نسل آينده دي‌وي‌دي‌ها چه خواهند بود؟ نيما حجازي اشاره: بازار تجهيزات الكترونيكي همواره ديرتر از صنعت كامپيوتر پذيراي تكنولوژي‌هاي جديد بوده است ولي اين نظر در مورد دي‌وي‌دي نقض شد. زيرا در سال 1997 هنوز دي‌وي‌دي وارد بازار نشده بود كه سازندگان الكترونيكي سرگرم توليد نسل بعدي آن بودند. خبرهاي اين تكنولوژي‌ها ابتدا در سال 2002 به بيرون درز كرد، هنگامي كه سوني با فرمت جديدش به نام Blu-ray سر و صداي زيادي به پا كرد و پشتيباني زيادي از ديگر سازنده‌ها دريافت كرد. آن موقع هنوز توشيبا و NEC با تكنولوژي جديدشان، به نام (AOD)، زياد به چشم نمي‌آمدند. به همين دليل وقتي در سال 2003 انجمن دي‌وي‌دي، فرمت AOD را به عنوان فرمت رسمي انتخاب كرد، خيلي‌ها متعجب شدند. اين تكنولوژي بعدها به HD-DVD تغيير نام داد. درباره اين فرمت‌ها اطلاعات گيج‌كننده‌اي موجود است كه در اينجا سعي مي‌كنم آنها را توضيح دهم. چرا تغيير؟ همان‌طور كه در مقاله تكنولوژي ديسك‌هاي ديجيتال خوانديد، به منظور جلوگيري از اختلاف، فرمت واحدي براي دي‌وي‌دي انتخاب شد. حال چرا بايد آن را تغيير دهيم؟ زيرا دي‌وي‌دي به محدوديت‌هاي خود نزديك مي‌شود. به طور مثال فيلم‌هاي طولاني مانند «ارباب حلقه‌ها» ديگر روي يك دي‌وي‌دي جا نمي‌شوند. صداي اين فيلم‌ها با تكنولوژي DTS (Digital Theater Systems) ضبط مي‌شود كه بسيار حجيم‌تر از سيستم‌هاي معمولي است. به همين دليل ناشران مجبور مي‌شوند از بخش‌هاي ديگر مانند بخش پشت صحنه، مصاحبه با بازيگران و عوامل و مانند اينها بكاهند. در ضمن مسائل امنيتي هم مطرح هستند. به لطف چند برنامه‌نويس باهوش اروپايي و چند برنامه‌نويس نادان در شركت Xing Technologies، CSS ديگر قابل استفاده نيست. چون با استفاده از كليد كپي درون برنامه آنها كه به خوبي محافظت نشده، مي‌توان به همان راحتي كه سي‌دي‌هاي موسيقي را كپي مي‌كنيد، از دي‌وي‌دي كپي بگيريد! به همين دليل فرمت فعلي ديگر امن نيست. دليل ديگر كيفيت تصوير است. دي‌وي‌دي‌هاي ويدئويي در هر اينچ، 480 خط نمايش مي‌دهند. تلويزيون‌هاي كيفيت بالا در هر اينچ 720 يا 1080 خط نمايش مي‌دهند. البته اين تفاوت در تلويزيون‌هاي عادي قابل تشخيص نيست ولي اگر از تلويزيون‌هاي كيفيت بالا استفاده كنيد، تفاوت واضح است. قبولاندن دي‌وي‌دي به خريداران آسان است زيرا كيفيت تصوير روي يك تلويزيون عادي مشهود است ولي براي درك تكنولوژي كيفيت بالا بايد يك تلويزيون بهتر بخرند و قبول اين مسأله نيازمند گذشت زمان است تا قيمت اين ادوات به قدر كافي پايين بيايد. اين تكنولوژي از نسل چهارم MPEG استفاده مي‌كند ولي نبايد اشتباه كرد، زيرا وقتي مي‌گويند اين دي‌وي‌دي‌ها 50 گيگابايت ظرفيت دارند، فقط مي‌توان دو ساعت ويدئوي كيفيت بالا روي آنها ضبط كرد و يا 13 ساعت ويدئوي كيفيت معمولي. Blu-ray و HD-DVD در يك چيز مشترك‌اند: هر دو از ليزر آبي استفاده مي‌كنند. اين ليزرها طول موج كوتاه‌تري دارند كه در حدود 405 نانومتر است و مي‌توان اطلاعات روي ديسك را بيشتر فشرده كرد. ولي نحوه نوشتن اطلاعات روي ديسك بين اين دو تكنولوژي