رقابت اپراتورها، به نفع مردم ياشار بهمند- حيات‌نو اشاره:غالباً نمايشگاه‌ها به ويژه از نوع تخصصي، نشان دهنده حس و حال و اتفاقات در حال وقوع در محدوده موضوع نمايشگاه است. حوزه ICT كه چندي است در ايران جزو حوزه‌هاي خصوصي محسوب مي‌شود نيز از اين قاعده نا‌نوشته مستثني نيست و به نوعي نمايشگاه آن را مي‌توان آيينه تمام نماي مخابرات در ايران دانست. در نمايشگاه تلكام امسال كه چند هفته‌اي بيشتر از اتمام آن نگذشته، حضور و رقابت اپراتورها و گوشي‌هاي تلفن همراه مشهود و عيان بود. در اين نوشتار سعي شده نگاهي كوتاه داشته باشيم به رقابت ايجاد شده ما بين اپراتورهاي تلفن همراه چند سئوال سيم‌كارت موبايلتان مربوط به كداميك از اپراتورهاست؟ ايرانسل، تاليا و يا همراه؟ آيا آنتن‌دهي آن خوب است؟ هزينه مكالمه چطور؟ آيا از امكانات آن راضي هستيد؟ آيا اپراتور شما سرويس‌هاي ارزش‌افزوده‌اي بر روي سيم كارت‌هايش ارائه مي‌دهد؟ آيا سيم‌كارت شما خارج از مرزهاي ايران هم پاسخگوست؟ از امكاناتي كه اپراتور تلفن همراهتان در اختيار شما مي‌گذارد مطلعيد؟ آيا اپراتور تلفن همراه شما نيازهاي شما را برآورده مي‌سازد؟ آيا با خود فكر كرده‌ايد چرا سيم‌كارت خود را از اين اپراتور تهيه كرده‌ايد؟ چند وقت براي خريد سيم‌كارتتان معطل شديد؟ موبايل؛ گذشته، حال و آينده قطار تكنولوژي به قدري سريع مي‌رود كه شايد بسياري فراموش كرده‌اند كه دقيقا چه زماني موبايل وارد ايران شد ولي قريب به اتفاق به ياد مي‌آورند زماني را كه تلفن همراه وسيله‌اي لوكس به حساب مي‌آمد و براي بدست آوردن آن يا بايد پستي مديريتي داشتيد و يا ميزان قابل ملاحظه‌اي پول. بعدها بدست آوردن موبايل براي اقشار سطح متوسط جامعه فراهم آمد و اين زماني بود كه به دليل پيش‌فروش تلفن همراه با مبلغي نزديك 500 هزار تومان، 6 تا 8 ماه بعد موبايلتان تحويل شما مي‌شد. البته روش راحت‌تر ولي گران‌تري هم بود كه باعث ايجاد شغل جديدي هم شده بود. ثبت نام موبايل! در آن زمان كسي تصور اين را هم نمي‌كرد كه با 50 - 60 هزار تومان مي‌توان يك موبايل خريد و يا اينكه 3 روز بعد از خريد خط به قيمت مصوب، تماستان برقرار شود. آن زمان براي كسي SMS مهم نبود چه برسد به ديگر سرويس‌هاي ارزش افزوده. البته نخنديد! بعضي مسائل هم اكنون براي شما عجيب است ولي در كشورهاي پيشرفته به امري عادي تبديل شده است. مثلا وقتي خبر نمايش فوتبال و يا فيلم سينمايي بر روي تلفن همراه را مي‌شنويد باور نمي‌كنيد ولي اينها در بسياري از اپراتورها در دسترسند بله اين امكان وجود دارد كه شما فقط گوشي تلفن همراه بخريد و از فروشنده آن يك سيم‌كارت رايگان بگيريد. امكان استفاده از ماهواره‌هاي GPS و مكان‌يابي فقط توسط دستگاه موبايل وجود دارد. شما با موبايل خودتان مي‌توانيد به اينترنت وصل شويد و از امكانات آن استفاده كنيد. ما از دنياي آينده صحبت نمي‌كنيم، اينها