بنفشه سام گيس - شرق - در صورت تخصيص اعتبار ۱۴۸ ميليارد ريالى به سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى، اين سازمان تا پايان تيرماه فرصت دارد، كه نزديك به ۸هزار دبيرستان سطح كشور را به شبكه ملى اطلاع رسانى متصل و نسبت به تجهيز اين مدارس به آزمايشگاه رايانه اقدام كند. در حالى كه اعتبار ۱۴۸ ميليارد ريالى تخصيص نيافته، رقمى است كه مى بايد در سال ۸۲ به اين سازمان پرداخت مى شده اما سازمان مديريت و برنامه ريزى كشور با اين توجيه كه هنوز موفق به دريافت اين اعتبار از وزارت امور اقتصادى و دارايى نشده تخصيص اين اعتبار را تاكنون به تاخير انداخته است. به گفته رحمت الله محرابى مديركل دفتر تكنولوژى آموزشى وزارت آموزش و پرورش در صورت تخصيص كامل اين اعتبار، فرصت باقى مانده براى تجهيز ۸هزار دبيرستان سطح كشور بسيار كم بوده و در صورتى كه سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى نتواند تا ۳۱ تيرماه از اعتبار به تاخير افتاده مربوط به برنامه هاى سال ۸۲ استفاده كند اين بودجه به خزانه دولت بازگشته و برنامه هاى سال ۸۲ سازمان با بن بست مواجه خواهد شد. وى تنها راه ممكن براى استفاده بهينه از اين اعتبار در فرصت باقى مانده را خريد نرم افزارهاى مورد نياز از سومين جشنواره نرم افزارهاى چندرسانه اى رشد عنوان مى كند آن هم به اين منظور كه لااقل از بازگشت اعتبار جلوگيرى شود. تعجب مسئولان سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى بيشتر از اين بابت است كه چگونه سازمان مديريت و برنامه ريزى در تخصيص بودجه سال ۸۱ به اين سازمان كه معادل ۱۵۰ ميليارد ريال بوده و از اين محل بيش از ۷۰هزار دبير مقطع متوسطه تحت آموزش هاى IT قرار گرفته و ۶۰ مركز تربيت معلم و ۴۰ آموزشكده فنى حرفه اى و بيش از ۶۵۰۰ دبيرستان در سطح كشور مجهز به آزمايشگاه رايانه شده اند، با هيچ نوع مانع تراشى از سوى وزارت امور اقتصادى و دارايى مواجه نشده و برنامه هاى سال ۸۱، در زمان خود به اجرا درآمده است. ابراهيم آقاخانى معاون برنامه ريزى و پشتيبانى سازمان پژوهش و برنامه ريزى وزارت آموزش و پرورش با ابراز نگرانى از تاخير اجراى برنامه هاى سال ۸۲ مى گويد: «ما به دولت و مدارس تعهد سپرده ايم كه برنامه هاى معوقه سال ۸۱ و برنامه هاى پيش بينى شده ۸۲ با تخصيص اعتبار سال ۸۲، اجرا خواهد شد. اكنون شوراى عالى اطلاع رسانى و مدارس در انتظار وفاى به عهد ما هستند. اما تاخير پرداخت اعتبار اجراى برنامه هاى ما را متوقف كرده است در حالى كه اكنون بايد در حال تهيه برنامه هاى ۸۳ باشيم هنوز در اجراى برنامه هاى ۸۲ در مانده ايم. متاسفانه در بحث IT هرگونه تاخير به منزله هدر دادن بودجه است. به اين معنى كه ما هزينه گزافى را صرف تجهيز آزمايشگاه ها و آموزش دبيران كرده ايم اما دانش IT بسيار فرار بوده و استفاده نكردن از سواد رايانه اى، به منزله بيهودگى تمام زحمات و هزينه‌هاى صرف شده است.» وى به آخرين وعده مسئولان سازمان مديريت اشاره مى كند مبنى بر اينكه قرار بوده اعتبار ۱۴۸ ميليارد ريالى در سه نوبت و هر بار در حدود ۵۰ ميليارد ريال از كل اعتبار به سازمان پرداخت شود، و مسئولان سازمان مديريت وعده داده اند كه ممكن است ۲۰ درصد از اولين نوبت پرداخت از كل اعتبار در فرصت باقى مانده به سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى پرداخت شود. در حالى كه برنامه سال ۸۲ سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى در سه فصل تجهيز آزمايشگاه براى بقيه دبيرستان هاى كشور، تامين نرم افزار براى استفاده در آزمايشگاه هاى رايانه اى در سطح مدارس و واگذارى تجهيز ۵۰ مدرسه در ۱۰ استان