متفاوت است: Blu-ray در اوايل سال 2002، سوني و فيليپس، تكنولوژي جديدشان به نام Blu-ray را معرفي كردند. اين تكنولوژي انقلابي‌تر از HD-DVD است و آنها علاوه بر سازگاري با دي‌وي‌دي‌هاي قبلي ظرفيت بسيار بيشتري دارند. ظرفيت آنها در 3 گروه مي‌گنجد: 3/23، 25، و 27 گيگابايت كه ناشي از فشردگي‌هاي مختلف روي سطح دي‌وي‌دي است. مي‌توان با فشرده‌تر كردن اطلاعات به حجم‌هاي بالاتري دست يافت، برخلاف HD-DVD كه ظرفيت ثابت 15 گيگابايت در هر لايه دارد. تفاوت اصلي بين اين دو آن است كه دي‌وي‌دي معمولي و HD-DVD از پليمرهايي با ضخامت 6/0 ميلي‌متر براي پوشاندن سطح اطلاعات استفاده مي‌كنند ولي Blu-ray از ضخامت 1/0 ميلي‌متر. اين كار مزيتي دارد: اين كه ليزر لازم نيست قدرت بالايي داشته باشد تا بتواند از ضخامت زياد بگذرد، كمتر اغتشاش دارد، و اطلاعات فشرده‌تري را مي‌تواند بخواند. ولي اين مسأله ديسك را نسبت به خش و گرد و خاك حساس‌تر مي‌كند و از آنجايي كه ليزر به سطح نزديك‌تر است در برابر لرزش‌ها نيز حساس‌تر خواهد بود. بنابراين سيستم‌هاي پخش اين نوع دي‌وي‌دي بايد با دقت بالا و مجهز به ضربه‌گير باشند. به همين دليل شركت TDK از پوششي براي اين ديسك‌ها استفاده مي‌كنند كه به ادعاي اين شركت خرابي‌ها را صد برابر كاهش مي‌دهد ولي اين پوشش ارزان نيست و براي هر دي‌وي‌دي به قيمت 5 دلار به فروش مي‌رسد. در ضمن به دليل خصوصيات خاص اين تكنولوژي ليزر كوچك‌تري قادر به خواندن اطلاعات است. تفاوت ديگر در امنيت است. Blu-ray از سيستم استاندارد رمزنگاري پيشرفته 128 بيت استفاده مي‌كند كه در هر 6 كيلوبايت اطلاعات تغيير مي‌كند. دي‌وي‌دي‌هاي معمولي از يك كليد براي سرتاسر فيلم استفاده مي‌كنند و با به دست آوردن آن كل ديسك در دسترس است ولي با به دست آوردن كليد در يك دي‌وي‌دي Blu-ray تنها مي‌توانيد 6 كيلوبايت از اطلاعات آن را بخوانيد! يكي ديگر از نكات اين تكنولوژي دخالت شركت‌هاي HP و Dell در آن است. اين شركت‌ها بخش امنيتي‌اي به دي‌وي‌دي افزوده‌اند كه BD-ROM نام دارد و از كپي‌كردن جلوگيري مي‌كند. اين تكنولوژي يك لايه جاوا هم دارد و مي‌توان نرم‌افزار آن را ارتقاء داد و منوهاي داراي انيميشن بهتر توليد كرد. HD-DVD اين تكنولوژي تغييريافته تكنولوژي فعلي دي‌وي‌دي است ولي از يكي ليزر آبي استفاده مي‌كند و با طول موج كوتاه‌تر مي‌توان اطلاعات را فشرده‌تر كرد و در هر لايه 15 گيگابايت اطلاعات ذخيره كرد. تنها مزيت آن در اين است كه به دليل سازگاري بسيار زياد با دي‌وي‌دي معمولي، هزينه تبديل به اين تكنولوژي پايين است. همه پارامترهاي اين دي‌وي‌دي‌ها از جمله تصاوير، بخش‌ها، و بلوك‌هاي تصحيح خطا مانند دي‌وي‌دي معمولي است و تنها تفاوت در اين است كه بلوك تصحيح خطا از دو بلوك پشت سر هم استفاده مي‌كند و تصحيح خطا در اين روش سريع‌تر است. در ماه آوريل سال 2005 اعلام شد كه اين تكنولوژي از مديريت محتواي AACS استفاده مي‌كند كه بهبود يافته CSS در دي‌وي‌دي‌هاي معمولي است. اين تكنولوژي در هنگام ساخت دي‌وي‌دي كليدهاي 128 بيتي به آن مي‌دهد. اين كليد براي