ايتنا - هزینه «در نشان» فقط یک میلیون تومان بود

رسول جلیلی، از اعضای شورای‌عالی فضای مجازی است که در رونمایی «در نشان» حضور داشت؛‌ از استادان دانشگاه شریف که تمام قد از پروژه دانشجویان این دانشگاه دفاع می‌کند و برخلاف نظرهایی که در چند روز گذشته مطرح شده، از هزینه پایین این طرح می‌گوید.

در این باره ابتدا بخوانید:
- جنجال @ ایرانی!

او در گفت‌وگو با همشهری، درباره ایده جنجالی و جدیدی می‌گوید که به اعتقاد او مخاطبان خوبی در کشورهای فارسی‌زبان خواهد داشت و آنها با کمک رسانه‌ها، وزارتخانه‌های امور خارجه و ارتباطات می‌توانند جذب این نشان شوند.

نام درست این نماد چیست و چه کاربردی دارد؟ چرا ایده ساخت آن به فکرتان رسیده است؟
نشان «در نشان»‌ یا «در» نام درست‌تری است. چون ما می‌خواهیم بگوییم «چه‌کسی»‌در «کجا» قرار گرفته است. مثلا «رسول» در «بنیاد». ایده به‌خاطر یو‌ار‌ال فارسی و زبان‌های محلی مطرح شده است. به‌خاطر اینکه عملا «.ایران» از راست به چپ نوشته می‌شود. برای یک‌سری از مکان‌ها و نشانی‌ها یا شناسه افراد در پیام‌رسان‌ها، اگر @ استفاده کنیم، باید زبان صفحه کلید را چندبار تغییر بدهیم و همین موضوع را سخت می‌کند. در بعضی محیط‌ها این نوشته، اشتباه نشان داده می‌شود. برای مثال وقتی می‌خواهید شماره تلفن را ثبت کنید، علامت «+» در جای دیگری نوشته می‌شود. به این دلیل است که سیستم‌های رایانشی هنوز نمی‌توانند تفاوت سیستم‌های راست‌به چپ و برعکس را به درستی تشخیص بدهند که این موضوع باعث ایجاد سوءتفاهم می‌شود. برای کسی که می‌خواهد متن فارسی با «هایپرتکس» فارسی و شناسه فارسی و رایانشانی(ای‌میل) فارسی داشته باشد، مسئله نقطه فارسی را حل کردیم، معادل «ات‌ساین»‌را برایش حل کنید. «ات‌ساین» در ذهن بسیاری به‌عنوان نشانه فضای مجازی می‌شناسند.

این ایده را چه شخص یا افرادی طراحی کرده‌اند و بابت کارشان چقدر هزینه‌ کرده‌اند؟
وقتی دغدغه‌هایی که پیش‌تر گفتم، پیش آمد، یک سری از دوستان دانشجو در وقت‌های بیکاری به ذهن‌شان رسید که برای این موضوع فکری بکنند و یک جایگزین ارائه کنند. با یک کار داوطلبانه و بدون دریافت یک ریال هزینه این کار را انجام بدهند. از چند سال پیش، دنبال نمادی فراتر از «ات‌ساین» بوده و هستیم که نشان از ایرانی بودن در فضای مجازی داشته باشد. آن نماد خیلی آرمانی است و هنوز نتوانسته‌ایم به آن برسیم. اما در این مورد، دوستان دانشجو حدود ‌3ماه روی طراحی آن کار کرده‌اند. این یک نمود اولیه از یک مفهوم است که اگر طراحی بشود، می‌توانیم این نشان را طبق آن مفهوم بعدها منطبق بکنیم. این پروژه کاملا داوطلبانه و در یک سازمان مردم نهاد به نام «جمعیت توسعه گران فضای مجازی پاک» طراحی شده و هزینه ساخت تندیس آنکه در رونمایی پرداخت شد، یک میلیون تومان بوده است. نه قراردادی برای این موضوع بوده، نه بحث مالی مطرح بوده است.
حقیقتا اصلا به فکر اقتصادی‌بودن موضوع نبوده‌ایم و فکر می‌کنیم این موضوع یک کار سازمان مردم نهادمحور است. در دنیا نیز سازمان‌های مردم نهاد این کار را می‌کنند که همه مردم سود آن را ببرند. من فکر می‌کنم این یک کار ترویجی است. در چنین کاری، هیچ وقت بحث سود اقتصادی و ارزیابی اقتصادی مطرح نبوده است. برای مثال در مورد کاراکتر «ریال» وجود چنین کاراکتری کمک می‌کند که چند کاراکتر صرفه‌جویی شود و این یک موضوع مهم خواهد بود. این نماد همچنین کارکردی دارد و هیچ کارکرد اقتصادی قرار نیست داشته باشد.