به بخش خصوصى به صورت اجاره تعريف شده مسئولان سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى نگران هستند كه ۲۰ درصد وعده داده شده كداميك و تا چه حد از برنامه هاى مورد نظر را پوشش خواهد داد. • سرانه دانش آموزى IT اميدواركننده نيست پيش از اجراى نخستين مرحله از برنامه تجهيز مدارس به IT در سال ۸۱، به ازاى ۲۹۶ دانش آموز دبيرستانى يك دستگاه كامپيوتر در سطح مدارس متوسطه وجود داشت كه در حال حاضر اين رقم به يك كامپيوتر به ازاى ۶۰ دانش آموز كاهش يافته است. در حالى كه تمام تلاش وزارت آموزش و پرورش طى دو سال اخير، معطوف به تجهيز دبيرستان ها به شبكه ملى اطلاع رسانى بوده و با وجود تاكيد كارشناسان علوم انفورماتيك بر ضرورت اولويت آموزش در مقطع دبستان و پيش دبستان، تجهيز مدارس ابتدايى و راهنمايى در برنامه توسعه IT، از اولويت هاى موخره وزارت آموزش و پرورش است. محرابى در توجيه اولويت مقطع دبيرستان براى آموزش IT مى گويد: «دانش آموزان دبيرستان آخرين خروجى هاى نزديك به بازار هستند پس بايد مسلط و مسلح باشند. البته برنامه آموزش مقطع ابتدايى هم آماده است اما بايد در مقطع متوسطه به مرز مشخصى برسيم سپس به آموزش ابتدايى بپردازيم.» وى وعده مى دهد كه تدوين طرح جامع شبكه ملى مدارس ايران امكان پيوستن تمامى مدارس ايران در سه مقطع تحصيلى به شبكه جهانى اينترنت و اينترانت رشد را تا پايان برنامه چهارم توسعه فراهم كرده است. هر چند كه اين وعده با يك پيش شرط نه چندان خوشبينانه همراه است. «به شرط تامين منظم اعتبار.» از سوى ديگر تجهيز دبيرستان ها هم منوط به اولويت بندى فهرست آموزشگاه هاى مايل به اتصال به شبكه ملى اطلاع رسانى است. به اين معنى كه سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى، سازمان هاى آموزش و پرورش در ساير نقاط كشور و مدارس مقطع متوسطه را ملزم ساخته كه ۵۰ درصد از هزينه هاى جارى اتصال به شبكه ملى اطلاع رسانى را تقبل كنند كه با توجه به گروه بندى استان هاى كشور از سوى سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى به سه گروه محروم، برخوردار و نيمه برخوردار براساس شاخص هاى توسعه و منابع اقتصادى، بعيد به نظر مى رسد كه دبيرستان هاى واقع در استان هاى گروه محروم در آينده نزديكى بتوانند از خدمات شبكه ملى اطلاع رسانى استفاده كنند. ضمن آنكه بنا بر اصل ابراز تمايل سازمان هاى آموزش و پرورش و مدارس در سطح استان ها و شهرستان هاى كشور، وضعيت اقتصادى هر شهر و مدرسه تعيين كننده ميزان تمايل و رديف جدولى خواهد بود كه ترتيب فهرست آن جدول، سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى را ملزم به ارائه خدمات IT خواهد كرد. عامل ديگرى كه در اولويت بندى تجهيز مدارس به IT نقش موثرى دارد، مطابقت شرايط فضاى قابل تجهيز در مدرسه با استاندارد تعيين شده از سوى سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى است.طبق استاندارد تعريف شده از سوى اين سازمان براى اجراى مرحله اول از طرح تجهيز مدارس به آزمايشگاه رايانه در سال ،۸۱ يكى از اتاق هاى مدرسه كه به ايجاد آزمايشگاه رايانه اختصاص مى يابد، مى بايد تا ۵۰ متر وسعت داشته و ظرفيتى براى پذيرش حداقل ۱۲ و حداكثر ۲۴ دانش آموز داشته باشد، شبكه Lan وجود داشته، مجهز به ويدئوپروجكشن بوده و به شبكه اينترنت و اينترانت رشد دسترسى داشته باشد. در حالى كه سازمان پژوهش و برنامه ريزى آموزشى آمار دقيقى از تعداد مدارس برخوردار از استاندارد اعلام شده از سوى سازمان را در اختيار ندارد اما محرابى شرايط استاندارد را در مرحله دوم از اجراى طرح تا اين حد تعديل مى كند:«گفته مى شود هر دو دانش آموز بايد