ایتنا- از سال 85 تاکنون، عبارت "اینترنت ملی" از پربحث‌ترین و پرحاشیه‌ترین مباحث حوزه فناوری ایران بوده است.

راه‌اندازی نسل سوم ارتباطی و اعطای مجوز آن به دو اپراتور اول کشور و طرح دوباره مشکل قدیمی سرعت اینترنت در کنار تصمیم دولت برای افزایش پهنای باند بار دیگر آتش نگرانی‌ها درباره اینترنت ملی یا همان شبکه ملی اطلاعات را شعله‌ور کرد.


به گزارش ایتنا از ایسنا، طرح واژه «اینترنت ملی» به اواخر سال ۸۵ برمی‌گردد، زمانیکه کمیسیون صنایع و معادن بودجه‌ای معادل ۱۰ میلیارد تومان را برای سرمایه‌گذاری روی مفهومی با نام اینترنت ملی در مجلس مطرح کرد اما تلاش این کمیسیون برای دریافت بودجه شبکه ملی به دلیل مبهم بودن این طرح با عدم تصویب مواجه شد و در گام اول طرح شبکه ملی اطلاعات در ایران نتوانست ردیف بودجه مورد نیازش را در بودجه سال ۸۶ جای دهد.

با این حال این موضوع باعث نشد که پرونده شبکه ملی اینترنت بسته شود زیرا سه ماه پس از آغاز سال ۸۶ بار دیگر وزرای دولت نهم آن را مطرح کردند و بر اساس برنامه‌ها،‌ شرکت مخابرات ایران مکلف شد با همکاری شرکت‌های مخابراتی وابسته و استانی تا ۸۷ با استفاده از منابع داخلی خود معادل ۵۶۶ میلیارد تومان را برای طرح شبکه ملی اطلاعات سرمایه‌گذاری کرده وآن را به بهره‌برداری برسانند.

دوماه بعد اما شورای اقتصاد به درخواست دکتر سلیمانی، وزیر ارتباطات وقت با اختصاص مبلغ ۳۵۰میلیارد تومان برای سرمایه‌گذاری در طرح شبکه ملی دیتا، موافقت کرد. روند افزایش حجم اعتبارات شبکه ملی اطلاعات در حالی تا سال ۹۲ و با توجه به لایجه بودجه این سال ادامه پیدا کرد که همچنان فاز اول شبکه ملی اطلاعات یا همان اینترنت ملی به بهره‌برداری کامل نرسیده بود.

در همین زمان، با طرح ایجاد شبکه ملی اطلاعات به عنوان یکی از بندهای برنامه پنجم توسعه، به این طرح فرصت داده شد که تا پایان سال ۹۴ و انتهای زمان برنامه پنجم توسعه به طور کامل و در سه فاز به بهره برداری برسد.

در سال ۹۰ و در نیمه راه دولت، رضا تقی پور - وزیر ارتباطات وقت - اجرای فاز اول طرح راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات را با جنجال بسیار مطرح کرد و با اشاره به اینکه طبق برنامه ریزی زمان‌بندی شده چارچوب کلی شبکه ملی اطلاعات تعیین شده و طراحی مفهومی آن نیز به پایان رسیده است گفت: از شهریور سال جاری- سال ۹۰- شرکت‌های ارائه دهنده سرویس‌های اینترنت تنها می‌توانند اینترنت ملی یا همان اینترانت کشوری را ارائه دهند.

وی درحالی از طراحی مفهومی و ارائه سرویس اینترانت در کشور سخن گفت که امروز در سال ۹۳ همچنان بحث تولید محتوا و مفهوم داخلی در کشور بحث داغ بسیاری از دست‌اندرکاران شبکه‌های اینترنتی و از آن جمله شورای عالی فضای مجازی است.

با این حال سخنان ضد و نقیض برخی از مسوولان این حوزه در سال‌های گذشته بارها و بارها به شایعه قطع اینترنت جهانی در صورت راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات دامن زد و باعث شد در کنار مخالفتهای بسیاری از کاربران و نگرانی‌های این افراد از محدودیت دسترسی به اطلاعات در کشور راه‌اندازی اینترنت ملی یا همان اینترانت نیز به حاشیه کشیده شود.

