آن زمان كه ما شروع به كار كرديم همين يك مورد اپن‌سورس بود، (البته بعدها سيمبين هم اپن‌سورس شد) و لذا مي‌توانستيم با آن كيفيتي كه هميشه در پروژه‌هايمان به آن پايبند بوديم، آن را محلي‌سازي كنيم. مشكل سيستم ‌عامل‌هاي ديگر اين بود كه باز نبودند و لذا هر كاري كه برايشان انجام مي‌داديم، لزوماً راه‌حل تميزي نبود. البته هم‌اكنون موارد ديگري هم هست مانند «مي‌گو» متعلق به نوكيا و اينتل كه مي‌تواند جزء برنامه‌هاي آينده ما باشد.

تب آندرويد جهان را فرا گرفته است. روزي نيست كه خبري از توليد يك دستگاه جديد مبتني بر اين سيستم عامل منتشر نشود. ولي اين بار در بين خبرهاي آندرويدي روز با خبري جذاب مواجه شديم: «آندرويد به زبان فارسي» و چه چيزي بيشتر از يك آدم آهني سبز رنگ فارسي زبان، مي‌توانست ذهن ما را به خود مشغول سازد. در يك بعدازظهر تابستاني ميزبان يك مدير عامل جوان، پرانرژي و خوش مشرب به نام بهنام پورنادر بوديم و با وي روند پروژه آندرويد فارسي و چشم‌انداز فعاليت‌هاي آتي در اين زمينه را مرور كرديم و كوشيديم زواياي مختلف اين طرح را بررسي كنيم هرچند كه بايد اذعان كرد براي پرداختن به تمامي گفتني‌هاي پورنادر، جلساتي بيشتر لازم است. توجه شما را به اين گفت‌وگو جلب مي‌كنيم.

• در ابتدا بهتر است خودتان را معرفي كنيد و از پيشينه شركت فارسي‌وب برايمان بگوييد.
سال ۷۲ تيمي در دانشكده مهندسي كامپيوتر دانشگاه صنعتي شريف تشكيل شد زير نظر دكتر محمد قدسي. ايشان نرم‌افزاري را با همكاري دانشجويانشان نوشته بودند به نام فارسي‌تك كه نسخه‌اي فارسي‌شده از LaTeX بود چيزي مشابه «تك پارسي» شركت داده‌كاوي ايران يعني يك نرم‌افزار نشر روميزي و هنوز كه هنوز است انتشارات فاطمي و مركز دانشگاهي براي حروف‌چيني كتاب‌هايشان از آن استفاده مي‌كنند. اين نرم‌افزار در حروفچيني متون حاوي فرمول‌هاي رياضي حرف اول را مي‌زند. سال ۷۴ برادر من، روزبه پورنادر، به اين تيم اضافه شد و بعدها در سال ۷۸ بهداد اسفهبد (از برنامه‌نويسان كنوني شركت گوگل) نيز به تيم آنها اضافه شد.

چندي بعد نرم‌افزار به صورت عمومي منتشر شد و هم‌اكنون در وبگاه farsitex.org در دسترس است. همزمان آقاي دكتر تابش كه رئيس مركز محاسبات دانشگاه شريف بودند (و در حال حاضر هم هستند) گروهي را تشكيل دادند به نام «فارسي در شبكه» به مديريت آقاي علي‌اصغر خانبان (اولين مدال‌آور المپياد براي ايران) كه هم‌اكنون دكترا گرفته‌اند و در آمريكا هستند. بعد از مدتي اعضاي باقيمانده تيم فارسي‌تك از تيم جدا شدند و دكتر تابش اين دو نفر را جذب كرد و با همراهي اين دو نفر يعني برادر من و بهداد اسفهبد كار بر روي فارسي‌سازي در محيط وب در مركز محاسبات آغاز شد و گروه «فارسي در شبكه» نام خود را تغيير داد و بر اساس نام فارسي‌تك عنوان فارسي‌وب را براي خود انتخاب كرد و كارهايي را براي اولين بار در ايران انجام داد. مثلاً راه‌اندازي اولين وبگاه فارسي بر اساس يوني‌كد كه هم‌اكنون در نشاني www.rira.ir در دسترس است.