هر وسيله يا چند وسيله پخش يكتا است و به وسيله آن مي‌توان قفل دي‌وي‌دي را باز كرده، آن را پخش كرد. اگر اين كليد شكسته شود مي‌توان با يك كليد ديگر دستگاه پخش دي‌وي‌دي را قفل كرد تا اصلاً پخش نكند. اين ايده خيلي‌ها را عصباني كرد، چون كه اگر كليد دستگاه شما لو مي‌رفت، دستگاه شما تا ارائه ارتقاء بعدي به درد سطل آشغال هم نمي‌خورد. همچنين در اين استاندارد اتصال شبكه هم در نظر گرفته شده است و ممكن است مجبور شويد دستگاه را به اينترنت هم وصل كنيد. بنابراين اگر از دستگاه‌تان براي پخش فيلم‌هاي هك‌شده استفاده كنيد، ممكن است ديگر نتوانيد از آن استفاده كنيد و مقصد بعدي‌اش سطل دم در خانه‌تان باشد. بخش‌هاي مشترك تنها بخشي كه در دو تكنولوژي فوق مشترك است، codecهاي آن است. هر دوي آنها از MPEG-2، MPEG-4 AVC (يا H.264)، و VC-1 از مايكروسافت استفاده مي‌كنند. براي نمايش MPEG-2 بايد پهناي باند 20 تا 25 مگابيت در ثانيه داشته باشيم كه مشكلي نيست، چون HD-DVD و Blu-ray به ترتيب 36 و 54 مگابيت در ثانيه پهناي باند دارند. ولي با ظهور صفحه نمايش‌هاي بزرگ دوره MPEG-2 به سر آمده است. در عين حال MPEG-4 مي‌توان دو تا چهار برابر MPEG-2 فشردگي داشته باشد. حال چه بايد كرد؟ دو سال است كه هواداران دي‌وي‌دي شكاف بين نسل بعدي اين تكنولوژي را تخطئه كرده‌اند و خواستار يك فرمت واحد بوده‌اند. بالاخره، در ماه آوريل، دو طرف به مذاكره نشستند و بحث‌هايي براي فرمت واحد آغاز شد. براي مدتي به نظر مي‌رسيد كه همه چيز خوب پيش مي‌رود ولي نهايتاً در ماه مه هر دو طرف رسماً اعلام جنگ كردند. هيچ كس از اين نتيجه خوشحال نيست و دو طرف پي در پي همديگر را مي‌كوبند. توشيبا ديسك‌هاي سه‌لايه با ظرفيت 45 گيگابايت توليد كرده است و به نزديكي 50 گيگابايت ظرفيت Blu-ray رسيده است. در عوض TDK اعلام كرد كه ديسك چهار لايه‌اي در آزمايشگاه‌هايش دارد كه 100 گيگابايت ظرفيت دارد. ولي زياد ذوق‌زده نشويد! مكانيسم خواندن از لايه‌هاي مختلف بسيار پيچيده و با تأخير است. مي‌دانيد براي خواندن يك ديسك چهار لايه چقدر تأخير و تكرار را بايد تحمل كنيد؟ به نظر مي‌رسد كه هاليوود به طور مساوي بين اين دو تكنولوژي تقسيم شده است. شركت برادران Warner و New Line Cinema انحصاراً از HD-DVD، و Universal Studios و Paramount Pictures فعلاً از HD-DVD استفاده مي‌كنند و شركت Walt Disney، Sony Pictures، و MGM از Blu-ray استفاده مي‌كنند. شركت 20th Century Fox هم موقتاً از Blu-ray استفاده مي‌كند ولي به هر حال تصميم نهايي‌اش مشخص است. اكنون كه Nintendo، مايكروسافت، و سوني كنسول‌هاي جديد بازي خود را معرفي كرده‌اند مشخص شده است كه تنها PlayStation از نسل جديد دي‌وي‌دي پشتيباني مي‌كند. Xbox 360 و Nintendo Revolution تنها از دي‌وي‌دي‌هاي استاندارد پشتيباني مي‌كنند. در صنعت بازي، Electronic Arts و Vivendi در جبهه Blu-ray هستند، چون PlayStation 3 از آن پشتيباني مي‌كند. تا به حال، فرمت HD-DVD برگ‌هاي برنده بيشتري در اختيار دارد. در كنفرانس CES سال 2005، اعلام شده بود كه 89 فيلم با تكنولوژي HD-DVD به زودي عرضه خواهند شد. به نظرتان اين عدد كمي عجيب نيست؟ اين عدد قرار بود 90 باشد، يك عدد رُند و خوب! ولي در لحظه آخر يك فيلم حذف شد. نودمين فيلم «تايتانيك» بود كه توسط Paramount حذف شد، زيرا Paramount حقوق داخلي فيلم را در اختيار دارد و 20th Century Fox حقوق بين‌المللي را. Fox پشتيبان فرمت Blu-ray است. يعني بايد دو فرمت مختلف ساخته شود؟ بسياري از فيلم‌ها در اين وضعيت هستند، مانند فيلم‌هاي محصول مشترك چند شركت. پس اگر آن شركت‌ها نتوانند اختلاف بين خود را حل كنند، چه خواهد شد؟ در ماه دسامبر سال 2004، شش شركت (CMC Magnetics، Fuji Photo Film، Nippon Paint، Optware، Pulstec Industrial، و Toagosei) اتحادي به نام HVD (ديسك‌هاي چندمنظوره هولوگرافيكي) تشكيل دادند و ECMA در نظر دارد كه اين فرمت را به عنوان استاندارد اعلام كند. اين ديسك‌ها از 100 تا 1000 گيگابايت اطلاعات را در خود جا خواهند داد و 1 گيگابيت در ثانيه پهناي باند دارند. شركت Optware كه پيشروي اين شركت‌ها است از يك شعاع تكي ليزر براي خواندن اطلاعات استفاده نمي‌كند، بلكه آن را به يك ميليون شعاع باريك‌تر تقسيم مي‌كند تا بتواند مقدار زيادي اطلاعات را به يك‌باره بخواند. به اين ترتيب مي‌توان اطلاعات را به طور سه‌بعدي روي ديسك ذخيره كرد. در ضمن مي‌توان كار خواندن و نوشتن روي اين ديسك‌ها را در آن واحد انجام داد كه با ديسك‌هاي فعلي مقدور نيست. ديگر اين كه نيازي به چرخاندن ديسك نيست، بلكه اين ليزر است كه جا به جا مي‌شود و ديسك را مي‌خواند. به همين دليل پهناي باند بهتري دارد. در درايوهاي سي‌دي و دي‌وي‌دي براي افزايش پهناي باند بايد ديسك را سريع‌تر چرخاند ولي براي اين كار محدوديت وجود دارد، چون به ديسك آسيب خواهد رسيد و درايوي با سرعت بيشتري از 52X به بازار نيامده است. اما اين تكنولوژي تا سال 2007 رنگ بازار را به خود نخواهد ديد و تازه آن موقع درايوهاي اين ديسك‌ها 3000 دلار قيمت خواهند داشت. در آخر ممكن است اين تكنولوژي فقط براي گرفتن نسخه پشتيبان استفاده شود. ولي گوش به زنگ باشيد. يك فرمت ديگر براي دي‌وي‌دي در اوايل اين دهه، شركتي به نام Constellation 3D بر روي ديسك‌هاي فلورسنتي كار مي‌كرد كه مي‌توانستند 1000 گيگابايت اطلاعات ذخيره كنند ولي اين شركت نتوانست به كار خود ادامه دهد. از خاكستر اين شركت، D Data زاده شد كه ديسك‌هايي به نام DMD (ديسك‌هاي ديجيتال چندلايه) را توليد كرد كه اساس آن ديسك‌هاي چندلايه فلورسنتي (FMD) بود. اين ديسك‌ها از ليزرهاي عادي استفاده مي‌كنند ولي به جاي 2 لايه از 6 لايه تشكيل شده‌اند و 15 گيگابايت اطلاعات با پهناي باند 36 مگابيت در ثانيه دخيره مي‌كنند و در نسل بعدي تا 30 گيگابايت پيش خواهند رفت. اين ديسك‌ها كاملاً شفاف هستند و اطلاعات روي آنها با مواد فلورسنت پوشانده شده است. ولي اين ديسك‌ها، مانند FMD، از پشتيباني زيادي برخوردار نخواهند شد، چون هيچ ناشر فيلمي از آن استفاده نكرده و سايت اينترنتي‌شان ماه‌هاست كه به‌روز نشده است. منبع: ماهنامه دنياي كامپيوتر و ارتباطات