واقعیت این است که سال‌هاست کاراکتر @ در جهان جا افتاده و کاربردی شده است. حالا به‌نظر می‌رسد طرفداران «ات‌ساین ایرانی» دنبال دگرگون کردن این فضا هستند. با این حساب، مثلا برای تماس با یک دوست در خارج از ایران، چطور می‌توان با او ارتباط برقرار کرد؟
قاعدتا اگر بخواهید به دوستی در یک کشور خارجی ای‌میل بزنید، باید از نمادهای بین‌المللی استفاده کنید. اما زمانی هست که من به‌عنوان یک استاد دانشگاه می‌خواهم به دانشجویم در کلاس مطلبی بفرستم. در آن صورت من برای مثال در آدرس ای‌میل می‌نویسم: «جلیلی در دانشگاه نقطه ایران.» در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی نیز همین اتفاق می‌تواند رخ بدهد. نشانی‌ها برای ارتباط داخلی یا خارجی می‌تواند به‌صورت مستقل تعریف شود. «در نشان» در میل سرورهای ایرانی یا سازمانی خودمان کار می‌کند. البته اگر شناسه «دات ایران»‌ ثبت شد، ‌این مسئله را می‌توان برای میل‌سرورهای دیگر نیز پیاده کرد و در سطح بزرگ‌تری از آن استفاده کرد.

آیا بعد از ثبت «در نشان»‌در یونیکد باید انتظار داشته باشیم که @ حذف شده و «در نشان»‌ جای آن بنشیند؟ قرار است کیبوردهای جدیدی به بازار بیاید؟
این یک مسئله زمان‌بر است. اول باید این نشان را به‌عنوان کاراکتر، در کنار کاراکترهای موجود فارسی در یونیکد ثبت کنیم که این اتفاق باید توسط نماینده یونیکد در ایران رخ بدهد. از نظر شکل ظاهر، ممکن است «در نشان» تغیراتی کند چون باید در میان فونت‌های ما قرار بگیرد. البته این مایه نگرانی نیست و یک روال نرمال است. چنان‌که زمانی که نستعلیق وارد شد، یک فرایند طولانی شکل گرفت تا جای‌گیر شود. این موضوع نیز استثنا نیست. در کیبوردهای مجازی خیلی راحت این موضوع قابل پیاده‌سازی‌است و می‌تواند به‌صورت یک نرم‌افزار جدا باشد. اما صفحه‌کلیدهای سخت‌افزاری چند سال طول می‌کشد تا به بازار برسد. اگر استفاده‌کننده پیدا کرد، تولید‌کننده به تولید آن تمایل خواهد داشت.

اصولا چقدر احتمال دارد این نماد در «یونیکد» ثبت شود یا پروتکل‌های مربوط به آن در سازمان‌های حاکمیت اینترنت مثل «آیکان» پذیرفته شود؟
این پروتکل نیست. فعلا درنظر داریم که یک کاراکتر از میان کاراکترهای فارسی یونیکد باشد. خوشبختانه از نظر فنی 2به توان 16یونیکد می‌تواند در دنیا وجود داشته باشد که عدد خیلی بزرگی است. جای خالی به حد کافی وجود دارد که بتوانیم این کد را وارد آن بکنیم.

«در نشان» چه بازاری خواهد داشت؟ بسیاری از کارشناسان می‌گویند، برای اقتصادی بودن این ایده، باید تعداد کاربرانش از حد مشخصی بیشتر باشد که به‌نظر نمی‌رسد تعداد کاربران ایرانی اینترنت جوابگوی این نیاز باشند. چقدر به بازار این ایده فکر کرده‌اید؟
در معادلات منطقه‌ای که وزارت ارتباطات یا وزارت خارجه دارند، می‌توانیم با کشورهای عربی تعامل کرده و یک کاراکتر مشترک با آنها ایجاد کنیم. در مورد فارسی‌زبان‌ها مثل ازبکستان، تاجیکستان و افغانستان، به محض اینکه ما این کد را داشته باشیم، آنها نیز قطعا این نشان را در اختیار خواهند داشت و می‌توانند از آن بهره ببرند. از طرفی در زبان‌های راست به چپ‌نویس که به فارسی نزدیک هستند، می‌توانیم این ایده را گسترش دهیم.
در نهایت اگر یک طرح و ایده خوبی از نظر تجسمی و هنری باشد که دلچسب باشد، فلسفه‌اش گفته و درباره ویژگی‌های آن تبلیغ شود، می‌توانیم امیدوار باشیم در زبان‌های راست به چپ‌نویس از آن استفاده شود. در یک کلمه، اگر کار خوبی صورت بگیرد، ‌می‌توانیم صد میلیون جمعیت فارسی زبان دنیا را مخاطب قرار بدهیم. در این میان، اگر 30یا 40 درصد این مخاطبان از چنین سیستمی استفاده کنند، به اندازه کافی مشترک خواهیم داشت و صرفه اقتصادی به بار می‌آورد.

بعد از رونمایی «در نشان» واکنش‌های زیادی درباره آن مطرح شد، درباره آنها چه نظری دارید؟ آیا برنامه‌ای برای آینده خواهید داشت؟
از شب بعد از رونمایی «در نشان» تا به حال دوستانی به موافقت و مخالفت حرف زدند که خیلی خوب بود. چون ایده‌های مختلف را دیدیم و نقاط ضعف و قوت را سنجیدیم. اشکالات موضوع را بیرون می‌آوریم تا چند‌ماه بعد یک نسخه جدید ایجاد کنیم و در نهایت به یک نماد برسیم که مفهوم بیشتری در آن وجود داشته باشد. حتی شاید هنرمندان هم بتوانند آن را در یک مسابقه طراحی کنند که مفهوم دقیق‌تری را منتقل کند.