به جز كارهاي كوچكي كه سال‌ها قبل از آن در مؤسسه‌ استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران انجام شده بود، در آن زمان هيچ مرجع دولتي‌اي براي كارهاي مرتبط با خط و زبان فارسي در محيط رايانه وجود نداشت. لذا اين گروه در ابتداي كار با تلاش‌هاي دكتر تابش ارتباطاتي با شوراي عالي انفورماتيك برقرار كردند و چندين پروژه در اين زمينه براي آنها انجام دادند. پس از مدتي شوراي عالي انفورماتيك، ما را به عنوان نماينده دولت جمهوري اسلامي ايران به كنسرسيوم يوني‌كد معرفي كردند كه البته تاكنون اين سمت را داشته‌ايم.

گروه ما را به مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران هم معرفي كردند و در قدم بعدي اين گروه، كار خود را بر روي استانداردهاي فارسي بر پايه استانداردهاي بين‌المللي مانند يوني‌كد آغاز كرد. نتيجه اين فعاليت‌ها ايجاد استانداردهاي ملي ۶۲۱۹ و ۹۱۴۷ بود. استاندارد ۶۲۱۹ «استاندارد تبادل و شيوه نمايش اطلاعات فارسي» است كه برادر من نوشتند و ۹۱۴۷ هم كه «استاندارد چيدمان حروف و علائم فارسي بر صفحه‌كليد رايانه» است حاصل تلاش گروهي بود كه من هم عضوي از آن بودم.

البته بايد بگويم اولين استاندارد را خيلي‌ها به صورت خودكار و ناخودآگاه رعايت مي‌كنند چون اين استاندارد حداكثر سازگاري را با استاندارد يوني‌كد دارد و اكثر سيستم‌ عامل‌ها و همچنين محيط‌ها و سكوهاي توسعه نرم‌افزار امروزي بر اساس يوني‌كد كار مي‌كنند ولي دومين استاندارد متأسفانه رعايت نمي‌شود مگر در سيستم‌ عامل لينوكس. البته سيستم‌ عامل Mac و نرم‌افزار فارسي‌تك هم تنها چيزهايي هستند كه نسخه قديمي آن يعني استاندارد ۲۹۰۱ را رعايت مي‌كنند.

هر آنچه تا اينجا گفته شد، مربوط به گروه فارسي‌وب بود ولي در سال ۸۲ بحث طرح فارسي‌سازي سيستم‌ عامل لينوكس (كه گروهي به اشتباه به آن سيستم‌ عامل ملي مي‌گويند) با پنج زير پروژه هم مطرح شد و چون همكاران ما از سال ۸۰ كليه فعاليت‌هاي خود را بر روي لينوكس متمركز كرده بودند، در آن زمان ما تنها افرادي بوديم كه دانش فني فارسي‌سازي لينوكس را داشتيم، لذا دو پروژه از پنج پروژه فوق به ما پيشنهاد شد. در آن زمان تصميم گرفتيم (البته مجبور شديم) تبديل به يك شركت تجاري شويم و به همين دليل از دانشگاه جدا شديم و شركتي را تأسيس كرديم به نام فارسي‌وب شريف و البته بعدها ارتباط خود را با پروژه دولتي فارسي‌سازي لينوكس كاملاً قطع كرديم.

• در مورد محصولات شركت بيشتر برايمان بگوييد.
در شركت چند محصول را به بازار داديم. تا كنون تمامي محصولات اصلي ما به صورت نسخه‌اي محلي‌سازي شده از محصولات خارجي و اپن‌سورس بوده‌ است. اولين محصول تجاري ما لينوكس شريف بود كه نسخه روميزي آن در سال ۸۵ عرضه شد و نسخه‌هاي كارگزار (server) آن نيز در سال بعد. (اين محصول را با سيستم‌عامل ملي اشتباه نگيريد. چيزي به نام سيستم ‌عامل ملي هرگز به بازار نيامد و به جز همان ارتباط اوليه، ارتباط ديگري با آن نداشته‌ايم.) محصولات ديگر ما مودل فارسي (يك سيستم مديريت آموزشي تحت وب)، دي اسپيس فارسي (يك نرم‌افزار آرشيو ديجيتال، محصول مشترك MIT و شركت HP )، مديا ويكي فارسي و نسخه فارسي نرم‌افزار Request Tracker بودند.