رويدادهايي است كه در حال حاضر در كشورهاي صاحب لبه تكنولوژي روي مي‌دهد. دانشمندان براي پيشرفت تكنولوژي مرزي قائل نيستند. سرعت پيشرفت تكنولوژي با پيشرفته‌ترين وسايل نقليه نيز قابل مقايسه نيست و اين قطار فوق سريع همچنان به پيش مي‌رود. فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT) امروزه در كنار فناوري‌هاي نوين ريزساختار (nanotechnology) و زيست‌شناخني (biotechnology) يكي از رئوس اين پيشرفت بوده و داراي سريع‌ترين رشد است. موبايل در چند سال گذشته به عنوان يكي از نمادهاي پيشرفت حوزه ارتباطات آينه‌اي براي نمايش توانايي‌هاي دانشمندان حوزه ICT بوده و دانشمندان توانسته‌اند امكانات بسياري را بر روي اين وسيله ارتباطي طراحي و پياده‌سازي كنند. اما مشكلي كه وجود دارد اين است كه اجرايي شدن اين امكانات جديد، منوط به تغيير ساختارهاي شبكه و انجام كارهاي عملياتي است كه بايد توسط اپراتورها انجام پذيرد. اپراتورها و نقش آنها در شبكه موبايل همانگونه كه شما به عنوان يك مصرف‌كننده برق براي اتصال به شبكه شهري از طريق يكي از ادارات برق منطقه‌اي اقدام مي‌كنيد و يا اينكه از طريق يك ISP به شبكه اينترنت وصل مي‌شويد، اتصال شما به شبكه ارتباطات تلفني (چه ثابت و چه سيار) از طريق اپراتورها برقرار مي‌گردد. براي اين كار شما سيم‌كارت اپراتور مورد نظر را در دستگاه موبايلتان قرار مي‌دهيد. چنانچه شبكه محلي اپراتور مورد نظر در آن نقطه برقرار باشد به آن شبكه متصل شده‌ايد و از طريق آن مي‌توانيد با اعضاي ديگر شبكه و يا شبكه‌هاي ديگر ارتباط برقرار نماييد. اپراتورها كه عملا درگاه‌هاي اتصال شما با دنياي بيرون هستند، ارگان‌هايي مي‌باشند كه وظيفه ايجاد بستر سخت‌افزاري و نرم‌افزاري شبكه را برعهده دارند و در نهايت به برقراري ارتباط اعضاي شبكه مي‌پردازند. همانگونه كه گفته شد، تكنولوژي توسط اپراتورها كه ساختارهاي شبكه - اعم از سخت‌افزارها و نرم‌افزارها– را طراحي، اجرا و مديريت مي‌نمايند به دست مردم مي‌رسد و اپراتورها هستند كه وظيفه انتقال تكنولوژي به كاربران و امكان استفاده آنها را فراهم مي‌آورند. اپراتورها در ايران در ايران هم اكنون در زمينه تلفن همراه 2 اپراتور و يك پيمانكار (يا نيم اپراتور) وجود دارد كه در سطح كل كشور فعالند. البته اپراتورهاي منطقه‌اي ديگري هم در شهرهاي كيش و اصفهان موجودند و در مجموع مي‌توان گفت هشت سرویس‌دهنده ارتباط سیار در کشور به فعالیت می‌پردازند که شامل شبکه تلفن‌همراه دولتی، تلفن‌همراه اعتباری تالیا، تلفن‌همراه اعتباری اصفهان، تلفن‌همراه کیش، تلفن‌همراه ایرانسل، تلفن‌همراه ماهواره‌ای، تلفن‌ بی‌سیم و عادی WLL، بی‌سیم و باند شهروندی(CB) است. از آن‌جایی که گستردگی فعالیت سه شبکه مذکور یعنی اپراتور دولتی (MCI)، تالیا و ایرانسل بیش از سایر شبکه‌هاست، و عمده فعاليت بر عهده اين سه شركت