد بود. مهم‌ترین نکته در رمز ارزها، پردازش تراکنش‌ها و زنجیره‌های بلاک از راه دور و به‌شکل توزیع‌شده است که از ساختار رایانش ابری پیروی می‌کند.
عملیات حسابداری و مدیریت مالی رمز ارزها با ارزهای سنتی متفاوت است و نیاز به استفاده از زیرساخت‌های مدیریت رمز ارز دارد. این ارزها در برخی از سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمان مدرن به‌شکل مستقیم پشتیبانی و مدیریت می‌شوند و پیش‌بینی می‌شود که در آینده، سهم بزرگی از بازار تراکنش‌های مالی جهان را در اختیار بگیرند. از همین روی، زیرساخت رایانش ابری عظیمی نیز برای پردازش‌های توزیع‌شده این ارزها و خدمات مبتنی بر آن، مورد نیاز خواهد بود.
علم داده و تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار
تحلیل‌های آینده‌نگر شامل مجموعه‌ای از تحلیل‌های توصیفی ، تشخیصی ، آینده‌نگر و تجویزی هستند که به‌شکل مستقیم، به مدیران سازمان در جهت تصمیم‌گیری هوشمند یاری می‌رسانند. تحلیل‌های توصیفی، در واقع همان حوزه هوشمندی کسب‌و‌کار و داشبوردهای مدیریتی را شکل می‌دهند. تحلیل‌های تشخیصی، شامل روش‌هایی هستند که مبدا و ریشه مسائل سازمانی را از درون داده‌ها استخراج و گزارش‌گیری می‌کنند. تحلیل‌های آینده‌نگر که شامل انواع الگوریتم‌های پیشرفته و آینده‌نگر هستند، به مدیران کمک می‌کنند تا روند آینده را برمبنای آن‌چه از داده پیشین آموخته شده، شبیه‌سازی و رهگیری کنند.
درنهایت، تحلیل‌های تجویزی شامل مجموعه‌ای از الگوریتم‌ها هستند که اقدام به بهینه‌سازی و یافتن راه‌حل مناسب از میان صدها یا هزاران راه حل ممکن می‌کنند و آن‌ها را به‌شکل مستقیم، در اختیار مدیران قرار می‌دهند یا از طریق نرم‌افزارها، به‌شکل اتوماتیک در سازمان پیاده‌سازی می‌کنند. مجموعه دانش مرتبط با این تحلیل‌ها که شامل علوم ریاضی، آمار، پژوهش عملیاتی، روش‌های فراابتکاری، یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی هستند، در اصطلاح به علم داده یا تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار مشهور شده است.
تحلیل‌های اشاره‌شده هم‌اکنون در بسیاری از نرم‌افزارهای بین‌المللی مورد استفاده قرار گرفته‌اند و در حوزه‌هایی مانند مدیریت مالی، انبار، تدارکات، کنترل قراردادها، فروش، توزیع، مدیریت روابط با مشتریان، مدیریت زنجیره تامین و ارتباط با شرکای تجاری، پیاده‌سازی شده‌اند. علم داده و تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار، شامل الگوریتم‌هایی است که به‌شکل طبیعی روی داده‌های ذخیره‌شده در پایگاه داده سازمان پیاده‌سازی می‌شوند.
این داده‌ها یا در پایگاه داده استاندارد و سنتی سازمان‌ها، یا در پایگاه داده خاص مدیریت داده‌های عظیم نگهداری می‌شوند و بخش بزرگی از داده‌ها نیز از طریق زیرساخت رایانش ابری گردآوری شده‌اند. پس از تحلیل داده‌ها توسط روش‌های پیشرفته، نیاز است که یافته‌های این الگوریتم‌ها از طریق فضای رایانش ابری دوباره به مدیران تحویل داده شود تا تصمیم‌گیری سریع و دقیق، برمبنای آن انجام شود.
در حقیقت، علم داده و تحلیل‌های پیشرفته، نقطه‌ِ هم‌گرایی فناوری‌های ذکر‌شده در بخش‌های پیش است که ارزش افزوده نهایی حاصل از آن‌ها را در اختیار مدیران قرار می‌دهد و همانند دیگر فناوری‌ها، بی‌گمان مبتنی بر فضای ابر خواهد بود.
نتیجه‌گیری: تحول دیجیتال
در پایان، حوزه‌ای با عنوان تحول یا دگرگونی دیجیتال مطرح می‌شود که در سطح جهانی، اهمیت روزافزونی یافته است. در دو دهه گذشته، سازمان‌های بسیاری بوده‌اند که اقدام به استفاده از فناوری اطلاعات برای پیش‌بُرد فعالیت و توسعه کسب‌و‌کار خود کرده‌اند و در کمال تعجب، با وجود استفاده از سیستم‌ها و فناوری‌های به‌روز و نوین، درنهایت شکست را پذیرا شده‌اند و حتی توان عملیاتی خود را نیز از دست داده‌اند. این مهم به‌دلیل عدم به‌روزرسانی ایده‌های کسب‌و‌کار و تغییر در مدل کاری سازمان پیش از استفاده از رایانش ابری بوده است.
تحول دیجیتال به مفهوم طراحی دوباره مدل کسب‌و‌کار و ایجاد تغییرات زیرساختی در مدل درآمد و هزینه شرکت‌ها پیش از استفاده از فناوری‌های نوین است. مفهوم تفکر طراحی نیز در همین راستا در تحول دیجیتال به خدمت گرفته می‌شود تا زیرساخت‌ها بازطراحی شوند و مدل کسب‌و‌کار و سودآوری سازمان، به‌شکل بنیادی مورد بررسی قرار گیرد. روش تفکر طراحی، بر کشف مسیرهای درآمدزای جدید، بازطراحی مدل کسب‌و‌کار و خلق ارزش جدید برای مشتریان مبتنی است.
پس از بازطراحی روندها، فرآیندها، کارکردها و رویکردهای مدیریتی سازمان‌هاست که امکان استفاده از فناوری‌های نوین فراهم خواهد شد. پس از گذر از تحول دیجیتال یا پیاده‌سازی حداقل بخشی از ایده‌های آن به‌عنوان بینش‌های نوآورانه و ارزش‌آفرین برای مشتریان، فناوری‌های رایانش ابری، مدیریت داده‌های عظیم، اینترنت اشیا، رمز ارزها و تحلیل‌های پیشرفته کسب‌و‌کار قادر خواهند بود تا تحولی عظیم در سرعت رشد کسب‌و‌کار ایجاد کنند و نمایی متفاوت از کسب‌و‌کار جدید را به بازار و مشتریان تحویل دهند که ارزش‌آفرینی آن به‌مراتب بیش‌تر از رویکردهای سنتی مبتنی بر فناوری اطلاعات خواهد بود.
دریافت لینک صفحه با کد QR