از يك دستگاه كامپيوتر استفاده كنند اما در حال حاضر رعايت چنين الزامى براى تمام مدارس كشور مقدور نيست زيرا در مرحله اول تجهيز مدارس در سال ۸۱ به هر يك از مدارسى كه در اين مرحله تجهيز شدند ۵ دستگاه كامپيوتر تحويل شد و با فرض حداقل ۳۰ شاگرد در هر كلاس درس، نتيجه به يك كامپيوتر براى ۶ دانش آموز منجر مى شود و آن هم در صورتى كه در هر نوبت، فقط يك كلاس از آزمايشگاه رايانه استفاده كند. اما تنها شرط غيرقابل اجتناب دسترسى به برق است. هر مدرسه اى كه برق داشته باشد حتى اگر به اينترنت و ديگر شرايط جانبى هم دسترسى نداشته باشد لااقل مى تواند از نرم افزارهاى آموزشى استفاده كند و فرهنگ استفاده از نرم افزار در آن مدرسه و آن منطقه ايجاد شود. به نظر من اولويت تجهيز را بايد براى مدارس مناطق محروم قائل شويم اگر معتقد به عدالت آموزشى هستيم.» در عين حال گفته مى شود كه تصميم گيرى نهايى مبنى بر تجهيز كدام مدرسه در كدام منطقه با سازمان آموزش و پرورش هر استان بوده و اين تصميم گيرى مى تواند نيازهاى ضرورى را ناديده گرفته و صرفاً مدارسى را در اولويت تجهيز قرار دهد كه منابع نقدى آماده در اختيار دارند.به گفته محرابى كامپيوترهاى مورد استفاده براى تجهيز مدارس با ارز دولتى و قيمتى معادل ۱۷۵ تومان خريدارى شده و اشاره مى كند كه حتى در صورت ابراز تمايل مدارس به برخوردارى از امكانات آزمايشگاه رايانه، لازم است مدارسى در اولويت قرار بگيرند كه نرم افزارهاى رشته تحصيلى آن مدارس تهيه شده باشد. در حال حاضر نرم افزارهاى دو رشته تحصيلى رياضى فيزيك و علوم تجربى به اندازه كافى توليد شده اما رشته علوم انسانى از اين نظر با مشكل بيشترى مواجه است ضمن آنكه به نظر مى رسد توليدكنندگان نرم افزار هنوز به توليد براى رشته هاى كار دانش و فنى حرفه اى را جدى نگرفته اند. • مدارس هوشمند نداريم از مجموع ۱۳هزار واحد آموزشى در مقطع متوسطه در كل كشور، دو واحد مشهور به دبيرستان «هوشمند» هستند. دبيرستان دخترانه اى در شهرستان سيرجان و دبيرستان پسرانه شهيد آقايى در شهر تهران. دبيرستان شهيد آقايى در سال تحصيلى ۸۳-۸۲ از ۱۶ دانش آموز براى سال اول تحصيلى ثبت نام كرده و در سال جديد تحصيلى اين دانش آموزان مى توانند از بين سه رشته رياضى فيزيك، علوم تجربى يا كامپيوتر دست به انتخاب بزنند. گفته مى شود كه قانون تدريس و تعليم در اين مدرسه منطبق با موازين و شيوه رايج تدريس در ديگر مدارس بوده با اين تفاوت كه در كنار هر فصل از درس و جهت تفهيم و درك بيشتر از مطالب كتاب درسى از نرم افزارهاى كمك آموزشى استفاده مى شود. براى هر چهار دانش آموز يك دستگاه كامپيوتر موجود است و تجهيز مدرسه تاكنون حدود ۵۰ ميليون تومان هزينه در بر داشته است.محرابى كه از مدارس هوشمند شهرستان سيرجان و تهران بازديد كرده اطلاق عنوان هوشمند براى اين دو مدرسه را به صرف استفاده از كامپيوتر و اينترنت صحيح ندانسته و مى‌گويد: «ممكن نيست كه بر مبناى نظام آموزشى و ارزشيابى سنتى، مدرسه هوشمند داير كنيم. مدرسه هوشمند نيازمند برنامه درسى مبتنى بر IT بوده كه مواد آموزشى و ارزشيابى مبتنى بر وب تدوين شود و IT در برنامه ريزى آموزشى دخالت داشته باشد. از طرفى حتى با داشتن مدارس هوشمند با اين تعريف، در صورت قبول نشدن دانش آموزان فارغ التحصيل از اين مدارس در كنكور سراسرى، چه كسى پاسخگوى خانواده آنان خواهد بود؟ حركت به سمت IT نيازمند پيشروى سيستماتيك است و ممكن نيست كه مدارس مبتنى بر IT و كنكور مبتنى بر حافظه مدارى را با يكديگر وفق دهيم. لازم است نظام تعليم و تربيت تكليف خود را با IT مشخص كند و مسئولان موظفند كه پاسخگوى نيازهاى ايجاد شده باشند.»