اينترنتي ثبت‌نام كنيم ياشار بهمند- حيات‌نو اشاره: چند سالي است كه از ديجيتالي شدن و اينترنتي شدن زندگي صحبت مي‌كنيم به طوري كه مي‌توان گفت دنياي ما در حال عوض شدن و تغيير به دنيايي ديجيتالي است. در تمام اعمال و كردار روزانه ما نشانه‌هايي از ميل به اين دنياي جديد ديده مي‌شود. هر روزه از بهداشت و پزشكي الكترونيكي و ديجيتالي گرفته تا آموزش و شهر و دولت الكترونيك و كارت‌هاي هوشمند و پول الكترونيك و ... صحبت مي‌شود. البته در بعضي از موارد هم كار از صحبت كردن مي‌گذرد و برخي از اين نشانه‌هاي ديجيتالي و اينترنتي شدن را به عينه در زندگي روزمره‌مان مشاهده مي‌كنيم. ثبت‌نام الكترونيكي را مي‌توان از اين دست نشانه‌هاي ديجيتالي شدن دانست كه چند سالي است كنكوردهندگان با آن آشنا هستند. البته پيش از اين از ثبت‌نام اينترنتي در كنار ثبت‌نام سنتي و يا پستي نام برده مي‌شد ولي امثال براي اولين بار و در آزمون كارشناسي ارشد، ثبت‌نام سنتي حذف شده و فقط ثبت‌نام از طريق اينترنت صورت پذيرفت. با توجه به صحبت مديران سازمان سنجش و آموزش كشور در زمينه اينترنتي شدن ثبت‌نام آزمون‌هاي ديگر اين سازمان در آينده نزديك لازم ديديم كه نگاهي داشته باشيم به اين ثبت‌نام و تاملي در آن. انقلاب فناوري اطلاعات امروزه كمتر كسي را مي‌توان يافت كه نداند فناوري اطلاعات چه تغييراتي در اجتماعات نوين ايجاد نموده است و يا اينكه مزاياي به كارگيري اين فناوري نوين را نداند و از آن استفاده نكند. تغييرات ايجاد شده با ابزارهاي نوين فناوري اطلاعات و ارتباطات در خلال يك دهه گذشته، انقلابي را آغاز كرده كه كارشناسان از آن به عنوان انقلاب ديجيتال ياد مي‌كنند. يكي از نمادهاي اين انقلاب، توسعه شبكه‌هاي اطلاع‌رساني است كه نماينده اصلي اين شبكه‌ها را مي‌توان اينترنت دانست. استفاده از فناوري اطلاعات و به خصوص اينترنت كه پايگاهي براي نمايش و به اشتراك گذاشتن داده‌هاست، روزبه‌روز بيشتر شده و در تمام رفتار روزانه و اعمال و كردارمان رخ مي‌نماياند و شايد مي‌توان گفت دنيايي ديجيتالي كه در ابتداي مقاله به آن اشاره شد با اين ابزار است كه خودنمايي كرده و نمود بيشتري مي‌گيرد و عملا چرخ‌هاي اين دنياي ديجيتالي با ابزارهاي فناوري اطلاعات همچون اينترنت مي‌چرخد گفته مي‌شود ويژگي اصلي استفاده از اين خدمات شبكه‌هاي اطلاع‌رساني و به ويژه اينترنت سرعت، سهولت و ارزاني است. به طوري كه بسياري از خدماتي كه تا پيش از اين با صرف زمان و هزينه انجام مي‌شد، اكنون به راحتي و ارزاني از طريق اينترنت قابل دريافت است و شايد تصور اينكه خدماتي كه اكنون به راحتي از اينترنت قابل دريافت است و از اين رو براي ما بديهي محسوب مي‌شود، تا پيش از آن به اين سرعت،‌ راحتي و با اين هزينه اندك در دسترس نبود، مشكل باشد. دولت الكترونيك و شكاف ديجيتال البته بهره‌مندي كشورها از قابليت‌هاي اينترنت يكسان نيست، چرا كه گسترش فناوري اطلاع‌رساني بستگي تام وتمام با توسعه زيرساخت مخابراتي دارد. مي‌توان حدس زد كه كشورهاي توسعه يافته بيشترين استفاده را از اين شبكه اطلاع‌رساني جهاني كنند. كشورهاي توسعه