ایتنا- پیش‌بینی آینده بازار ارتباطات و اینترنت در ایران، البته با وعده‌های عملی نشده مسئولان، چندان هم سخت به نظر نمی‌رسد.

طی ماه‌های گذشته بازار اینترنت ایران با گسست انحصار رایتل و تکنولوژی‌های ارتباطی مرتبط روبه رو بوده و تنها طی چند ماه از نسل ۲ به نسل چهار تلفن همراه ارتقا پیدا کرده‌ایم.
تبعات آزادسازی بازار ارتباطات خیلی زود نتایج خود را نشان داده و اپراتورهای موبایل به سرعت در حال توسعه شبکه خود به نسل‌های بالاتر موبایل هستند.


نسل‌هایی که مهم‌ترین مزیت آنان افزایش سرعت ارتباطات و بهره‌گرفتن از محتواهای سنگین‌تر است. این آزادسازی اما دامنه تاثیراتی به مراتب فراتر از مشترکان موبایل دارد و آنچنان که در بعضی رفتارهای تجاری اپراتورهای پیشرو می‌بینیم هدف‌گذاری روی ارائه سرویس‌های جدیدتر اینترنت پرسرعت هم در دستور کار است.

ارائه مودم‌های جدید نسل چهارم که از سوی اپراتور دوم در نمایشگاه الکامپ شاهد آن بودیم و احتمالا رفتاری مشابه از سوی همراه اول بازار اینترنت ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد. اما دامنه این تاثیرات چگونه خواهد بود و چه انتظاری از این ارتقای تکنولوژیک می‌توان داشت؟

پایانی بر وایمکس
نسل چهارم تلفن همراه که احتمالا میدان رقابت آینده اپراتورهای موبایل خواهند بود به زودی تکنولوژی‌های قدیمی‌تر ارائه اینترنت مانند وایمکس را به طور کامل کنار خواهند زد.

تکنولوژی وایمکس به دلیل مشکلات فنی و انتظار اپراتورها برای ارتقا به نسل‌های بالاتر عملا در سال‌های اخیر در حالتی بدون تغییر باقی مانده بود و اپراتورها تمایلی به سرمایه‌گذاری و بهبود آن نشان نمی‌دادند و صرفا کاربرانی که دسترسی به اینترنت ADSL نداشتند به سمت آن ترغیب می‌شدند.

حالا و با آمدن مودم‌های LTE که از سوی اپراتور دوم شاهد حضور آنها در بازار هستیم (و احتمالا به زودی همراه اول هم در این عرصه قدم خواهد گذاشت) دیگر جایی برای ابراز وجود وایمکس باقی نمی‌ماند.

احتمالا برای خود ایرانسل نیز ارائه وایمکس با توسعه نسل چهارم دیگر ضرورتی نخواهد داشت و بعید نیست خیلی زود با کنار گذاشتن این تکنولوژی از مجموعه خدمات اپراتوردوم روبه‌رو باشیم.

ماجرا احتمالا برای اپراتور وایمکس مبین نت که بخشی از شرکت‌های زیرمجموعه مخابرات به شمار می‌رود و تنها به ارائه سرویس وایمکس می‌پردازد هم دشوار خواهد بود به خصوص آنکه حالا با حضور همراه اول دیگر شرکت زیرمجموعه مخابرات عملا دو مجموعه رقیب (حداقل در حوزه اینترنت) در کنار هم قرار خواهند داشت.

هر چند از سهم بازار وایمکس گزارش رسمی در دسترس نیست، اما به نظر می‌رسد مبین نت در این زمینه توانسته بود تعداد کاربران بیشتری را نسبت به ایرانسل جذب کند، اما به هر حال وایمکس با انتظارات امروزه کاربران ایرانی چندان همخوان نبود.

تنگنا برای شرکت‌های ارائه دهنده ADSL
حضور پررنگ‌تر اپراتورهای موبایل با نسل‌های جدید ارتباطی در بازار اینترنت قطعا برای شرکت‌های ADSL هم چندان خوشایند نخواهد بود. این شرکت‌ها اگر تاکنون در مقابل نسل دوم موبایل و حضور ضعیف وایمکس عملا از مزیت قیمت و کیفیت برخوردار بودند در آینده نزدیک و در مقابل نسل‌های فراگیر شده سوم و چهارم قطعا بخشی از سهم خود را از دست خواهد داد.

هر چند تکنولوژی ADSL هنوز هم در بسیاری از کشورها وجود دارد و جواب هم می‌دهد اما حضور بازیگران متعدد و انتخاب‌های بیشتر برای کاربران این شرکت‌های اینترنتی را مجبور به سیاست‌های تشویقی بیشتر در قبال کاربران خواهد کرد.

