ايتنا - چالش تلسکوپ غول‌پیکر جدید

ایتنا - در همایش ستاره‌شناسی که در هاوایی برگزار شد، حاشیه‌هایی دربارهٔ مکان ساخت یک رصدخانهٔ جدید در گرفت.

معمولاً در جلسه ماه ژانویه انجمن ستاره‌شناسی آمریکا، بر سر ستارگان، کهکشان‌ها و جهان‌های دوردست و همینطور محاسبات پیچیده، مناقشاتی در می‌گیرد.

به گزارش ایتنا و به نقل از Space، امسال یک جنجال از نوع زمینی در ارائه‌های رسمی و نیز گفت‌وگوهای عادی در جریان بود. محور اصلی این مشاجره، بنای رصدخانه‌ای با نام تلسکوپ سی‌متری (TMT) بود که طرح آن برای ساخت در هاوایی به تصویب رسیده است. بطور مشخص، می‌توان گفت این رصدخانه به قلهٔ کوه‌های موناکیا خواهد پیوست؛ یعنی جایی در هاوایی که مملو است از دستگاه‌های ستاره‌شناسی.

ستاره‌شناسان می‌گویند این ابزار بینشی ژرف از نخستین روزهای کائنات برای ما فراهم خواهد ساخت و به مطالعهٔ اسراری همچون سیاهچاله‌ها و جهان‌های بیگانه خواهد پرداخت. اما بخشی از افراد جزایر هاوایی بنا به دلایل تاریخی، فرهنگی و زیست‌محیطی، با این ساخت و ساز مخالفت کرده‌اند. این مشاجره تا جایی بالا گرفته که برخی آن را یک «بحران وجودی» برای ستاره‌شناسی قلمداد می‌کنند.

گفتنی است این جال و جنجال در ماه ژوئیه بالا گرفت؛ یعنی زمانی که مدیران پروژهٔ TMT اعلام کردند کار ساخت و ساز را آغاز خواهند کرد. اما برخی از بومیان هاوایی که مخالف این موضوع بودند، جاده‌های منتهی به مکان ساخت و همینطور برخی از سالن‌های رصدخانه‌های کنونی را مسدود کردند. مقام‌های رسمی محلی و ایالتی، مأموران امنیتی را گسیل داشتند و شمار زیادی از افراد را دستگیر شدند.

حال، پس از پنج ماه، مخالفان TMT در جادهٔ منتهی به این جلسه، چادر زدند و سرانجام موافقت کردند مدعوین، از یک جادهٔ فرعی خودشان را به رصدخانه‌های کنونی برسانند. در ماه دسامبر، دیوید ایگ (استاندار هاوایی) اعلام کرد که بطور موقت دستور عقب‌نشینی مأموران را صادر کرده است؛ چرا که ساخت و ساز تلسکوپ پیشرفتی نداشته است. در روزهای کریسمس نیز مخالفان این پروژه اجازهٔ دسترسی عادی به این جلسه را به رسمیت شناختند؛ اما همچنان در کنار جاده باقی ماندند تا در صورتی که اوضاع تغییر کند، در محل حاضر باشند.

اما سایهٔ این جنجال در سرتاسر همایش و به اشکال گوناگون دیده می‌شد. در صبح روز افتتاحیه، نزدیک به دوازده تن از مدعوین در جلوی مکان این همایش، با حضار خوش‌وبشی کردند. آنها با پوسترهایی که روی آنها نوشته شده بود «TMT به کار خودت ادامه بده»، پشتیبانی خود را با احداث این تلسکوپ اعلام کردند.

با این وجود، این پشتیبانی‌ها، در تمامی بحث‌ها دیده نمی‌شد. در پایان همایش، نشستی ترتیب داده شد تا مخالفان رصدخانه نیز نظرهای خود را ابراز کنند. آنها نه‌تنها دلایل مخالفت خود را با ستاره‌شناسان در میان گذاشتند، بلکه مناسک روزانهٔ خود را نیز به نمایش گذاشته و از آنان دعوت کردند از محل اجتماع آنان در کنار جاده نیز دیدن کنند.

تمامی طرف‌های شرکت‌کننده در این نشست، اذعان داشتند که این موضوع بسیار مناقشه‌برانگیز است. گرِگ چان (یک روانشناس و از بومیان هاوایی) گفت: «یکی از دلایلی که کار ما به اینجا رسیده، این است که گفت‌وگو بر سر این مسئله، تنها به یک گزینهٔ کوچک و بله و خیر محدود شده است». او افزود: «یکی از دلایل این بن‌بست، این است که فضای همایش توانایی مسائلی از این دست را ندارد و دلیل دیگر نیز این است که همه حق دارند؛ آنهایی که در وسط جاده اطراق کرده‌اند، متحمل رنج بسیاری شده‌اند. من یک بومی هاوایی هستم و از بی‌عدالتیهای اجتماعی و تاریخی و همینطور اثرات آنها، به‌خوبی آگاهی دارم. اما از سوی دیگر، پروژهٔ TMT هم حق دارد. دست‌اندرکاران این پروژه تمام تلاش خود را بکار گرفته‌اند تا کار خود را مطابق با قانون انجام دهند».

گفته می‌شود در حال حاضر، این صلح موقتی همچنان ادامه دارد؛ هرچند که آینده چندان مشخص نیست و البته این صلح موقتی هم خیلی وضعیت روشنی ندارد. در بیانیهٔ آقای ایگ در خصوص عقب‌نشینی نیروهای امنیتی، آمده است: «ما پس از آن این تصمیم را گرفتیم که اطلاع پیدا کردیم پروژهٔ TMT در حال حاضر از آمادگی لازم برای پیش بردن کار ساخت و ساز در موناکیا برخوردار نیست».

ولی از سوی دیگر، گوردون اسکوئیرز (معاون روابط خارجی در پروژهٔ TMT) می‌گوید از چند و چون علت این صلح موقتی، چندان مطمئن نیست. وی اظهار می‌دارد: «ما مسبب بوجود آمدن این وضعیت نبودیم؛ اگرچه که خیلی امیدوار هستیم این فرصت و فضایی که پیرامون آن پدید آمده، زمینه‌ساز اتفاقات خوبی باشد». آقای اسکوئیرز در خصوص زمان از سر گیری ساخت و ساز رصدخانه می‌گوید ماه فوریه (بهمن) مورد توافق دست‌اندرکاران است.