يافته توانسته‌اند با استفاده از دستاوردهاي انقلاب ديجيتال، گام بزرگي در مسير رشد اقتصادي و توسعه علمي و صنعتي بردارند و پيشتازي خود را در صحنه رقابت جهاني حفظ كنند و كشورهاي توسعه نيافته موفق نشده‌اند از قابليت‌هاي بي‌اندازه آن استفاده بهينه كنند. تعجب‌آور نيست كه فاصله زيادي بين اين دو دسته از كشورها ايجاد شده است كه در اصطلاح شكاف ديجيتال خوانده مي‌شود. در تعاريف جديد دولت‌هايي را توسعه يافته مي‌گوييم كه بخش عمده‌اي از خدمات عمومي را از طريق اينترنت عرضه مي‌كنند و به سوي دولت‌هايي الكترونيك ميل مي‌كنند. در اين حالت حجم دولت كاهش يافته و اداره آن نيز راحت‌تر مي‌شود. دولت الکترونیکی را می‌توان چنین تعریف کرد: به کارگیری فناوری اطلاعات در بخش‌های مختلف دولت به منظور افزایش بهره‌وری و ارتقا سطح خدمات‌رسانی. مهم‌ترین نتیجه این امر، افزایش رضایت مردم خواهد بود به شرطی که پیاده‌سازی دولت الکترونیکی به طور صحیح و با موفقیت صورت گیرد. البته دولت الکترونیکی با این که می‌تواند یک گام اساسی برای دولت‌ها باشد، چالش برانگیز نیز است و اگر دولت‌ها نتوانند خدمات الکترونیکی را به صورت یکنواخت و قابل دسترس، در اختیار عموم افراد جامعه قرار دهند، دولت الکترونیکی و يا هر خدمت الكترونيكي ديگر مي‌تواند منجر به شکاف طبقاتی بیش‌تر در جامعه و در نهایت نارضایتی مردم، و افزایش مشکلات شد. البته این به مفهوم انکار دولت الکترونیکی نیست بلکه تاکیدی است بر برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای این امر مهم، که در عصر دیجیتال اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد. مشاهده برخي نمادهاي الكترونيكي و اينترنتي براي استفاده از ابزارهاي فناوري اطلاعات در خدمت‌رساني به مردم بايد دو سوي قضيه را در نظر داشت. از يك سو اجراي دولت الكترونيكي پروسه‌اي زمان‌بر و مهم است كه است كه نياز به برنامه‌ريزي دقيق و كاملي دارد، از سويي ديگر همانگونه كه گفته شد استفاده از ابزار الكترونيكي و ارائه خدمات الكترونيكي و اينترنتي در راحتي كارها بسيار كمك مي‌كند. از اين رو گاه برخي دستگاه‌ها به صورت مستقل استفاده از خدمات خود را به ارائه درخواست و اطلاعات مربوط از طريق اينترنت منوط مي‌كنند. نمونه‌هاي چنين رفتاري را مي‌توان در برخي بانك‌ها مشاهده كرد. براي مثال چندي پيش يكي از بانك‌ها براي تسهيلات ويژه خود پركردن فرم‌هاي اينترنتي را شرط قرار داده بود. البته اينگونه مسائل بيشتر در شركت‌هاي خصوصي بيشتر ملاحظه مي‌گردد. براي نمونه اينگونه شركت‌ها مي‌توان از ايرانسل نام برد كه براي ثبت‌نام و خريد شماره‌هاي رند خود از شيوه اينترنتي استفاده كرده است. البته غالب چنين برخوردهاي الكترونيكي وقتي ارائه مي‌شوند كه در كنار آن مشابه سنتي وجود داشته باشد و يا اينكه دسترسي اينترنتي مزيت خاصي ايجاد نكند. البته در صورتي كه هم از روش سنتي و هم از روش اينترنتي در كنار يكديگر استفاده شود، بيشتر مزيت‌هايي را در كنار اينترنتي بودن قرار مي‌دهند كه مردم به آن سو ميل كنند. اهميت زيرساخت‌ها و ضريب نفوذ گفتيم كه گسترش فناوري