ايتنا - کارنامه ۵ ساله شورای فضای مجازی

شورای عالی فضای مجازی به عنوان نقطه‌ کانونی سیاست‌گذاری فضای مجازی کشور وارد پنجمین سال فعالیت خود شد. مروری بر کارنامه فعالیت این شورا از بی‌نظمی در برقراری جلسات آن حکایت دارد.

به گزارش ایتنا از مهر، گروه دانش و فناوری - معصومه بخشی پور؛ ۱۷ اسفندماه سال ۹۰ مقام معظم رهبری دستور تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی به ریاست رئیس‌جمهور را صادر و اعضای حقوقی و حقیقی این شورا را تعیین کردند. در آن زمان حکم به جا و به موقع رهبر انقلاب برای تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی کشور، برگ روشنی از اهمیت فضای مجازی و تأثیر آن در زندگی فردی و اجتماعی را پیش روی مسئولان قرار داد و مسیر روشنی را برای لزوم برنامه ریزی در این فضا، تبیین کرد.

با این حال بررسی کارنامه فعالیت شورای‌عالی فضای مجازی در ۴ سال گذشته نشان می‌دهد که اهمیت این شورا هنوز آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفته است و علاوه بر بی‌نظمی در برقراری جلسات آن، به اولویت‌های مدنظر در ماموریت‌های این شورای‌عالی، هنوز آنطور که باید جامه عمل پوشانده نشده است.

برگزاری نیمی از جلسات موظفی در ۴ سال
هم‌اکنون با گذشت ۴ سال از زمان تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی و ورود به پنجمین سال فعالیت این شورا، برآوردها نشان می‌دهد که یکی از معضلات این شورا، به عدم برگزاری به موقع جلسات این شورای سیاست‌گذار و تصمیم‌گیر در عرصه فضای مجازی کشور باز می‌گردد.

این درحالی است که براساس حکم تشکیل شورا، برگزاری جلسات آن هر ۳ هفته یک‌بار، با توجه به تحولات پرشتاب فضای مجازی و اهمیت آن در ابعاد مختلف زندگی افراد جامعه، مورد تاکید قرار گرفته است؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که طی ۴ سال گذشته به رغم آنکه حداقل برگزاری ۴۸ جلسه شورای‌عالی مورد انتظار بود اما در عمل تقریبا نیمی از این وظیفه محقق شده است.

پاسخ دبیر شورای‌عالی فضای مجازی درباره بی‌نظمی در برگزاری جلسات
ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای‌عالی فضای مجازی در پاسخ به این سوال که دلیل عدم برگزاری منظم جلسات شورای‌عالی فضای مجازی چیست، می‌گوید: به هر حال اعضای این شورا اکثرا از مقامات عالی رتبه کشوری و لشکری تشکیل شده‌اند و به دلیل مسئولیت‌ها و وظایفی که علاوه بر عضویت در شورای‌عالی فضای مجازی برعهده دارند، بعضا هماهنگ کردن برگزاری جلسات با آنها با مشکلاتی همراه است.

وی ادامه می‌دهد: در این خصوص تمهیداتی در نظر گرفته‌ایم که امیدواریم بتوانیم یک روز مشخص را در ایام هفته به این کار اختصاص دهیم و ماهی یک جلسه را حداقل در سال ۹۵ داشته باشیم.

چه کسانی عضو شورای‌عالی فضای مجازی هستند
در اهمیت این شورا همین بس که روسای ۳ قوه عضو آن هستند و حکمشان را مقام معظم رهبری ابلاغ می‌کنند. براساس حکم رهبر انقلاب، اعضای حقوقی این شورا را رئیس‌جمهور (رئیس شورای‌عالی)، رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای‌عالی و رئیس مرکز، دادستان کل کشور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، وزیر آموزش و پرورش، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشور، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تشکیل می‌دهند.

براساس حکم مقام معظم رهبری در ورود به دومین دوره فعالیت ۴ ساله شورای‌عالی فضای مجازی، افرادی چون حجت الاسلام سید سعیدرضا عاملی، حجت الاسلام حمید شهریاری، رضا تقی‌پور، مهدی اخوان بهابادی، مسعود ابوطالبی، کامیار ثقفی، رسول جلیلی، سیدعزت‌الله ضرغامی و محمدحسن انتظاری، اعضای حقیقی این شورا را تشکیل می‌دهند.