است. البته اپراتورهاي ديگري هم در راهند كه آخرين خبرها از تعيين سومين اپراتور سراسري تلفن همراه در سال آينده حاكي است. براي شناخت بيشتر اپراتورهايمان ابتدا سراغ اپراتور اول يعني قوي‌ترين اپراتور با برند همراه مي‌رويم. همراه اپراتور دولتي ايران است كه دوسالي است در قالب شركت ارتباطات سيار به فعاليت مي‌پردازد. اين اپراتور كه از لحظه ورود تلفن همراه به كشور فعاليت داشته است متعلق به دولت است و پيش از تاسيس شركت ارتباطات سيار تحت مديريت وزارت پست و تلگراف و تلفن سابق فعاليت مي‌كرد. آن را مي‌توان آن را بنيانگذار تلفن همراهي دانست كه در ايران عمري 12 ساله دارد. اگر صف‌هاي طولاني ثبت‌نام تلفن همراه در سال‌هاي دور و نزديك را به خاطر داشته باشيد بايد بدانيد كه اين اپراتور در سال‌هاي گذشته از طريق پيش فروش تلفن همراه هميشه ياري بخش مديران مالي كشور بوده است. اين اپراتور كه به دليل بدنه دولتي آن رشد كندي داشته، از غني‌ترين شركت‌هاي دولتي است كه در سال‌هاي آينده بايد سهام خود را در بورس عرضه كند. شبكه اين اپراتور به نسبت رشد تكنولوژي بسيار ابتدايي است و طراحي شبكه و سلول‌هاي شبكه آن بخصوص در مراكز پرجمعيت همچون تهران با مشكل بسياري همراه است. اين اپراتور در سال‌هاي گذشته تنها به دليل انحصاري بودن اين حوزه بي‌رقيب بوده، وگرنه سيم‌كارت‌هاي اين اپراتور داراي حداقل كيفيت و كمترين امكانات مي‌باشد. سيستم اپراتور اول بخصوص در سال‌هاي ابتدايي عرصه تلفن همراه، به دليل كمي عرضه و تقاضاي بسيار، توجهي به مشتري‌مداري نداشت. البته بعد از حضور دو شركت خصوصي تاليا و ايرانسل در نحوه تعامل اين شركت با مشتركين تغييراتي را شاهد هستيم چنانچه اعلام مي‌شود تجهيزات اين اپراتور به نسل 5/2 ارتقا خواهد يافت نيم اپراتور شبكه همراه ايران، تاليا پيمانكار تلفن همراه اعتباري شركت مخابرات است. تاليا كه متعلق به مجتمع صنعتي رفسنجان مي‌باشد، حدود يك سال و نيم است كه در بازار اپراتوري تلفن همراه فعاليت دارد. حضور تاليا كه عملا اولين تجربه بخش خصوصي در اپراتوري تلفن همراه در ايران بود، براي اولين بار فضايي رقابتي را در بازار تلفن همراه ايجاد كرد كه در بخش بعد بيشتر مورد توجه قرار مي‌گيرد. كيفيت تاليا كه در طراحي از مشاور خارجي كمك مي‌گرفت به نسبت اپراتور اول كه از قدمت بيشري برخوردار است، بهتر مي‌باشد. البته اين شركت هم گرفتار دام فروش گسترده شد كه شايد همين عامل باعث افت كيفيت تاليا نسبت به ماه‌هاي آغازين آن شده است. توسعه تاليا در شهرستان‌ها به نسبت اپراتور اول بسيار مناسب بود به نحوي كه تاكنون در بسياري از مناطق آنتن‌هاي اين شركت نصب شده و تاليا در حال تكميل شبكه كشوري خود است. البته تاليا كه هيچگاه از سوي دولتيان و مجموعه وزارت ارتباطات به عنوان اپراتور شناخته نشده، با يك مشكل بزرگ روبروست و آن نيز وابستگي به فضاي لخت