اطلاع‌رساني بستگي تام و تمام با توسعه زيرساخت مخابراتي دارد. ضريب نفوذ اينترنت و يا ميزان افرادي كه قابليت استفاده از اينترنت را دارند، به ميزان كل افراد يكي از شاخص‌هاي توسعه زيرساخت‌مخابراتي است. آمار سايت Internet World Stats مويد اين امر است. خاورميانه حدود 4/12 درصد جمعيت جهان را در خود جا داده است، اما حجم استفاده مردم منطقه از اينترنت فقط 8/1 درصد كل مصرف اينترنت جهان است. ضريب نفوذ اينترنت در خاورميانه فقط 10 درصد است، در صورتي كه در اتحاديه اروپا حدود 9/51 درصد است. كشورهاي عضو اتحاديه بيش از 22 درصد حجم اينترنت جهان را مصرف مي‌كنند. همچنين طبق آخرین آمار اتحادیه جهانی ارتباطات (ITU)، در حال حاضر ضریب نفوذ اینترنت در ایران 50 درصد از این ضریب در جهان کمتر است. طبق اعلام ITU ایران از ضریب نفوذ اینترنت در سطح 8/10 درصد برخوردار است و این در شرایطی است که متوسط ضریب نفوذ اینترنت در جهان 7/16 درصد تخمین زده می‌شود. طبق آخرین آمارITU، بیش از یک میلیارد نفر کاربر اینترنتی در جهان وجود دارد که سه درصد این تعداد در آفریقا، 36 درصد در آسیا، 28 درصد در اروپا، 8/1 درصد در خاورمیانه، 1/21 درصد در آمریکای شمالی، 7/7 درصد در آمریکای لاتین و 7/1 درصد در استرالیا حضور دارند. نکته‌ آن‌که طبق اين آمار 70 درصد شهروندان در کشورهای توسعه‌یافته مانند آمریکای شمالی به اینترنت دسترسی دارند و جایگاه ایران در جدول مذکور نه در آسیا، بلکه در منطقه‌ خاورمیانه قرار گرفته است. البته براساس برنامه توسعه چهارم، ضريب نفوذ اينترنت در ايران به 30 درصد خواهد رسيد. از اين مقايسه مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه در اين ميان ايران به طور نسبي وضعيت متوسط به پاييني دارد و تا رسيدن به نقطه مطلوب فاصله زيادي دارد. واقعيت اين است كه كشورهاي ديگر با تشخيص اهميت و كاركرد فناوري اطلاع‌رساني‌، مي‌كوشند سوار قطار ديجيتال شوند و ثمرات شيرين آن را به مذاق شهروندان برسانند. برخي كارشناسان معتقدند اين فناوري در ايران هنوز براي بسياري حالت فانتزي دارد‌، نه وسيله‌اي با قابليت‌هاي عملا بي‌كران. البته كم كم در حال خارج شدن از اين حالت فانتزي هستيم. ثبت‌نام الكترونيكي كنكور بر اساس پيش‌بيني رييس سازمان سنجش آموزش کشور در کنکور 86 يک ميليون و 200 هزار داوطلب و در آزمون کارشناسي ارشد بيش از 450 هزار داوطلب ثبت‌نام و شرکت کنند. جاي هيچ ترديدي نيست كه دانشجويان در وهله اول و دانش‌آموزان در وهله بعد مي‌توانند و بايد با اينترنت آشنا شوند از اين سو سازمان سنجش كشور به سراغ اين طيف رفته و چند سالي است كه در راستاي مكانيزه و اينترنتي كردن پروسه‌هاي كاري خود است. اين سازمان امسال با هدف كمتر كردن خطاهاي انساني، كم‌كردن ريسك در قرار دادن اطلاعات در دسترس افراد بيشتر به سمت اينترنتي شدن ثبت‌نام پيش رفته است تا جايي كه ثبت‌نام آزمون كارشناسي ارشد به طور كامل از طريق اينترنت انجام پذيرفت. اين اجبار در ثبت‌نام فقط از طريق اينترنت انتقاداتي را برانگيخته است. انتقاداتي به اجبار در ثبت‌نام الكترونيكي كارشناسان معتقدند