اما اطلاع‌رسانی و سخنان مسوولان امر این موضوع را از اساس رد کرد و به این نکته رسید که اینترنت ملی نه تنها خطری برای حقوق شهروندی به حساب نمی‌آید بلکه راهی برای محافظت از اطلاعات ملی و امنیت داخلی است.

گوگل موتور جستجو نیست بلکه ابزار جاسوسی است
در همان زمان تقی پور با طرح معنایی نو از اینترنت ملی با نام اینترنت پاک و اومانیستی و لیبرالیستی دانستن مبنا و پایه اینترنت جهانی آن را برای جوامع امروزی به مثابه یک خطر دانست و گفت: «امروزه شاهدیم که اینترنت به عنوان ابزاری بسیار قوی در انقلاب‌های رنگی مورد استفاده و بهره‌برداری قرار می‌گیرد. گوگل تمامی اطلاعاتش را در اختیار سازمان سیا قرار می‌دهد.»

از سوی دیگر اسماعیل احمدی مقدم - فرمانده نیروی انتظامی - نیز در مورد ملی شدن اینترنت، گفت:«نباید مرکز اطلاعات رایانه‌ای ما در خارج از کشور باشد؛ خودمان می‌توانیم این مراکز را در داخل کشور داشته باشیم؛ گوگل موتور جستجو نیست بلکه ابزار جاسوسی است.»

قطع اینترنت جهانی یک نوع خود تحریمی است
پیگیری موضوع اینترنت ملی که در دولت نخست احمدی نژاد برای نخستین بار مطرح شد و در دولت دهم نیز پیگیری شد و تنوانست این امکان را فراهم آورد که سازمان‌های دولتی از آن استفاده کنند؛ در دولت حسن روحانی نیز مطرح شد اما این بار با رویکردی کمی متفاوت از گذشته و با شباهت بیشتری به طرح اینترنت ملی در سایر کشورهای اجراکننده آن.

دولت یازدهم با اتخاذ نگاهی عمقی‌تر به مقوله اینترنت ملی علاوه بر در نظر گرفتن فواید و ضرورت ایجاد آن، این اینترنت را در کنار شبکه اطلاع‌رسانی بین‌المللی کار آمد دانست و در همان ابتدا اعلام کرد: «وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از شبکه ملی اطلاعات به عنوان مهم‌ترین برنامه کاری خود یاد کرده و دولت یازدهم تلاش دارد تا با تجمیع فعالیت‌ها و برنامه‌ها، امکان ارائه سرویس در این شبکه را در زمان پیش‌بینی شده فراهم کند.»

از سوی دیگر مجلس نیز در همین راستا به رفع ابهامات پیرامون اینترنت ملی پرداخته و رییس کمیته ارتباطات و مخابرات مجلس، در پاسخ به این سوال که سرنوشت اینترنت جهانی بعد از راه‌اندازی اینترنت ملی چه خواهد شد؟ گفت: قطع اینترنت جهانی به هیچ عنوان امکان‌پذیر نیست این یک نوع خود تحریمی است که با هیچ منطقی سازگار نیست البته فیلترینگ به جای خودش باقی خواهند ماند چرا که این جزو قوانین کشور است اما آزادی عمل برای استفاده از اینترنت جهانی وجود خواهد داشت.

سه فاز بهره برداری از اینترنت ملی
قرار است که اینترنت ملی در قالب برنامه پنجم توسعه در سه فاز اصلی اجرا شود که فاز اول آن شامل تفکیک شبکه‌های اینترنت و اینترانت است. این فاز قرار بود در مهرماه سال ۹۰ در شبکه‌های خانگی نیز به بهره‌برداری برسد.

فاز دوم نیز که تمامی میزبانی‌های سایت‌های اینترنتی را به داخل کشور منتقل می‌کند، طبق برنامه اولیه باید تا پایان سال ۹۲ به اتمام می رسید و پس از آن در فاز سوم و پایانی، مدیریت بومی شبکه اینترنت در داخل کشور انجام می‌شود.