آخرين محصول ما نيز همان‌طور كه مي‌دانيد، آندرويد فارسي است. از اولين مشتريان غير دولتي ما، شركت‌هاي خارجي‌اي بودند كه به دليل تحريم‌هاي آمريكا نمي‌توانستند از سخت‌افزار يا نرم‌افزارهاي آمريكايي استفاده كنند به همين جهت گزينه‌اي جز استفاده از لينوكس‌هاي غير آمريكايي مانند Mandriva كه يك لينوكس فرانسوي- برزيلي است يا اوبونتو كه يك لينوكس آفريقايي است، به عنوان سيستم‌عامل نداشتند. البته گزينه ديگري هم داشتند: استفاده از لينوكس ايراني كه هم برايشان ارزان‌تر تمام مي‌شد و هم اين كه پشتيباني خوبي در داخل ايران نصيبشان مي‌كرد.

اولين مشتري ما شركت نفتي «شِل» بود كه در سال ۸۴ لينوكس سفارشي‌سازي شده‌اي به آنان ارايه كرديم كه بعدها با نام «شريف لينوكس» به بازار آمد. در اين سال‌ها مشتريان ما يا دولتي و نيمه‌دولتي بوده‌اند و يا خارجي مثلاً در سال ۸۶ يونيسف پروژه‌اي را براي بچه‌هاي مدرسه‌اي در قشم و بم داشت و ما با همكاري بنياد دانش و هنر لينوكس سفارشي‌ را براي بچه‌هاي دبستاني و راهنمايي طراحي كرديم كه ظاهر زيبايي داشت و چند نرم‌افزار آموزشي و بازي نيز همراه آن بود.

• حالا برويم سراغ آندرويد فارسي و ببينيم ايده آن از كجا آمد.
آقاي دكتر تابش كه رئيس هيئت مديره شركت ما نيز هستند سال گذشته سفري تحقيقاتي داشتند به آمريكا. بعد از سفر براي ما تعريف كردند كه چند نفر از فارغ‌التحصيلان دانشگاه صنعتي شريف كه در آمريكا و براي شركت‌هايي كار مي‌كرده‌اند، استعفا داده‌اند و نرم‌افزار براي آي‌فون طراحي مي‌كنند و بر روي فروشگاه شركت اپل مي‌فروشند و با اين كار سالي۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار دلار درآمد كسب كرده‌اند.

دكتر تابش به ما پيشنهاد دادند كه چون دنيا، دنياي موبايل و گوشي‌هاي هوشمند است مي‌توانيم برويم سراغ موبايل. پيشنهاد اوليه ايشان اين بود كه براي آي‌فون بازي و نرم‌افزارهاي ديگر طراحي كنيم. مسئله اصلي اين بود كه بازي نوشتن براي آي‌فون در برنامه‌ ما نيست. آي‌فون سيستم تجاري بسته‌اي است و ما علاقه‌ چنداني به كار با آن نداشتيم. همچنين فعاليت ما هيچ وقت در ارتباط با بازي‌هاي رايانه‌اي نبوده است (جز موارد اندكي) و از همه مهم‌تر موضوع اين بود كه ديديم دنياي موبايل در حال گذار از حالت صحبت كردن با تلفن و پيامك فرستادن است و قرار است كارهاي ديگري هم در اين دنياي جديد انجام بپذيرد.

يعني همان ماجرايي كه ده سال پيش براي رايانه‌ها پيش آمد، حالا در دنياي موبايل اتفاق مي‌افتد و در اين شرايط براي كاربر ايراني اين موضوع قابل تحمل نيست كه هيچ سيستم‌عامل موبايلي وجود ندارد كه اين كارهاي جديد را بتواند به راحتي با آن انجام دهد، در حالي كه كل دنيا دارند از تلفن‌هاي هوشمندشان استفاده‌هاي گوناگوني مي‌كند (مثل استفاده از تقويم، يادداشت، مرورگر وب و چيزهايي از اين دست) و ما به خاطر ضعف سيستم ‌عامل‌هاي موبايل از آنها محروم بوديم. پروژه فارسي‌تل براي اين هدف شروع شد و با همين برنامه هم ادامه خواهد يافت. پروژه اوليه يعني فارسي‌سازي را در آبان ۸۸ شروع كرديم و اوايل خرداد امسال به پايان رسيد.