محدود كردن ثبت‌نام به يك شيوه خاص باعث ايجاد محدوديت‌ها و مشكلاتي براي داوطلبان مي‌شود. ده‌ها نفر در هنگام مراجعه به سايت سازمان سنجش با مشكلاتي از قبيل در دسترس نبودن، قطع سرويس، نداشتن اطلاعات كافي از فرآيند ثبت‌نام، ورود اشتباه اطلاعات و سردرگمي در پر كردن كادرها و ستون‌ها و قطع اينترنت و كمبود وقت مواجه شده‌اند. يكي از انتقادات عدم دسترسي تمام افراد به اينترنت و يا ميزان پايين ضريب نفوذ اينترنت است. طبق آمار حدود 90 درصد جمعيت كشورمان جزو كاربر اينترنت محسوب نمي‌شوند و تعدادي كامپيوتر شخصي ندارند و برخي از آناني كه دارند، با اينترنت ‌آشنايي ندارند. توكلي معاون اجرايي سازمان سنجش در اين زمينه مي‌گويد چون تمام دانشگاه‌هاي كشور در تمام نقاط به سيستم اينترنت مجهزند، محدوديتي براي ثبت‌نام دانشجويان در آزمون ارشد از طريق اينترنت وجود ندارد. دکتر پورعباس رئيس اين سازمان نيز با بيان اينکه تمهيداتي براي افرادي که نتوانند از اين طريق ثبت‌نام کنند انديشيده شده است خاطر نشان کرد: سازمان سنجش قول مي‌دهد که هيچ يک از داوطلبان ثبت‌نام نکرده باقي نمانند. انتقاد ديگر كه هنوز از سوي مسئولان سازمان سنجش پاخ داده نشده اين است كه تصور مي‌شد داوطلبان ديگر نيازي به مراجعه به مراكز پست ندارند و مي‌توانند به راحتي مدارك خود را در زماني كوتاه ارسال كنند و حتي براي خود كارت حضور در آزمون صادر كنند اما عملا ديده شد كه براي خريد كارت ثبت‌نام و دريافت شناسه عبوري سايت بايد به مراكز پست مراجعه نمود و حتي دفترچه راهنما را هم از طريق باجه‌هاي پست خريداري نمود. برخي داوطلبان معتقدند اخذ مبالغي بابت ثبت‌نام كنكور توسط سازمان سنجش با توجه به اين كه روند اداري بسيار هزينه بر است منطقي بود اما وقتي همه چيز از جمله وارد كردن اطلاعات و صدور كارت، اينترنتي شده چرا مبلغ ثبت نام كاهش نيافته است. مزاياي ثبت‌نام الكترونيكي دكتر كوروش پرند، رئيس مركز مطالعات و ارزشيابي سازمان سنجش آموزش كشور با اشاره به مزاياي ثبت‌نام اينترنتي، گفته است: مزاياي ثبت نام اينترنتي از سه جنبه يعني از ديد ملي و دولت، از ديد كاربر و داوطلب و از ديد سازمان سنجش بررسي مي‌شود. اشاعه فرهنگ IT و حركت به سوي شهروند و دولت الكترونيك، كاهش تشريفات دست و پاگير اداري و ارائه خدمات در كوتاه‌ترين زمان و با كيفيت مناسب و شبانه روزي، كارآفريني در حوزه فناوري اطلاعات و مشاركت دادن بخش خصوصي در امر ثبت‌نام از مزاياي اين طرح است. تبديل نسخه‌هاي كاغذي و پرونده‌ها، به نسخه‌هاي الكترونيكي و در نهايت كاهش مصرف كاغذ، كاهش حمل و نقل‌هاي بين شهري براي دستيابي به اطلاعات ثبت‌نام، مصرف سوخت كمتر در پي كاهش حمل و نقل، كاهش حجم ترافيك و در نهايت كاهش آلودگي هوا از ديگر مزاياي ثبت‌نام اينترنتي از ديد ملي است. به اعتقاد وي مزاياي ثبت‌نام اينترنتي از ديد كاربر و داوطلبان موارد زير است: كاهش هزينه ثبت‌نام، حذف هزينه چاپ عكس، به حداقل رساندن رفت و آمدها، جلوگيري از صف‌هاي طولاني در مراكز پستي و امكان ديدن اطلاعات ثبت‌نامي و اصلاح ايرادات. كوتاه شدن زمان دريافت مدارك