قارهٔ جنوبگان یا همان قطب جنوب، یکی از شگفت‌انگیزترین و اسرارآمیزترین مکان‌های کره زمین است که به دلیل ویژگی‌های خاص جغرافیایی و اقلیمی خود، همواره مورد توجه دانشمندان و ماجراجویان قرار گرفته است.
به گزارش ایتنا و به نقل از لایوساینس، این قاره در جنوبی‌ترین نقطهٔ کرهٔ زمین واقع شده و تقریباً به طور کامل با یخ پوشیده شده است. در ادامه به برخی از جالب‌ترین حقایق درباره این قاره می‌پردازیم.
یکی از بارزترین ویژگی‌های جنوبگان، سرمای شدید آن است. در ۲۱ ژوئیه ۱۹۸۳، سردترین دما در تاریخ بشر در ایستگاه وستوک این قاره با دمای منفی ۸۹٫۲ درجه سلسیوس ثبت شد. این دما به حدی پایین است که زنده ماندن در چنین شرایطی برای بسیاری از موجودات زنده امکان‌پذیر نیست.
اما علاوه بر سرما، برخی از مناطق جنوبگان خشک‌ترین نقاط زمین نیز به شمار می‌روند. دره‌های خشک این قاره با رطوبت بسیار پایین و نبود تقریباً کامل برف یا یخ، نمونه‌ای از این مناطق هستند.
یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد جنوبگان، بادهای شدید آن است. این قاره به عنوان پربادترین قارهٔ جهان شناخته می‌شود و در برخی نقاط، سرعت بادها می‌تواند به ۳۲۰ کیلومتر در ساعت برسد. این بادهای شدید و سرد، شرایط زندگی در این قاره را حتی برای پژوهشگران سخت‌تر می‌کند.
جنوبگان پنجمین قارهٔ بزرگ جهان است و مساحت آن با احتساب جزایر و یخ‌های شناور اطراف به حدود ۱۴ میلیون کیلومتر مربع می‌رسد که تقریباً یک و نیم برابر مساحت ایالات متحده آمریکا است.
این قاره بزرگ‌ترین انباشتگاه یخ در جهان است؛ به طوری که ۹۸ درصد از مساحت آن با یخ پوشیده شده است. ورقهٔ یخی جنوبگان که بزرگ‌ترین تودهٔ یخی در جهان محسوب می‌شود، حدود ۶۰ درصد از آب شیرین و ۹۰ درصد از یخ‌های شیرین کرهٔ زمین را در خود جای داده است.
این یخ‌ها به طور متوسط ۲٫۱ کیلومتر ضخامت دارند و اگر تمامی آنها ذوب شوند، سطح دریاهای جهان به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اگر ورقهٔ یخی غرب جنوبگان به طور کامل ذوب شود، سطح دریاها می‌تواند تا 5 متر افزایش یابد که این امر پیامدهای جدی برای مناطق ساحلی جهان به همراه خواهد داشت.
جنوبگان تنها یک منطقهٔ یخی وسیع نیست؛ در زیر این لایه‌های یخ، رشته‌کوه‌های عظیمی قرار دارند که کاملاً زیر یخ دفن شده‌اند.
رشته‌کوه‌های گامبورتسف با ارتفاعی نزدیک به ۳ هزار متر و طولی حدود ۱۲۰۰ کیلومتر در زیر یخ‌های جنوبگان پنهان شده‌اند.
همچنین، دریاچه‌های بزرگی مانند دریاچه وستوک نیز در زیر یخ‌ها وجود دارند. این دریاچه، که تقریباً هم‌اندازه دریاچه انتاریو در کانادا است، در عمق ۳٫۷ کیلومتری زیر یخ‌ها قرار دارد و یکی از بیش از ۲۰۰ دریاچه‌ای است که در زیر یخ‌های جنوبگان کشف شده است.
این قاره به دلیل ویژگی‌های خاص خود، همواره کانون پژوهش‌های علمی بسیاری بوده است. در سال ۱۹۵۹، پیمان جنوبگان توسط ۱۲ کشور امضا شد که این قاره را به فعالیت‌های پژوهشی و صلح‌آمیز اختصاص داد.
امروز تقریباً ۳۰ کشور با بیش از ۸۰ ایستگاه پژوهشی در این قاره حضور دارند و فعالیت‌های علمی در این منطقه به طور مداوم ادامه دارد. این ایستگاه‌ها در تمامی فصول سال فعال هستند و تعداد پژوهشگران در تابستان به بیش از ۵ هزار نفر می‌رسد، هرچند این تعداد در زمستان به حدود هزار نفر کاهش می‌یابد.
با وجود این‌که جنوبگان یکی از بکرترین مناطق زمین است، اما با تغییرات اقلیمی جدی مواجه شده است. شبه‌جزیره جنوبگان از سال ۱۹۵۰ تاکنون ۳ درجه سلسیوس گرم‌تر شده که این میزان چندین برابر بیشتر از میانگین جهانی است.
این افزایش دما موجب عقب‌نشینی ۸۷ درصد از یخچال‌های این منطقه شده و کوه‌های یخی عظیمی تشکیل شده‌اند. به عنوان مثال، بزرگ‌ترین کوه یخی تاریخ در سال ۲۰۰۰ از ورقه یخی راس جدا شد که مساحتی نزدیک به ۲۷۰ کیلومتر طول و ۴۰ کیلومتر عرض داشت.