• حالا چرا آندرويد را انتخاب كرديد؟
براي اينكه آن زمان كه ما شروع به كار كرديم همين يك مورد اپن‌سورس بود، (البته بعدها سيمبين هم اپن‌سورس شد) و لذا مي‌توانستيم با آن كيفيتي كه هميشه در پروژه‌هايمان به آن پايبند بوديم، آن را محلي‌سازي كنيم. مشكل سيستم ‌عامل‌هاي ديگر اين بود كه باز نبودند و لذا هر كاري كه برايشان انجام مي‌داديم، لزوماً راه‌حل تميزي نبود. البته هم‌اكنون موارد ديگري هم هست مانند «مي‌گو» متعلق به نوكيا و اينتل كه مي‌تواند جزء برنامه‌هاي آينده ما باشد.

• باداي سامسونگ هم مي‌تواند جايگزين خوبي براي شما باشد.
بادا اپن سورس نيست.

• چرا هست.
ادعايشان اين هست ولي كاملاً اپن سورس نيست كه البته اميدواريم روزي باز بشود. در ضمن بادا يك سري امكانات نه چندان مطلوب فارسي نيز دارد كه براي كاربر ايراني قابل قبول نيست. البته ما در ابتدا به بادا هم فكر كرده‌ بوديم و با مدير بخش موبايل دفتر سامسونگ در ايران هم جلسه‌اي در اين زمينه داشتيم.

• برويم سراغ روند كار بر روي آندرويد. بفرماييد در ابتدا روي آندرويد چه كار كرديد؟
ما ديديم آندرويد كوچك‌ترين پشتيباني‌اي از خطوط راست به چپ ندارد. خطوط راست به چپ هم شامل خط فارسي، عربي، اردو و ... است و اين نشان‌دهنده اين است كه كساني كه روي اين سيستم ‌عامل كار كرده‌اند، مطلقاً توجهي به خطوط راست به چپ مانند فارسي نداشته‌اند. لذا كار را بر روي آندرويد شروع كرديم. ما هدفمان فقط فارسي‌سازي نبوده بلكه محلي‌سازي به طور كامل به طوري كه كاربر نهايي بتواند كارهايي كه از يك گوشي هوشمند دوزبانه انتظار دارد را بدون انجام تنظيمات خاص يا نصب نرم‌افزارهاي اضافه به راحتي انجام دهد.

البته شواهدي هست كه گوگل به فكر پشتيباني از اين خطوط افتاده ولي به هر حال تاكنون تغييرات چنداني در كدها پديد نيامده است. البته، ما علاوه بر پشتيباني از زبان و خط فارسي، بسياري از پيكربندي‌ها و نرم‌افزارهايي كه يك كاربر ايراني با آن سر و كار دارد را در اين محصول خواهيم داشت.

• شما كار خود را بر روي چه نسخه‌اي از آندرويد شروع كرديد؟
ما ابتدا كار خود را روي نسخه ۱٫۵ شروع كرديم. در ابتداي كار بوديم كه نسخه ۱٫۶ آمد و ادامه كار را روي آن انجام داديم و سپس ۲ و ۲٫۰۱ و ۲٫۱. فارسي‌تل براي آندرويد ۲٫۱ نهايي شد ولي سرانجام هم كه ۲٫۲ آمد و ما هم‌اكنون دو نسخه از فارسي‌تل داريم: يكي بر اساس ۲٫۱ و ديگري بر اساس ۲٫۲. كه البته قصد عرضه نسخه مبتني بر آندرويد ۲٫۱ را نداريم چون ما به خاطر تسلطي كه روي آندرويد پيدا كرده‌ايم، در حال حاضر با سرعت عجيبي (در حدود دو هفته) فارسي‌تل را به‌روز رساني مي‌كنيم. در حالي كه اگر اين زمان را با زماني كه توليدكننده‌هاي بزرگ تلفن همراه براي به‌روزرساني آندرويد صرف مي‌كنند مقايسه كنيد متوجه سرعت باورنكردني تيم فارسي‌تل مي‌شويد.

در ضمن بايد اشاره كنم كه فارسي‌تل صرفاً نسخه‌اي فارسي از آندرويد نيست بلكه يك سيستم ‌عامل براي تلفن‌هاي همراه هوشمند است كه علاوه بر كدهاي پروژه آندرويد از كدهاي پروژه‌هاي ديگر اپن‌سورس ديگري نيز بهره برده است. مثلاً پروژه‌اي هست به نام FriBidi كه كار آن نمايش صحيح متوني است كه هم خطوط راست به چپ (مثل فارسي) در آن به كار رفته و هم خطوط چپ به راست (مثل انگليسي). بسياري از نرم‌افزارهاي اپن‌سورس مانند فايرفاكس نيز براي نمايش متون از FriBidi استفاده مي‌كنند.