وظایفی که بر دوش شورای‌عالی فضای مجازی گذاشته شد
در ۱۷ اسفندماه سال ۹۰ و پس از دستور مقام معظم رهبری مبنی بر تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی، ۴۰ دستور کاربردی در جزئی‌ترین مسائل مرتبط با فضای مجازی به عنوان نقشه راه در اختیار اعضاء و دبیرخانه این شورا قرار گرفت که موضوعات مهم و مورد تاکیدی چون شبکه ملی اطلاعات و پیوست فرهنگی فضای مجازی از جمله آنها بود.

با این وجود با گذشت ۴ سال و برغم اهمیت این فرامین، بسیاری از این پروژه‌ها تاکنون در کشور تعیین تکلیف نشده است.

اما دبیر شورای‌عالی فضای مجازی در مورد تحقق اهداف و برنامه‌های مدنظر این شورا در ۴ سال گذشته می‌گوید: مهمترین اهدافی که تحقق پیدا کرد بیشتر اهداف تکوینی و شکل گرفتن مرکز ملی فضای مجازی بود.

فیروزآبادی می‌افزاید: اساسنامه‌ها و آئین‌نامه‌ها مشخص شده و برنامه‌های مرکز ملی فضای مجازی در این زمینه استخراج شد که مبتنی بر فرمان مقام معظم رهبری در دوره اول بود و این برنامه‌ها به تصویب شورای‌عالی فضای مجازی رسید.

به گفته وی شورای‌عالی فضای مجازی مصوباتی را در رابطه با طرح جامع توسعه فضای مجازی سالم و ایمن، شبکه ملی اطلاعات، ساماندهی پیامک‌های انبوه و خدمات ارزش افزوده پیامکی، فرآیند تولید و صادرات نرم‌افزار و حمایت از بازی‌های رایانه‌ای داخلی انجام داد.

فیروزآبادی در دفاع از عملکرد مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی اجرایی شورای‌عالی معتقد است که این مرکز اقداماتی به صورت عملی طی این سال‌ها انجام داد که در واقع به عنوان یک تجربه باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. به طور مثال در رابطه با VPN ها این مرکز اقداماتی انجام داد و پروژه‌هایی هم در حوزه‌های موضوعات مصوب در این مرکز به انجام رسید.

علاوه بر ۴۰ دستور کاربردی در ۴ سال نخست فعالیت شورای‌عالی فضای مجازی، در شهریورماه امسال نیز رهبر انقلاب در حکمی با اعلام آغاز دومین دوره فعالیت این شورا و تاکید بر اهمیت آن در مواجهه هوشمندانه و مقتدرانه با تحولات این عرصه، ۱۰ محور مهم وظایف و ماموریت‌های جدید این شورا را ابلاغ کردند.

در این حکم، انحلال شوراهای عالی مصوب در گذشته که موازی شورای‌عالی فضای مجازی هستند، تثبیت و تقویت جایگاه مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی شورای‌عالی فضای مجازی برای تحقق تصمیمات آن شورا، ارتقای جمهوری‌اسلامی ایران به قدرت سایبری در طراز قدرت‌های تاثیرگذار جهانی، اهتمام ملی و همه‌جانبه و سرمایه‌گذاری جدی در امر ایجاد و توسعه انواع فناوری‌ها و صنایع کاملا پیشرفته و رقابتی و نیز تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، مورد تاکید قرار گرفت.

در همین حال اهتمام ویژه به سالم‌سازی و حفظ امنیت همه‌جانبه فضای مجازی کشور، ترویج هنجارها، ‌ارزش‌ها و سبک زندگی اسلامی ایرانی و ممانعت از رخنه‌ها و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی در این عرصه، احراز جایگاه و سهم مناسب برای اقتصاد دانش‌بنیان در فضای مجازی در چارچوب سیاست‌های اقتصاد مقاومتی کشور، توسعه محتوا و خدمات کارآمد و رقابتی منطبق بر ارزش‌ها و فرهنگ اسلامی – ایرانی در تمامی قلمروهای مورد نیاز جامعه و تدوین و تصویب نظام‌های امنیتی، حقوقی، قضایی و انتظامی مورد نیاز در فضای مجازی از دیگر وظایف و ماموریت‌های این شورا اعلام شده است.

کارنامه دولت‌ها در روند فعالیت شورای‌عالی فضای مجازی
نخستین جلسه شورای‌عالی فضای مجازی در آخرین روزهای اسفندماه سال ۱۳۹۰ به ریاست محمود احمدی‌نژاد برگزار شد و پس از آن رئیس‌جمهور وقت، مهدی اخوان بهابادی را که قائم مقام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات وقت بود به دبیری این شورا منصوب کرد.