و دستيابي سريع سازمان به اطلاعات داوطلبان و كاهش بوروكراسي اداري نيز از مهم‌ترين مزاياي ثبت‌نام اينترنتي از ديد سازمان سنجش است. البته رئيس سازمان سنجش هم به ساير مزاياي ثبت نام‌اينترنتي اظهار کرد: درصورتي که فايل ثبت‌نامي داوطلبان تا فروردين و ارديبهشت ماه آماده شود پس از آن بلافاصله حوزه‌بندي‌ها صورت مي‌گيرد تا داوطلبان دو هفته قبل از برگزاري آزمون از محل توزيع کارت و حوزه برگزاري آزمون خود مطلع شوند. همچنين احتمال مي‌رود تا محل حوزه برگزاري آزمون داوطلب نيز بر روي کارت ورود به جلسه مشخص شود. وي افزود: ثبت‌نام از طريق اينترنت نه تنها به سود سازمان سنجش و داوطلبان است بلکه از اين مساله کل جامعه سود خواهد برد چرا که دفاتر و مراکز ICT در تمام بخش‌ها و شهرستان‌ها فعال شده و سرعت اينترنت نيز از اين طريق افزايش خواهد يافت. وي با اشاره به هزينه‌هاي سازمان سنجش در تهيه نرم‌افزار ثبت نام اينترنتي اظهار کرد: هزينه‌هاي مربوط به پهناي باند اينترنت، طراحي نرم‌افزار پشتيباني و نرم‌افزار ثبت‌نام، سرورهاي تحت اختيار سازمان بخشي از هزينه‌هاي سازمان سنجش را تشکيل مي‌دهد با اين حال پيشنهاد ما به دولت اين است که هزينه ثبت نام داوطلبان را افزايش دهد تا اين مساله باعث تقويت بخش اجرايي آزمون يعني مکان‌هاي برگزاري آزمون و امکانات آنها شود. دکتر پورعباس با بيان اينکه امنيت ثبت‌نام اينترنتي سازمان سنجش به طور کامل تضمين شده است گفت: سازمان سنجش تاکنون چندين آزمون و ثبت‌نام از طريق اينترنت انجام داده است. آزمون كارشناسي و حذف اجبار سازمان سنجش در ثبت‌نام از متقاضيان آزمون كارشناسي اشتباه كارشناسي ارشد را تكرار نكرده و ثبت‌نام اينترنتي را در كنار ثبت‌نام رييس سازمان سنجش در زمينه مزاياي اين روش اظهار کرد: براي ثبت‌نام دو روش اينترنتي و کامپيوتري وجود دارد، به عبارت ديگر با گسترش روش اينترنتي، امنيت ثبت‌نام و اطلاعات داوطلبان به صورت کامل تضمين خواهد شد. وي با اشاره به تمهيدات انديشيده شده براي ثبت‌نام کنکور اظهار کرد: بر اين اساس در کليه مراکز پستي دو باجه يکي براي ثبت‌نام اينترنتي و ديگري براي ثبت‌نام کامپيوتري پيش‌بيني شده است. البته سازمان سنجش در كاري تحسين‌برانگيز براي تشويق داوطلباني که از طريق اينترنت ثبت‌نام مي‌کنند راه‌كار‌هايي سنجيد. رئيس سازمان سنجش در اين زمينه اظهار کرد: داوطلباني که از طريق اينترنت ثبت‌نام کنند امکان ويرايش اطلاعات خود را خواهند داشت همچنين اطلاعات آنها محرمانه بوده و فايل ثبت‌نام و کارت ورود به جلسه آنها نيز زودتر از زمان تعيين شده آماده و در اختيار آنها قرار مي‌گيرد، همچنين اين داوطلبان مي‌توانند پاسخنامه خود را مشاهده کنند که اين امر در کاهش اعتراضات تاثير زيادي خواهد داشت همچنين در جهت اشاعه فرهنگ IT جوايزي نيز به داوطلبان اهدا خواهد شد که در اين راستا به 15 نفر دستگاه کامپيوتر، 15 نفر پرينتر، 20 نفر اسکنر، 50 نفر ماشين حساب پيشرفته، 250 نفر گنجينه سئوالات آزمون سراسري سازمان سنجش و به 250 نفر نيز امکان استفاده از کتاب‌هاي منتشره از سوي سازمان سنجش ارائه مي‌شود.