ما از كدهاي اين پروژه هم در فارسي‌تل استفاده كرده‌ايم و يا از كدهاي پروژه تقويم جلالي فارسي‌وب. بعد از تركيب كدهاي اين پروژه‌ها با هم و رفع اشكالات نرم‌افزاري، اشكالات زياد ديگري نيز پديد آمد كه البته رفع اين اشكالات شايد براي ما آسان ولي به شدت زمان‌گير بود. چيزي كه براي ما مهم است كيفيت كار و جزئي‌نگري در كار است تا در نهايت، خروجي بي‌عيب و نقص و در عين حال زيبايي نصيب كاربر نهايي ما شود. براي مثال ما چند نويسه كنترلي داريم كه معروف‌ترينشان نويسه «فاصله مجازي» يا ZWNJ است و گاهي تايپيست‌هاي ما به اشتباه به آن «نيم‌فاصله» مي‌گويند.

مثلاً شما وقتي تايپ مي‌كنيد «مي‌رود» بين «مي» و «رود» بايد از نويسه ZWNJ استفاده كنيد. ما نكات ريزي مثل اين را نيز در آندرويد فارسي لحاظ كرده‌ايم. اين در حالي است كه اين كاراكتر از نظر ما بسيار مهم است ولي در حال حاضر هيچ موبايلي در بازار وجود ندارد كه در آن بتوانيد از نويسه ZWNJ استفاده كنيد. يا مورد ديگر نويسه‌هاي كنترلي ZWJ و RLM و LRM است. اين بخشي از ويژگي‌هايي است كه يك نرم‌افزار محلي‌شده بايد داشته باشد و ما تمامي اينها را در فارسي‌‌تل لحاظ كرده‌ايم. ما تقويم ايراني هم در آندرويد داريم كه در لايه‌هاي پايين سيستم‌عامل پياده‌سازي شده است و اين بدان معني است كه هر نرم‌افزاري كه بر روي فارسي‌تل نصب شود، روزها را در قالب شمسي نشان مي‌دهد (البته در صورتي‌كه در تنظيمات گوشي، كاربر اين تقويم را انتخاب كرده باشد)

• در مورد فونت به كار رفته در فارسي‌تل هم بد نيست توضيح دهيد.
فونتي كه ما استفاده كرديم، فونت Iranian Sans است كه توسط آقاي «هومن مهر» طراحي شده است. ايشان از اولين كساني هستند كه در ايران كار محلي‌سازي نرم‌افزارها را انجام مي‌دادند. اين فونت به سفارش شوراي عالي اطلاع‌رساني هدف فونت مناسب براي محيط‌هاي گنوم و KDE طراحي شده بود و هيچ وقت به صورت عمومي نيز منتشر نشد. مي‌توان گفت اين فونت از نظر خوانايي در ابعاد كوچك و بر روي صفحه، بسيار عالي است. چيزي كه قبلاً در فونت Tahoma مايكروسافت تا حدي ديده شده بود ولي براي كاربر ايراني اصلاً قابل قبول نبود.

فونت‌هاي ديگر وقتي در اندازه‌هاي كوچك بر روي صفحه‌ نمايش ظاهر مي‌شوند، به صورت خوانا ديده نمي‌شوند چون اساساً ديگر فونت‌هاي ما با هدف زيبايي به هنگام چاپ طراحي شده‌اند نه خوانايي و زيبايي بر صفحه نمايش. مشكل ديگر اكثر فونت‌هاي ايراني، اختلاف اندازه فونت در حروف فارسي و انگليسي بود. براي مثال شما به يك متن كه از فونت‌هاي ۱۰ پونت فارسي و انگليسي استفاده مي‌كند، نگاه كنيد. اختلاف فاحشي را در اندازه‌ها خواهيد ديد. در صورتي كه اين مشكل هم در اين فونت جديد حل شده است.

• آيا شما براي اين پروژه خود با شركت‌هاي ديگر همكاري داشته‌ايد و آيا محصول شما را خريداري كرده‌اند؟
بله، مدل كسب و كار ما دقيقاً به همين صورت است. با دو توليدكننده‌ و چند واردكننده هم وارد مذاكره شده‌ايم. البته ترجيح مي‌دهيم با يك برند خوب وارد بازار شويم. به خاطر همين مذاكراتي با واردكنندگان چند برند معروف شروع كرده‌ايم و بايد منتظر بود تا ببينيم كه نتيجه چه مي‌شود.