در توضیح نحوه عملکرد شبکه ملی اطلاعات می توان گفت که این شبکه‌ تجمیع کننده‌ شبکه‌های اختصاصی، محلی و ملی در کشور است که از دو بخش اختصاصی و عمومی تشکیل می‌شود. بخش اختصاصی برای ارتباط و تبادل اطلاعات و خدمات دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر و بخش عمومی برای ارائه خدمات به کاربران عمومی است و این دو بخش در نقاطی نظیر مراکز داده با یکدیگر اتصال دارند.

براساس اطلاعات منتشر شده، شبکه‌ ملی اطلاعات دارای سه جزء اصلی خواهد بود. اولین جزء این شبکه مربوط به زیرساخت‌ است که این بخش شامل دو بخش عمومی و اختصاصی است که جزء دوم، به مدیریت یکپارچه اختصاص دارد و جزء سوم شامل کاربردها و محتوای شبکه است.

به گزارش ایسنا، اگرچه در مقطعی قطع چند روزه پورت‌های وی پی ان و همچنین پروتکل HTTPS و خدمات ای میل در ایران و اظهار نظرهای برخی مسوولان بی اعتمادی برخی کاربران اینترنتی را نسبت به طرح شبکه ملی اطلاعات رقم زد، اما دولت یازدهم تلاش کرد با راه اندازی برخی امکانات اینترنتی و اعطای مجوز جهت راه‌اندازی 3G بار دیگر این اعتماد از دست رفته را بازگرداند.

«گاهی آدم پای اینترنت خوابش می‌برد.» این جملات رییس جمهوری در نشست خبری اخیرش باعث شد بار دیگر مسئله لزوم ایجاد اینترنت ملی یا همان شبکه ملی اطلاعات از سوی دولت یازدهم مورد تاکید قرار گیرد.

در این راستا رسول جلیلی - یکی از اعضای شورای عالی فضای مجازی - نیز با تاکید بر اینکه افزایش پهنای باند نباید اینترنت ملی را به حاشیه براند، مساله مهم در زمینه فناوری ارتباطی امروز را تولید محتوا و ایجاد زمینه های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری شبکه ملی دانست.

وزیر ارتباطات دولت حسن روحانی طی احکام جداگانه‌ای، "مدیریت شبکه ملی اطلاعات"، "زیرساخت شبکه ملی اطلاعات" و "تدوین طرح جامع فناوری اطلاعات کشور" را به مهندس جهانگرد واگذار کرد.

به گفته او ثبت نام فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها یکی از بارزترین سرویسها بر بستر شبکه ملی اطلاعات بود به طوری که مردم از طریق یک ترمینال و به صورت همزمان، هم به سایت رفاهی و هم به اینترنت دسترسی داشتند و در واقع، روی بستر شبکه ملی اطلاعات، انواع خدمات ارتباطی و رفاهی به صورت مدیریت شده قابل عرضه است و همه کاربران در هر زمان و هر مکان به صورت برخط ، می توانند به سرویس‌های مختلف از جمله اینترنت دسترسی داشته باشند و بر همین اساس، خدمات متنوع روی شبکه ملی اطلاعات در حوزه های مختلف، با سرعت‌های متفاوت قابل ارائه است.

براساس طرحی که برای شبکه ملی اطلاعات تدوین شده این سازمان موظف است تا پایان برنامه پنجم توسعه یعنی تا پایان سال ۹۴ دسترسی ۶۰ درصد خانوارها و صد درصد کسب و کارها را به اینترنت پهن باندی با ظرفیت ۴ مگابیت فراهم کند.

اما در برنامه ششم توسعه که تا پایان سال ۹۹ به پایان می‌رسد لازم است ضریب نفوذ اینترنت به صد درصد رسیده و پهنای باند آن معادل ۲۰ مگابیت باشد. در برنامه هفتم توسعه که در سال ۱۴۰۴ به پایان می‌رسد نیز برنامه‌ریزی‌ها بر این اساس است که ضریب دسترسی صد درصد و پهنای باند صد مگابیت باشد.