دولتي است به طوري كه در غالب موارد به دليل اين وابستگي به اين بدنه سنگين حركت تاليا كند شده است. براي تاليا فرصت‌هايي زيادي در پيش است و اين نيم اپراتور مي‌تواند بهتر از اين عمل كند، اگر فضاي كار براي آن از طريق پيمانكارش ايجاد شود. ايرانسل تازه وارد اين جمع است كه از آبان ماه شروع به عرضه سيم كارت‌هاي خود نموده است. اين شركت كه براي بدست آوردن اين بازار راه درازي را پيموده است به شدت تمام تلاش خود را براي بدست آوردن آن خواهد كرد. ايرانسل كه اسماً خصوصي است اما در عمل سهام و مديران آن بي‌ارتباط با دولت نيستند، اولين تجربه كامل خصوصي‌سازي وزارت ارتباطات در حوزه مخابرات كشوري محسوب مي‌شود. ايرانسل در جمع سهامداران خود به غير از بنياد مستضعفان و جانبازان و صا ايران، MTN را به عنوان شريك خارجي پروژه مي‌بيند كه از اپراتورهاي نام آشناست كه در چندين كشور آفريقايي موفق به نصب سيستم‌هاي پيشرفته شده است. برگ برنده ايرانسل، آشنايي MTN با بازار رقابتي ميان اپراتورها و تسلط اين اپراتور در زمينه نسل‌هاي پيشرفته‌تر تلفن همراه است. ايرانسل در همان ابتدا اعلام كرد كه نسل 75/2 را در ايران نصب خواهد نمود و امكاناتي از قبيل GPRS ، MMS ، VMS، Email و اينترنت را بر روي تلفن‌هاي همراه ايرانسل قابل استفاده خواهد نمود. ايرانسل اكنون تنها در 3 شهر تهران، تبريز و مشهد مشغول به سرويس‌دهي است كه شنيده مي‌شود در آينده در شهرهاي ديگر هم ارائه سرويس‌هاي اين اپراتور آغاز مي‌گردد. البته بايد گفت ايرانسل در حال حاضر قادر به پوشش كامل شهرهاي مذكور نيز نشده و مسئولين آن وعده داده‌اند كه تا پايان آذر ماه اين ايرادات را اصلاح نمايند. تعامل بين اپراتورها تا قبل از ورود تاليا به عنوان پيمانكار مخابرات، MCI اپراتور اول تلفن همراه هرچه اراده مي‌كرد مردم ناچار به پذيرش آن بودند. مثال بارز اين يكسونگري مديران مخابراتي را مي‌توان در ثبت‌نام‌هاي تلفن همراه و قرعه‌كشي‌هاي بعد از آن مشاهده كرد. اما از زماني كه تاليا نسبت به فروش سيم كارت‌هاي خود اقدام نمود، مديران اين اپراتور كه بخشي از مشتريان خود را از دست رفته مي‌ديدند، سعي نمودند تغييراتي در ديدگاه‌هاي مديريتي اين شذكت نسبت به مشتركين ايجاد نمايند. شايد اولين اقدام اپراتور اول را بتوان در پرداخت ديركرد به مشتركين ثبت‌نام كننده در سال گذشته ديد. از ديگر سو تاليا هم كه از سمت مخابرات مديريت مي‌شد، با اتخاذ تدابيري چون ثبت‌نام نمي‌توانست با اپراتور اول رقابت كند و با ارائه سيم‌كارت‌هاي اعتباري در جبهه‌اي جدا از اپراتور اول به فعاليت مي‌پرداخت. ولي مديران ارتباط سيار كه مي‌دانستند تاليا رقيب جدي براي آنها نيست، عملا خود را براي رويارويي با اپراتوري حاضر مي‌كردند كه تجربه بين‌المللي داشت و با تجهيزات پيشرفته‌تري خود را براي تصاحب بازار ايران آماده كرده بود. مردم كه عملاً