• شما فرموديد كه مي خواهيد با برند خوب وارد بازار شويد. حالا مي خواهيم بدانيم مشتريان شما چه كساني هستند؟ شركت‌هايي كه بايد در تهران دفتر داشته باشند؟
بله. ما فعلاً فقط بر روي يك برند معروف و بزرگ در حال فعاليتيم و كار روي برند دوم را به تازگي آغاز كرده‌ايم ولي فعلاً توان اين را نداريم كه همزمان با چندين برند كار كنيم. يكي از مشكلات تجارت ما اين است كه در حالي كه از سرمايه خوبي بهره‌منديم، ولي نيروي فني متخصص به اندازه نيازمان نداريم. ما از سال ۸۲ تاكنون چندين نفر را جذب شركت كرده‌ايم. با اين حال اكثر اين افراد پس از يكي دو سال از كشور مهاجرت كرده‌اند.

• اما شما كه نيروي انساني دانشگاه شريف را داريد ...
دقيقاً مشكل ما اين است. فارغ‌التحصيل شريف كه به راحتي در داخل ايران پيدا نمي‌شود. تنها گزينه ما اين است كه دانشجوي سال دوم را جذب كنيم، چندين بار در سال‌هاي گذشته اين تجربه را داشته‌ايم. دستمزد خوبي پرداخت مي‌كرديم، آنها هم به رغم اين‌كه به صورت نيمه‌ وقت كار مي‌كردند، به دليل هوش خوب و پويايي زياد، كارهاي بسيار باكيفيتي ارائه مي‌دادند. اما به محض اين كه سال چهارم را تمام مي‌كردند، از خارج از كشور پذيرش تحصيلي مي‌گرفتند و راهي امريكا يا كانادا مي‌شدند روندي كه متأسفانه هنوز هم ادامه دارد. ولي يك سال است كه ديگر از نيروهاي دانشجو استفاده نمي‌كنيم.

• خوب نمي‌شود از راه دور با آنها در ارتباط باشيد؟
اصلاً اين فكر را نكنيد. چندين بار تلاش كرديم. كسي كه آن طرف مشغول كار است فرصت سر جنباندن ندارد چه برسد به اينكه بخواهد با اين طرف دنيا كار كند. البته موضوعي جالبي هست بر خلاف تصور اشتباهي كه هست و مي گويند اينجا نيروي انساني متخصص ارزان وجود دارد در صورتي كه كيفيت كارها در اينجا پايين‌تر است. مثلاً برنامه‌نويسي كه در امريكا سالي۸۰ هزار دلار درآمد دارد، بازدهي حداقل ۱۰ برابري نسبت به يك برنامه‌نويس عادي داخلي دارد. البته اين ناشي از ضعف برنامه‌نويس‌هاي ايراني نيست چون بسياري از همين برنامه‌نويسان وقتي در سيستم‌هاي پويايي مثل شركت‌هاي بزرگ خارجي قرار مي‌گيرند، بازدهي ۱۰ برابري را از خود نشان مي‌دهند. ما سعي كرده‌ايم كه از برنامه‌نويسان خوبي استفاده كنيم و چنين محيط‌هايي نيز براي آنها پديد آوريم تا بالاترين كيفيت نرم‌افزار حاصل شود.

• خوب نمي‌توانيد برون‌سپاري كنيد مثلاً به هند يا جاي ديگر؟
اصلاً در مورد هند صحبت نكنيد. درست است كه نيروهاي فني هندي دستمزدهاي بسيار كمي دارند، ولي كيفيت فوق‌العاده پاييني نيز دارند. در ضمن تخصصي كه ما داريم را آنها ندارند چون نيروي متخصص ما بايد يا فارسي زبان باشد يا عرب زبان تا بتواند خط و زبان را بشناسد و روي آن كار كند.

• پس شما هدف خود را متمركز كرده‌ايد بر روي شركت‌ها؟ آيا برنامه‌اي براي كابران نهايي هم داريد؟
احتمالاً در آينده‌اي نزديك به صورت مستقيم به آنها نيز خدمات ارائه خواهيم كرد.