جلسات شورای‌عالی فضای مجازی که طبق حکم رهبری قرار بود هر ۳ هفته یک‌بار با حضور رئیس‌جمهور و سایر اعضا برگزار شود در دولت محمود احمدی‌نژاد آنچنان که باید منظم برگزار نشد و رئیس دولت دهم تا مرداد سال ۹۲ که دولت را تحویل داد تنها موفق به تصویب آئین‌نامه داخلی شورا، شرح وظایف و اختیارات اعضا، طرح‌های کلان مرکز ملی فضای مجازی و سیاست‌های حاکم بر راه‌اندازی نقاط تبادل ترافیک داخلی شد.

در این دوران، برگزاری جلسات شورای‌عالی فضای مجازی درگیر حاشیه‌هایی به دلیل اختلافات میان مرکز ملی فضای مجازی به ریاست مهدی اخوان بهابادی با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بود و به نوعی می‌توان گفت وظایف شورا در این دوران به فراموشی سپرده شد و اختلافاتی چون دعوا برسر مکان ایجاد مرکز ملی فضای مجازی و پژوهشگاه ذیل آن، مسئولیت این شورا را به حاشیه برد.

با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، جلسه شورای‌عالی فضای مجازی به ریاست حسن روحانی پس از ۹ ماه وقفه در آبان ماه ۹۲ برگزار شد. پس از آن، محمدحسن انتظاری به عنوان دبیر شورا منصوب شد. تعامل سازنده این شورا با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، رفع اختلافات گذشته و نیز رفع موازی کاری‌ها در حوزه سیاست‌گذاری فضای مجازی کشور برای این دوران پیش‌بینی می‌شد.

اما تداوم برگزاری جلسات شورای‌عالی فضای مجازی به ریاست حسن روحانی نیز دوام نیاورد و رئیس دولت یازدهم تنها در چند ماه نخست آغاز کار دولت، این جلسات را تقریبا منظم برگزار کرد. شاید بتوان تصویب کلیات شبکه ملی اطلاعات را مهمترین موضوعی عنوان کرد که طی چند جلسه تشکیل شورای‌عالی فضای مجازی در دور نخست و به ریاست حسن روحانی به سرانجام رسید.

با این وجود همچنان به دلیل بروز اختلافات داخلی، برگزاری جلسات شورای‌عالی فضای مجازی در دور نخست فعالیت این شورا، شکل منظمی نیافت و در نهایت صدور حکم مقام معظم رهبری در تابستان ۹۴ برای فعالیت دومین دوره این شورا، سبب شد تا با تغییر دبیر این شورا و جایگزینی فیروزآبادی به جای انتظاری، اوضاع رو به بهبود رود.

افق پیش روی شورای‌عالی فضای مجازی در سال ۹۵
برغم عدم برگزاری منظم جلسات شورای‌عالی فضای مجازی و اجرایی نشدن تمامی ماموریت‌های این شورا طی سال‌های اخیر، ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی افق روشنی را در مورد فعالیت‌های این شورا در سال ۹۵ ترسیم می‌کند و می‌گوید: ما در سال ۹۵ سعی خواهیم کرد حوزه‌های دیگر این شورا به عنوان نقطه کانونی فضای مجازی کشور مورد توجه قرار گیرد که این ماموریت هم بیشتر توسط مرکز ملی فضای مجازی هدایت خواهد شد.

فیروزآبادی با بیان اینکه مهمترین این ماموریت‌ها در حوزه‌های رصد و هماهنگی خواهد بود ادامه داد: در بعضی از حوزه‌ها نیاز به هماهنگی بین واحدهای مختلف دولت و حکومت است که باید این هماهنگی انجام شود. همچنین در حوزه رصد فضای مجازی باید بتوانیم اطلاعات دقیق‌تر و بروزتری را براساس شاخص‌هایی که تعیین می‌کنیم با فوریت در این مرکز داشته باشیم و در اختیار اعضای شورا قرار دهیم. بنابراین تلاش خواهیم کرد در این دو حوزه پررنگ‌تر فعالیت کنیم.

وی می‌گوید: همچنین مصوبات اولویت داری در رابطه با الزامات شبکه ملی اطلاعات، پیوست فرهنگی و در خصوص نظام رگولاتوری (نظام جامع مقرراتی) در دستور کار خواهیم داشت.

دبیر شورای فضای مجازی در پایان افزود: به بیان دیگر ۳۰ طرحی که در مرکز ملی فضای مجازی در حال تدوین است، باتوجه به آماده شدن طرح ها در نوبت موضوعات شورای‌عالی فضای مجازی قرار می‌گیرند. در رابطه با مسائلی هم که مسائل روز است خارج از نوبت در شورای‌عالی فضای مجازی بررسی‌های لازم را انجام می‌دهیم.