ايتنا - 92سالگی تلفن در تهران

روزنامه ایران نوشت:‌ «تلفنخانه تهران ۳۰ مهرماه ۱۳۰۵ در عمارت جدید آغاز به کار کرد. در سال ۱۲۶۵ شمسی و مصادف با ۱۸۸۶ میلادی، برای اولین بار در ایران، یک رشته سیم تلفن بین تهران و شاهزاده عبدالعظیم به طول ۸.۷ کیلومتر توسط بوآتال بلژیکی که امتیاز راه‌آهن ری را داشت، کشیده شد. ولی در واقع مرحله دوم فناوری مخابرات در تهران از سال ۱۲۶۸ شمسی، یعنی ۱۳ سال پس از اختراع آن، با برقراری ارتباط تلفنی بین دو ایستگاه ماشین دودی و شهرری آغاز شد. پس از آن بین کامرانیه (شمیران) و عمارت وزارت جنگ در تهران و سپس بین مقر ییلاقی شاه قاجار (سلطنت‌آباد سابق) و عمارت سلطنتی تهران دایر شد.

به این ترتیب تلفن نخستین بار در دستگاه دولتی ایران و در عصر ناصری به راه افتاد. چهار سال بعد هم مرکز تلگراف بی‌سیم امواج کوتاه نجف‌آباد در اراضی جنوب شرق طهران، پس از مرکز فرستنده موج بلند بی‌سیم قصر که در سال ۱۳۰۵ افتتاح شد، به عنوان دومین مرکز نوین تلگراف طهران، روز شنبه سوم آبان سال ۱۳۰۹ با سخنرانی وزیر پست و تلگراف، میرزا قاسم خان صور اسرافیل افتتاح شد: «... امروز دستگاه امواج کوتاه بی‌سیم پهلوی را افتتاح می ‌مایم... کسی فراموش نکرده است که در چند سال قبل دستگاه تلگراف بی‌سیم پهلوی بوسیله ذات مقدس شاهانه افتتاح یافت. تلگراف بی‌سیم حاکی از درجه اهمیت آن برای مملکت ایران است. حقاً هم باید این طور باشد زیرا که در خور شأن ایران امروز است که صدای خود را با وسایل خود به گوش دنیا برساند و در ارتباطات سیاسی و اقتصادی و تجارتی خود با دنیای متمدن امروزه دارای وسایل سریع و منظم ایرانی باشد.

بزرگترین مباهاتی که نصیب این جانب شده این است که مسائل مذکوره در زمان اینجانب مهیا گردیده... تلگراف بی‌سیم حالیه ایران علاوه بر روابطی که از بدو تأسیس با دول محترم همسایه خود شوروی و جمهوری ترکیه مستقر داشته و دارد اینک نیز می‌تواند با تمام مراکز اروپا و امریکا مخابره نماید...»

مؤسسه تلگراف بی‌سیم قصر تا آن زمان تنها با مراکز مخابرات مسکو، ترکیه و عراق در ارتباط مستقیم بود و سایر ارتباطات با نقاط دیگر اروپا، از طریق مرکز مخابرات بیروت انجام می‌گرفت. با خرید یک دستگاه موج کوتاه از فرانسه و نصب گیرنده آن در مرکز نجف آباد و نصب فرستنده در محل بی‌سیم و اتصال این دو مرکز بوسیله کابل زیرزمینی، ارتباط مستقیم ایران با مراکز مخابراتی پاریس، لندن، برلین، آنکارا، بیروت، مسکو و تفلیس برقرار و اولین تلگراف از سوی وزیر پست و تلگراف مبنی بر افتتاح رسمی مخابرات بی‌سیم ایران به نام وزرای پست و تلگراف فرانسه، آلمان، انگلستان، عراق و... مخابره و استعلام شد.

پس از آن نیز پانزده نفر از محصلین متخصص تلگراف که از طرف وزارت پست و تلگراف برای آموزش فن بیسیم به خارج از کشور اعزام شده بودند، به همراه سایر کارکنان تلگرافخانه، با یکصد دستگاه مخابراتی در ایستگاه مرکزی و تحت نظارت سه مهندس و متخصص خارجی، مسیو بروسیه، مسیو برژه و مسیو گلرسی به کار گرفته شدند.

این مرکز از ساعت ۹.۳۰ دقیقه صبح به وقت طهران با بی‌سیم مسکو، ترکیه و بغداد و جهت ارتباط با مراکز مهم جهان از ساعت ۹ گرینویچ مطابق با ساعت ۱۲.۳۰ دقیقه طهران تا ساعت ۲۰ گرینویچ مطابق با ساعت ۲۳.۳۰ مشغول به کار بود. از این مرکز در هر دقیقه ۲۰ تا ۱۵۰ کلمه مخابره می‌شد.