• در اين صورت مشكلي با برندهايي نخواهيد داشت كه نسبت به اين موضوع اعتراض كنند؟
نه. ما در حال حاضر هم در قراردادهايمان قيد مي‌كنيم و قرداد اختصاصي و انحصاري با كسي امضاء نمي‌كنيم مگر انحصاري بر روي يك برند خاص. مثلاً اگر با يك شركت بر روي يك برند گوشي توافق كرديم با شركت دوم ديگر روي آن برند گوشي قرداد امضا نمي‌كنيم.

• خوب براي بروز رساني اين محصول كه به بازار داده‌ايد چه تدبيري انديشيده‌ايد؟
فناوري‌اي گوگل ارائه كرده كه به صورت خودكار كار به‌روزرساني را انجام مي‌دهد و ما نيز از اين فناوري استفاده خواهيم كرد و بلافاصله اگر به‌روزرساني‌اي براي آندرويد انجام شد ما هم آن را براي فارسي‌تل ارائه مي دهيم. علاوه بر اين يك سري به‌روزرساني هم مختص فارسي‌تل خواهد بود. خدمات به‌روزرساني ما تا معمولاً تا يكسال رايگان است البته اين به نوع قرارداد ما با واردكننده يا توليدكننده بستگي دارد و اين به شرطي است كه اين كار از نظر فني امكان‌پذير باشد. براي اين كه الان بحث‌هايي هست كه مثلاً گفته مي‌شود نسخه ۳ آندرويد امكان نصب بر روي خيلي از گوشي‌ها را ندارد. اگر امكان‌پذير باشد ما به‌روزرساني را مي‌دهيم. از نظر فني هم كار روي نسخه نهايي هميشه راحت‌تر است لذا خود ما بيش از مشتري به اين قضيه اصرار خواهيم داشت.

• بحث بعدي نرم‌افزارهاي خود آندرويد است. در حال حاضر نرم‌افزارهاي آندرويد در فروشگاه آندرويد در اختيار كاربران است. آيا امكاني هست كه در ايران هم در اختيار كاربران قرار بگيرد؟
ما در حال راه‌اندازي يك بازار محلي براي اين منظور هستيم. از طرفي هم گوگل سياست‌هايي انحصاري مثل شركت اپل ندارد كه كاربر را مجبور كند برنامه را از فروشگاه اختصاصي خود خريداري كند. نصب نرم‌افزار در آندرويد و فارسي‌تل راه‌هاي زيادي خواهد داشت. در ضمن هر كس مي‌تواند براي فارسي‌تل برنامه بنويسد و اگر خواست آن را رايگان ارائه دهد ما نيز به همان صورت به مصرف كننده ارائه مي‌كنيم و اگر مايل بود كه آن‌ را بفروشد، ما آن را در اين بازار در معرض فروش قرار مي‌دهيم تقريباً مشابه همان سياست‌هايي كه اپل و آندرويد در اين زمينه دارند.

• نرم‌افزار اختصاصي براي فارسي‌تل داريد؟ آيا رايگان است يا خير؟
ما فعلاً از كاربر ايراني توقع خريد نرم‌افزار نداريم چون چنين عادتي در ايران وجود ندارد. اصلاح اين فرهنگ هم وظيفه ما نيست. نرم افزارهايي كه ما ارائه خواهيم كرد، در وهله اول رايگان است حداقل تا شش ماه يا يكسال آينده.

• آيا نرم‌افزاري نيز طراحي كرده‌ايد؟
بله، دو نرم‌افزار در حال حاضر آماده شده‌اند. البته ما تمايل داريم كه ديگران اين كارها را انجام دهند ولي منتظر ديگران نمي‌مانيم، فعلاً خودمان اين نرم‌افزارهاي را به كاربران ارائه مي‌كنيم. اين نرم‌افزارها كاملاً ايراني هستند و در جاي ديگر دنيا وجود ندارد مثل نقشه تهران، زمان‌بندي متروي تهران، نرم‌افزار قرآن با ترجمه فارسي، قبله‌نما، اوقات شرعي، اشعار فارسي، فال حافظ و ...

• خوب چرا اينها را در آندرويد ماركت نمي‌فروشيد؟
خوب اين قضيه ديگري است. اولين پيشنهادي كه در شركت ما مطرح شد اين بود كه برويم و جهاني كار كنيم. رقابت كردن با آنها ممكن است كار زياد آساني نباشد. ببينيد ما در حال حاضر مشتري خارجي نيز داريم و زياد هم داشته‌ايم. كار كردن با شركت‌هاي خارجي كار سختي نيست ولي رقابت با نرم‌افزارنويسان خارجي مستقل ممكن است نسبتاً دشوار باشد. با اين حال هدف اصلي ما كاربر ايراني و برنامه‌هاي ايراني است. به همين جهت چنين سياستي در حال حاضر در شركت ما وجود ندارد.

