ایمیل ملی در جست‌وجوی کنترل یا امنیت؟ "پست الکترونیکی ایران" یا به تعبیری ایمیل ملی از جمله طرح‌های وزارت ارتباطات است که به محض مطرح شدن توسط مسئولان وزارت ارتباطات واکنش‌های بسیاری را از سوی کارشناسان، تحلیلگران و حتی کاربران اینترنت به دنبال داشت. به گزارش مهر، مطرح شدن موضوع ایمیل ملی مصادف با قطعی‌های مکرر سرویس دهنده‌های جی‌میل و یاهو در کشور سبب سد بسیاری تصور کنند که این سرویس دهنده ملی قرار است جایگزینی برای این سرویس دهنده‌ها شود. البته مسئولان شرکت فناوری اطلاعات که عهده‌دار این مسئولیت هستند اعلام کرده‌اند که ایمیل ملی در فاز اول خود تنها قرار است ایمیل دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی را پشتیبانی کند و ارتباطی با مسدود شدن جی میل و یاهو ندارد. در همین راستای وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چندی پیش از راه‌اندازی موتور جست‌وجوی فارسی ملی نیز خبر داده است. اما پیش زمینه درج واژه "ملی" در پروژه‌های بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات که هر از چند گاهی مسئولان از فراهم شدن زیرساخت‌ها برای اجرای این نوع پروژه‌ها صحبت به میان می‌آورند نشان می‌دهد که پروژه‌های ملی این بخش در نهایت یا با شکست مواجه شده و یا در نیمه راه متوقف می‌شود. طرح ایجاد شبکه اینترنت ملی که بعدها به شبکه ملی اینترنت تغییر نام داد، دیتا سنتر ملی، فیلترینگ ملی، کارت هوشمند ملی و حتی گوشی تلفن همراه ملی از جمله این طرح‌های ارائه شده در پنج سال اخیر است که تاکنون نتایج آن برای کاربران نهایی ملموس نبوده است. پیام‌هایی که جابجا می‌شوند در جهان بیش از 90 میلیارد ایمیل در روز جابجا می‌شوند که از این تعداد حدود 80 میلیارد آن حاوی محتویات به درد نخور و غیرقابل استفاده است و تنها 10 میلیارد ایمیل مفید جابجا می‌شود که همین 10 میلیارد ایمیل باعث تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جوامع شده است. علاوه بر آن در جهان هر نفر معمولا بین یک تا 10 ایمیل دارد و برای هر کاربرد از یک ایمیل استفاده می‌کند. هم اکنون صدها نوع ایمیل از طریق بخش خصوصی و نهادهای دولتی در نقاط مختلف دنیا مطرح و در حال کار است به نحوی که هر وب سایت که طراحی می‌شود نیز می‌تواند مجموعه‌ای از ایمیل‌های خاص خود را داشته باشد. بنابراین تولید ایمیل کار پیچیده و فنی خاصی نیست اما آنچه که مهم است هزینه‌های سرسام‌آور و تکنولوژی پیشرفته‌ای است که در مدیریت ایمیل‌ها و وجود فضای مناسب برای ذخیره‌سازی اطلاعات مخاطبین باید به کار گرفته شود. به عنوان مثال اگر ایمیل ملی مورد نظر مسئولان شرکت فناوری اطلاعات بخواهد جی‌میل را مدل خود قرار داده و به هر ایرانی مثلا هشت گیگابایت فضا دهد و بتواند این حجم از اطلاعات را ذخیره‌سازی و مدیریت کند لزوما نیازمند چندین دیتا سنتر یا مرکز داده با کیفیت بسیار بالا و صدها ایمیل سرور است که به اعتقاد کارشناسان وجود آن در شرایط فعلی بعید به نظر می‌رسد. آنچه مسلم است بسیاری از شرکت‌های بزرگ مانند یاهو نتوانسته‌اند با گوگل رقابت کنند و در این شرایط دور از ذهن است که شرکت فناوری اطلاعات بتواند حتی تا چندین برابر کمتر از آن به این فناوری دست پیدا کند. از طرفی شبکه‌های اجتماعی فرصت‌های جدیدی به وجود آورده‌اند که کیفیت برنامه‌های نرم‌افزاری ایمیلی به شدت در حال افزایش است. به عنوان مثال توانمندی و کیفیت برنامه‌های نرم‌افزاری آخرین فناوری پست الکترونیک گوگل ده‌ها برابر پست الکترونیکی معمولی این سرویس دهنده است و حال سئوال اینجا است که در ایمیل ملی از چه برنامه نرم‌افزاری قرار است استفاده شود تا بتواند با گوگل و سایر ایمیل‌های قوی رقابت کند. سرمایه‌هایی که هدر می‌رود علی‌اکبر جلالی استاد دانشگاه علم و صنعت در گفت‌وگو با مهر با تاکید بر اینکه باید