براین اساس تکالیف سازمان مذکور مشخص شده و باید بر همین اساس در توسعه اینترنت گام بردارد در این میان شاخص‌های متعددی نیز وجود دارد که باید آنها هم مورد توجه قرار گیرند البته مسوولان امر تاکید کرده‌اند که اصرار ندارد بگویند طراحی این شبکه براساس استانداردهای بین المللی صورت گرفته چرا که این طراحی بر اساس شرایط و نیاز کشور تعریف شده است.

ضرورت ایجاد ۶۰ تا ۷۰ هزار کیلومتر شبکه فیبر
درباره سطوح مختلفی که در طرح‌های تدوین شده برای این شبکه تعریف شده آمده است در پایین‌ترین سطح از سطوح هفت گانه‌ای که برای این شبکه تعریف شده بحث شبکه فیبر مورد توجه قرار می گیرد اکنون انتظار بر این است که تا پایان برنامه پنجم توسعه ۶۰ تا ۷۰ هزار کیلومتر فیبر در کشور وجود داشته باشد.

در سطح دوم که به انتقال مربوط می شود لازم است حدود ۲۵۰۰ خط E۱ به ظرفیت کشور افزوده شود.

اما رییس سازمان فن‌آوری اطلاعات گفته است: از سال ۹۴ تعداد پورت‌های بین المللی به طور تقریبی با 3G یکسان خواهد شد که این مساله گویای آن است که تقاضای بالایی برای 3G وجود خواهد داشت. اما بالاترین لایه طراحی شده هم به موضوع خدمات مربوط می‌شود و بحث دولت الکترونیک که در این بخش ۱۴۰۰ نوع خدمت در قالب ۱۴ خوشه همگن به مردم ارائه خواهد شد.

درباره بحث طراحی پیوست‌های مختلف برای شبکه ملی اطلاعات هم به گفته مسوولان در حال حاضر هفت پیوست برای این شبکه تعریف شده که این پیوست‌ها در زمینه‌های مختلفی مانند فرهنگی و اقتصادی تدوین خواهند شد.

با تمام این اوصاف وزیر ارتباطات چهارم شهریور جاری با اشاره به این‌که سازمان فناوری اطلاعات تا پایان هفته آینده تصمیم دارد خدمات شبکه ملی اطلاعات را در یکی از مراکز استان‌ها به عنوان پایلوت راه‌اندازی کند، گفت: "در این مورد یکی از مراکز استان‌ را انتخاب می‌کنیم که هم در زمینه‌ی تولید محتوا فعالیت کند و هم مردم آن شهر از این شبکه ملی استفاده کنند" با این حال هنوز خبری از این موضوع و از روند توسعه و شکل‌گیری این شبکه منتشر نشده است.

همچنین در جلسه هفتم شورای عالی فناوری اطلاعات مصوبه‌ای تنظیم شده که براساس آن بخش‌ها باید طرح‌های شبکه‌ای خود را طی ۳ ماه به سازمان فناوری اطلاعات ارائه کنند که این موضوع قرار است به زودی ابلاغ شود.

با اینکه به گفته دولت برای ایجاد شبکه ملی اطلاعات است که قدم‌های اولیه برداشته شده، بودجه لازم نیز پیش‌بینی شده است، اما ظاهرا پیوست فرهنگی شبکه ملی اطلاعات، اینترانت، اینترنت ملی، اینترنت ملی، اینترنت پاک، اینترنت کشوری یا هر نام دیگری که تا امروز بر آن گذاشته شده‌است در انتظار برگزاری جلسات بعدی شورای عالی فضای مجازی است که در کنار اینترنت ملی باید به یکی از مهمترین دغدغه‌های کاربران اینترنتی یعنی افزایش پهنای باند و پیوست فرهنگی خدمات نسل سوم ارتباطی نیز در یکی از همین جلسات بپردازد.