• خوب پيش بردن هر دوي آنها با هم منافاتي ندارد؟ شما كه قبله‌نما را طراحي مي‌كنيد. مثلاً يك ايراني در آمريكا به آندرويد ماركت دسترسي دارد و اين را مي‌خرد. اين اشكالي ندارد.
بله اين هم امكان‌پذير است ولي به شرطي كه شما نيروي انساني به اندازه كافي داشته باشيد تا بتوانيد در بازاري به اين وسعت كار كنيد وگرنه عقب مي‌مانيد. ما در حال حاضر نيز به اين موضوع فكر مي‌كنيم و اگر چنين سياستي اتخاذ شد، نيروهاي جديدي براي كار اختصاصي در اين حوزه جذب مي‌كنيم.

•‌البته اينطور كه شما گفتيد كه نيروهاي فني به شركت شما مي‌آيند و بعد از مدتي مي‌روند خارج از كشور، چندان بد هم نيست. حداقل ارتباط شما را با مراكز مهم برقرار مي‌كنند.
بله درست مي‌گوييد. مثلاً ما همين پروژه‌اي كه براي دو تا از شركت‌هاي بزرگ خارجي در زمينه خط عربي انجام مي‌دهيم را توسط يكي از همين نيروهاي سابق گرفتيم.

• قيمت محصول شما چقدر است؟
ما با قيمت‌هاي مختلف محصول خود را به شركت‌‌هاي مختلف ارائه مي‌كنيم. مدل پيشنهاد قيمت ما معمولاً به عوامل زيادي بستگي دارد مثلاً قيمت گوشي و ميزان فروش آن در ماه يا سال. مثلاً هر چه تعداد فروش بيشتر باشد، قيمت محصول هم كاهش مي‌يابد.

• آيا طرحي براي خرده‌فروشي هم داريد؟
هنوز طرحي براي اين موضوع نداريم. ولي ممكن است وارد اين بازار هم بشويم. براي اين موضوع ممكن است سراغ برندهايي معروفي برويم كه در بازار ايران وجود نداشته‌اند و هم سراغ برندهايي كه در ايران بازار خوبي دارند. ولي از آنجايي كه آندرويد يك سيستم‌عامل باز است، توليدكنندگان بسياري در اين حوزه وجود دارند كه بسياري از آنها در عين معروفيت جهاني در ايران شناخته شده نيستند و يا حتي برندهاي زيادي هستند كه در عين كيفيت بالاي محصولاتشان، كه به تازگي به بازارهاي جهاني آمده‌اند.

• الان صحبتي هست كه آندرويد در حد سيستم‌عاملي براي گوشي نخواهد بود، مانند گوگل TV آيا شما براي اين هم برنامه‌اي داريد؟
بله. برنامه‌هايي براي اين موضوع نيز داريم كه به موقع در مورد آن خواهيم گفت. ولي اين را بايد بگويم تجارت اصلي ما از راه فروش آندرويد فارسي نيست. ما مي‌خواهيم برويم به سمت ايجاد ارزش افزوده و سرويس‌هاي موبايل و هر دستگاه هوشمند ديگري. آندرويد فارسي يك قدم كوچك است كه ممكن است بعدها از موضوعات كاري ما كنار گذاشته شود.

• مطابقت اين گوشي‌ها كه آندرويد فارسي دارند با PC suite خود گوشي‌ها چطور خواهد بود؟
نرم‌افزار جايگزين زيادي براي اين منظور وجود دارد. ولي همگام‌سازي اطلاعات گوشي در گوشي‌هاي مبتني بر فارسي‌تل يا آندرويد معمولاً از طريق برنامه‌هاي داخل سيستم‌عامل گوشي صورت مي‌گيرد و نه برنامه‌هايي كه بر روي رايانه كاربر نصب مي‌شود. لذا چنين نيازي را فعلاً نمي‌بينيم. ولي اگر كاربران ايراني در آينده به چنين نرم‌افزاري نياز پيدا كنند، خودمان آن را برايشان طراحي مي‌كنيم.

• با تشكر از وقتي كه در اختيار ماهنامه گذاشتيد.