تاثيرگذارترين عامل در زمينه اپراتوري تلفن همراه مي‌باشند، در ماه‌هاي اخير از نوع برخورد اپراتور اول خسته شده بودند و منتظر آمدن اپراتور دوم بودند. اين امر را مي‌توان در كاهش ميزان ثبت‌نام در آخرين مرحله ثبت‌نام‌ها و ميزان بسيار زياد فيش‌هاي بازپس داده شده وديعه در مهلت تعيين شده مشاهده كرد. اين مردمي كه در اخبار از فناوري‌هاي جديد ارائه شده بر روي تلفن همراه مي‌شنيدند، انتظار داشتند اين امكانات از سوي اپراتورهاي داخلي نيز ارائه شود ولي اپراتور اول جواب نيازهاي آنان را نمي‌داد. مردم كه از طريق رسانه‌ها مي‌شنيدند كه در هيچ كجاي دنيا مانند ايران براي ثبت‌نام تلفن‌هاي همراه صف‌هاي چند ساعته و معطلي چند ماهه وجود ندارد، ديگر انتظار چنين برخوردي را از سوي مديران مخابراتي نداشتند. آناني كه كيفيت شبكه تاليا را ديده بودند، آن را بهتر از اپراتور اول مي‌دانستند و ديگر انتظارات آنان را اپراتور اول برآورده نمي‌كرد. ولي مديران اپراتور اول كه توانايي خودشان در ارائه چندين ميليون سيم‌كارت هميشه به رخ مردم و رسانه‌ها مي‌كشيدند، سعي نكردند كمي به بهبود وضعيت شبكه بپردازند. وقتي صحبت از ثبت‌نام پيش مي‌آمد اين مديران اعلام آمادگي مي‌كردند كه آمادگي براي ارائه چندين ميليون ديگر تلفن همراه دارند ولي كسي پاسخگو نبود كه با چه كيفيتي اين سيم‌كارت‌ها ارائه خواهند شد؟ البته همانگونه كه گفته شد كم‌كم اين مديران هم خود را براي پاسخگويي به مردم آماده مي‌كردند. تغيير روش اين مديران از نمايشگاه تلكام گذشته آغاز شد و در نمايشگاه اخير نمود بيشتري به خود گرفته بود چرا كه رقيب ديگري به اين جمع افزوده شده بود. رقيبي كه با دست پر به نمايشگاه آمده بود و همزمان با نمايشگاه ثبت‌نام تلفن‌هاي خود را آغاز كرده بود. ايرانسل رقيبي كه اپراتور اول خود را براي مقابله با آن آماده كرده بود، در سه شهر تهران، تبريز و مشهد شروع به فروش سيم‌كارت‌هاي خود كرده بود كه پيش‌پرداختي حدود يك سوم پيش پرداخت اپراتور اول داشت و در عرض 3 روز فعال مي‌شد. در نمايشگاه تلكام امسال بجز رقابت تبليغاتي اپراتورهاي تلفن همراه كه هركدام فضايي نسبتا زيادي را گرفته بودند، تابلو‌ي بزرگي رخ نمايي مي‌كرد. تابلويي كه با يك شمارشگر و اعلام اين كه «هر ثانيه يك سيم‌كارت به شبكه همراه كشور اضافه مي‌شود» نشان مي‌داد اپراتور اول وجود ايرانسل را در عرصه رقابت براي خود تهديد مي‌داند و شروع به حركت‌هايي كرده است. البته نبايد فراموش كرد كه اين آغاز رقابت است و در آينده به خصوص ورود اپراتور سوم اين رقابت‌ها بيشتر اوج خواهد گرفت و از تعداد مشتركين به سوي كيفيت شبكه پيش خواهد رفت. به هر نحو براي كاربران فرقي نمي‌كند كه اين رقابت به نفع كدام اپراتور تمام شود مهم نيست. آنچه مهم است اينكه رقابت اپراتورها در نهايت به نفع مصرف‌كنندگان نهايي كه همان مردم هستند مي‌باشد.