ایتنا - در میان ستارگان بی‌شماری که در پهنه کیهان می‌درخشند، برخی آنقدر پیر هستند که طلوع جهان را تجربه کرده‌اند و برخی دیگر آنقدر جوان هستند که حتی قوی‌ترین تلسکوپ‌های روی زمین نیز قادر به رصد آنها نبوده‌اند. اما آیا می‌توان فهمید که کدام ستاره جوان‌ترین و کدام یک مسن‌ترین است؟

قدیمی‌ترین ستاره شناخته شده HD 140283 با نام مستعار متوشالح، ۱۹۰٫۱ سال نوری از ما فاصله دارد. تلسکوپ اشمیت بریتانیا توسط رصدخانه انگلیسی-استرالیایی (AAO) از این ستاره در نور آبی برای بررسی آسمان دیجیتالی عکس گرفته است.
 
به گزارش ایتنا و به نقل از لایوساینس، تعیین دقیق جوانترین ستاره در جهان ما دشوار است زیرا ستاره‌ها دائماً در حال تولد هستند، اما در میان آنهایی که می‌شناسیم چند نامزد وجود دارد. در سوی مقابل، دانشمندان در مورد قدیمی‌ترین ستاره ثبت‌شده - با نام مستعار متوشالح (Methuselah) - برای دهه‌ها توافق نظر داشته‌اند.
 
ستاره‌ها در اعماق ابرهای عظیمی از غبار و گاز به نام سحابی متولد می‌شوند. به گفته ناسا، برخی از توده‌های گاز در سحابی توسط مواد زیادی سنگین می‌شوند که این میزان زیاد از گرانش آنها را مجبور به فروپاشی می‌کند (زیرا جرم بیشتر به معنای گرانش بیشتر است) و کشش گرانشی شدید در مرکز سحابی در حال فروپاشی باعث می‌شود که گاز - عمدتاً گاز هیدروژن - به یک پیش‌ستاره (protostar) تبدیل شود.

این جنین‌های ستاره‌ای شروع به ترکیب هسته‌های هیدروژن به هلیوم می‌کنند و در این فرآیند پرتو ساطع می‌کنند. یک ستاره را نمی‌توان ستاره نامید تا زمانی که انرژی از خود بتاباند. به همین دلیل است که ستاره‌ها بسیار درخشان هستند؛ اما برخی از ستاره‌های کم‌نور فقط تا اندازه‌ای می‌درخشند که متولد شوند.
 
ستاره‌های جدید همیشه شکل می‌گیرند، اما در سال ۲۰۲۲، ستاره‌شناس روبینگ دونگ و همکارانش تصاویری از جنین‌های ستاره‌ای جوان در صورت فلکی منظومه ستاره‌ای دوتایی Z Canis Majoris ثبت کردند. آنها توانستند آشفتگی‌های یک مهاجم کیهانی را توسط تلسکوپ سوبارو، آرایه بسیار بزرگ کارل جی. جانسکی و آرایه میلی متری/زیر میلی متری بزرگ آتاکاما ثبت کنند.
 
روئوبینگ دانگ (ستاره‌شناس و استادیار گروه فیزیک و نجوم در دانشگاه ویکتوریا در کانادا)، این ستاره‌های نوپا را رصد کرده است. او در سال ۲۰۲۲ مقاله‌ای را در نشریه علمی Nature Astronomy پیرامون یک منظومه پیش‌ستاره دوتایی که تصور می‌شود تنها حدود یک میلیون سال قدمت دارد، به چاپ رساند. دونگ و همکارانش توانستند سن تقریبی برخی از این جنین‌های ستاره‌ای را تعیین کنند.
 
دونگ می‌گوید: «وقتی ستارگان دچار فوران‌های برافزایشی می‌شوند، داغ‌تر و درخشان‌تر می‌گردند. مواد اطراف آنها گرم می‌شود، یخ موجود در قرص پیش‌سیاره‌ای ممکن است تبخیر شود و برخی واکنش‌های شیمیایی در دیسک ممکن است به دلیل گرم شدن مواد صورت بگیرند».
 
از آنجایی که ستارگان جوان هنوز در حال تجمع مواد هستند، فواره‌های عظیم گاز یا جریان‌های گازی را از هر دو سوی خود خارج می‌کنند. این بدان معنی است که آنها هنوز در حال افزایش جرم هستند. از آنجایی که جریان خروجی با بزرگتر شدن محو می‌شود، مقدار گاز آزاد شده به ستاره شناسان کمک می‌کند سن یک ستاره را تخمین بزنند. در واقع گاز بیشتر به معنای ستاره جوانتر است.