هر چند احتمالا چنین جنگ و برخوردی در بازار به این زودی رخ نخواهد داد و اطمینان مشتریان ADSL به تغییر سرویس خود به اینترنت بی‌سیم به سادگی اتفاق نخواهد افتاد. شرکت‌های اینترنتی به همراه رقیب بزرگ خود مخابرات هم اکنون بازار ADSL کشور را در دست دارند و طی سال‌های اخیر به دلیل نوع رابطه فنی و ضعف رگولاتور مجادلات فراوانی را با هم داشته‌اند.

با این حال هر دوگروه احتمالا به زودی شاهد رقیب دیگری هم با عنوان اپراتور چهارم فیبر نوری خواهند بود که می‌خواهد اینترنت برپایه ارتباط فیبری با منازل کشور را فراهم کند.حضور اپراتور چهارم فیبر نوری سبد رنگارنگ تکنولوژی‌های ارتباطی را در کشور کامل خواهد کرد.

کیفیت اینترنت بهتر می‌شود؟
این مهم‌ترین پرسش کاربران پیش از هر ارتقایی خواهد بود. برای پاسخ به این پرسش باید ابتدا نگاهی به وضعیت پیشین بیندازیم. به اعتراف آمارها و شواهدی که دیگر نیاز به اثبات هم ندارد اینترنت ایران یکی از کندترین و کم‌‌کیفیت‌ترین شبکه‌های موجود در جهان است.

بخش عمده این اختلالات ناشی از نوع مدیریت ترافیک پهنای باند توسط شرکت دولتی زیرساخت است. مشکلاتی که حتی به اعتراض وزیر ارتباطات در خانه منجر شده است. خود وزیر ارتباطات هم ظاهرا اما از بهبود این وضعیت ناامید شده است.

در حالی که چند ماه قبل واعظی ضرب‌الاجلی را برای بهبود وضعیت کیفیت اینترنت قرار داد و شرکت زیرساخت و شرکت‌های اینترنتی را وادار به یافتن راه حلی برای مشکلات کرد حالا اما وزیر ارتباطات در آخرین جلسه مطبوعاتی خود عملا ضرب‌الاجل خود را فراموش کرد و گفت که میراث‌دار یک شبکه وصله پینه‌ای است و به‌رغم گروه‌هایی که برای بهبود این وضعیت مامور کرده نمی‌تواند قول دهد کیفیت اینترنت امروز، فردا یا سال دیگر خوب می‌شود.

به نوعی می‌توان گفت مشکلات پهنای باند همچنان بر سرجای خود باقی است و حتی اخیرا هم طبق گفته شرکت‌های اینترنتی شرکت زیرساخت توسعه پهنای باند را متوقف کرده است.

پیش‌تر چند نماینده مجلس خواستار کاهش پهنای باند اینترنت و اتکا به شبکه ملی اطلاعات شده بودند. در واقع به نظر می‌رسد که مسوولان ارتباطی هر قدر در زمینه آزادسازی بازار و شکستن انحصار تکنولوژی موفق بوده‌اند در زمینه بهبود عملکرد زیرساخت که مشکل اصلی کیفیت اینترنت کشور است ناموفق‌اند.

شنیده‌ها حاکی است که حتی برخی از پروژه‌های بزرگی که در این زمینه وجود داشت (مانند کنسرسیوم EPEG) عملا به دلیل تحریم تجهیزات درحالت سکون باقی مانده است.

تکنولوژی به تنهایی پاسخگو نیست
حضور تکنولوژی‌های جدید در بازار اینترنت ایران برای کاربران ایرانی بسیار خوشایند است. اینکه اپراتورها در ایران بتوانند همپای کشورهای همسایه از نسل‌های جدید ارتباطی بهره ببرند ایده‌آل و مطلوب است. اما باید توجه داشت که تکنولوژی تنها بخشی از قضیه توسعه ارتباطی است.

سرعت و کیفیت اینترنت فقط وابسته به تکنولوژی نیست به خصوص که نوع مدیریت پهنای باند در کشور طی سال‌های اخیر نشان داده که حتی بهترین تکنولوژی‌ها هم با کیفیت بد پهنای باند می‌تواند کم اثر بماند.

شاید اگر دولت تصمیم به آزادسازی واردات پهنای باند بگیرد و به اپراتورها اجازه اتصال مستقیم به اینترنت را بدهد بتوان انتظار یک تحول بزرگ ارتباطی را داشت.