به دنبال روش‌های منطقی‌تری در این بخش باشیم و تجربیات تلخی که در این باره کشورهایی مانند چین و فرانسه داشته‌اند و بر آن اصرار کرده‌اند که اینترنت و محتوای آن را به زبان خود درآورند و در نهایت موفق نشده‌اند را تکرار نکنیم می‌گوید: سرعت تولید اطلاعات به صورت یک منحنی نمایی در حال افزایش است و اگر به منازل شهروندان مراجعه کنیم استفاده از حجم بالای اطلاعات روی شبکه اینترنت به خوبی محسوس است. بنابراین بهتر است به جای هدر دادن سرمایه‌های ملی در پروژه‌هایی که عملا و به صورت واضح مواجه با شکست خواهند شد قدمی بر نداریم. وی به بحث تولید گوشی ملی در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: آن زمان که کارشناسان منتقد نسبت به اجرای این طرح هشدار می‌دادند مسئولان توجهی نکردند و نهایتا بعد از چندین سال تلاش و صرف سرمایه ملی شکست را پذیرفتند. پس چرا هر روز در این کشور باید شاهد مطرح شدن پروژه‌هایی باشیم که از قبل شکست آن مغرض است. نمونه واضح دیگر ثبت سایت‌های اینترنتی توسط وزارت ارشاد بود که باز هم منتقدان اصرار داشتند که عملی نیست و با شکست مواجه شد. این کارشناس فناوری اطلاعات در پاسخ به این سئوال که آیا ایمیل ملی قادر است با سرویس دهنده‌هایی مانند گوگل و یاهو رقابت کند می‌گوید: من هم آرزو می کردم کاش می‌توانستیم برای حفظ امنیت و هویت ملی خود یک ایمیل خاص ایرانی داشته باشیم اما واقعیت چیز دیگری است و نمی‌توان از امکاناتی که هر روز در جهان به وجود می‌آید صرفنظر کرد. باید پذیرفت که اجرای ایمیل ملی، ما را از آنچه هستیم عقب‌تر می‌برد. بدون شک وقتی کیفیت سرویس‌دهی مناسب نباشد قطعا مورد استقبال کاربران قرار نمی‌گیرد. جلالی توصیه می‌کند که دستگاه‌های دولتی بتوانند در هر سازمان، ایمیل‌های خاص آن سازمان را به وجود آورند و مانند دانشگاه‌ها که اساتید و دانشجویان از ایمیل هر دانشگاه استفاده می‌کنند آنها نیز ایمیل سازمان خود را داشته باشند. نگاه‌ها باید تغییر یابد اما بهمن صالحی کارشناس فناوری اطلاعات نسبت به طرح ایمیل ملی خوشبین‌تر است و به مهر می‌گوید: این طرح در راستای اجرای پروژه دیتاسنتر ملی مطرح شده و اگر دیتاسنتر ملی فعال شود فضای مجازی ملی اجازه ارائه بسیاری از سرویس‌ها را خواهد داد. وی با تاکید بر اینکه موتورهای جست‌وجوی ایجاد شده در کشور ما توانایی رقابت با موتورهای جست‌وجوی دنیا را دارند می‌افزاید: در کنار این موتورهای جست‌وجو می‌توان ایمیل ملی را هم مطرح کرد. اما این مقوله نیازمند فراهم کردن زیرساخت‌های دیتاسنتر ملی است تا تمامی خدمات روی شبکه مجازی را پشتیبانی کند. به گفته وی اجرای ایمیل ملی زمان بر نیست و اگر تکنولوژی آن وجود داشته باشد و تصمیم و سرمایه‌گذاری برای آن اتفاق بیافتد در 6 ماه قابل انجام است. صالحی با اشاره به اینکه در زمان حاضر بسیاری از مراکز استانی دارای پرتال فعال هستند معتقد است که با اختصاص حجم مناسب اطلاعات می‌توان این سرویس‌ها را فعال کرد. این کارشناس فناوری اطلاعات به مقوله فیلترینگ در جامعه اشاره دارد و می‌گوید: فیلترینگ دو لبه دارد که یکی لبه کنترلی آن است و دیگری به مصون سازی جامعه می‌پردازد. در کشوری مانند چین که دارای شدیدترین نوع فیلترینگ است هنجارهای اقتصادی برای استفاده از فیلترینگ عنوان می‌شود و این در حالی است که در کشور کانادا فیلترینگ با هدف جلوگیری از آسیب‌های خانواده توسط پارلمان این کشور مطرح شده است. در کشور ما نیز باید نگاه‌ها تغییر کند چرا که طرح‌های این چنینی مانند ایمیل ملی تنها جنبه کنترلی نداشته و ارزش خدماتی نیز داراست. وی می‌گوید: با ایمیل داخلی مسیر کوتاه‌تری برای تبادل اطلاعات صرف می‌شود و حجم اطلاعات افزایش می‌یابد. البته این طرح موجب کنترل کردن هم شاید باشد اما استفاده از تکنولوژی اینگونه مسائل را نیز به همراه دارد.