ايتنا - برنامه چین برای نمونه‌برداری از ماه

ایتنا - چین قصد دارد تا چند ماه آینده، مأموریتی با نام Chang'e 5 را به فضا پرتاب کند که هدف آن، گردآوری و آوردن نمونه‌هایی از ماه است.

قرار است مأموریت قمری رباتیک چانگ ۵ در چند ماه آینده آغاز شود. این ماجراجویی بیانگر گام سوم برنامهٔ اکتشاف قمری چین موسوم به چانگ است؛ مأموریتی که برای بازآوردن نمونه‌ها از سطح ماه درنظر گرفته شده است.

به گزارش ایتنا و به نقل از Space، منطقهٔ فرود این ربات، ناحیهٔ رومکر (Rümker) نام دارد که در قسمت شمالی مکانی در ماه به‌نام «اقیانوس طوفان‌ها» واقع شده است. این منطقه، از نظر زمین‌شناسی بسیار پیچیده است و فعالیت آتشفشانی آن نیز در میان دانشمندان بسیار مشهور است.

گفته می‌شود که مأموریت چانگ ۵، چهار بخش اصلی دارد: یک مدارگرد، بالابرنده، فرودآورنده و ماژول ورود دوباره به زمین که می‌تواند تا ۲ کیلوگرم از نمونه‌های سطحی و زیرسطحی ماه را با خود حمل کند.

شایان ذکر است که اتحاد جماهیر شوروی سابق با موفقیت توانست سه مأموریت بازآوری نمونه‌های قمری را انجام دهد. در سپتامبر سال ۱۹۷۰ میلادی، «لونا ۱۶» یک نمونهٔ کوچک با جرم ۱۰۱ گرم را از ناحیه‌ای به‌نام «دریای باروری» به زمین بازگرداند. در فوریهٔ سال ۱۹۷۲ نیز «لونا ۲۰» توانست ۵۵ گرم خاک از ارتفاعات آپولونیوس به زمین بازآورد. سپس «لونا ۲۴» برای بازگشت به زمین در ماه اوت سال ۱۹۷۶، میزان ۱۷۰٫۱ گرم نمونهٔ قمری را از جایی که به‌اسم «دریای بحران» می‌شناسیم، به زمین بازآورد.

اما ایالات متحده توانست مواد بیشتری را از ماه را به زمین بیاورد. شش مأموریت آپولو که از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ بر روی سطح ماه فرود آمدند، رویهم‌رفته ۳۸۲ کیلوگرم نمونه از مکانهای مختلف ماه گردآوری کردند؛ از جمله سنگ، خاک و گرد و غبار.

قرار بود ماه گذشته و در همایش علوم ماه و سیارات، در مقاله‌ای ارائه شود که بدلیل نگرانی پیرامون ویروس کرونا لغو شد. جی‌ال ژانگ (نویسندهٔ اصلی این مقاله از رصدخانهٔ ملی نجوم چین)، وظایف اصلی سامانهٔ کاربردی پژوهش‌های زمینی (GRAS) مربوط به پروژهٔ اکتشاف قمری این کشور را شرح داده است.

این وظایف عبارتند از: دریافت نمونه‌های قمری از سامانهٔ فضاپیما، ایجاد تأسیسات و آزمایشگاههای ویژه برای ذخیره‌سازی محلی نمونه‌ها به‌صورت دائمی و ذخیره‌سازی یک نسخهٔ پشتیبان از آنها در مکانی دیگر و همینطور آماده‌سازی و و پیش‌پردازش نمونه‌های قمری. بنابر الزامات این مأموریت، سامانهٔ GRAS یک برنامهٔ کامل برای پیش‌پردازش، ذخیره‌سازی و آماده‌سازی نمونه‌های قمری تدارک دیده است.

این طرح عمدتاً شامل این موارد است: تحویل و انتقال نمونه‌های قمری از سامانهٔ فضاپیما به GRAS، باز کردن بستهٔ نمونه، جداسازی نمونه‌های سطحی از زیرسطحی، ذخیره‌سازی نمونه‌ها و در پایان آماده‌سازی نمونه‌ها.

نخست، نمونه‌های قمری بازآورده‌شده پس از ورود به آزمایشگاه به نمونه‌های سطحی و زیرسطحی تقسیم می‌شوند. سپس هر دوی این نمونه‌ها به چهار دسته بخش‌بندی می‌گردند: نمونه‌های ذخیره‌سازی دائمی، نسخه‌های پشتیبان از نمونه‌های ذخیره‌سازی دائمی، نمونه‌های مربوط به پژوهش‌های علمی و نمونه‌های نمایشگاهی.

در این مقاله آمده است: «همهٔ ابزارهایی که با نمونهٔ قمری تماس برقرار می‌کنند، از جنس فولاد ضدزنگ (استنلس استیل)، تفلون، شیشهٔ کوارتز یا مواد با ترکیبات شناخته‌شده‌ای هستند تا عواملی که بر تحلیل‌های علمی بعدی اثرگذارند، دقیقاً کنترل شوند. آب و اکسیژن موجود در جعبهٔ دستکش که پر از نیتروژن است نیز به‌دقت مورد پایش قرار خواهد گرفت تا نمونه‌های قمری از آلودگی زمینی در امان بمانند.»

رایان زایگلر (یکی از مدیران ناسا) می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد که چینی‌ها دربارهٔ نحوهٔ پردازش نمونه‌های قمری، رویکردی بسیار مشابه با آپولو در پیش گرفته‌اند». او ادامه می‌دهد: «فقط چند تفاوت جزئی وجود دارد و البته انتظار هم می‌رود که هر مأموریت ویژگی‌های خاص خودش را داشته باشد».

کارلتون آلن (یکی از مدیران سابق ناسا) می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد که چینی‌ها دریافت، ذخیره‌سازی و بررسی نخستین مجموعهٔ بالقوه از نمونه‌های ماه را کاملاً جدی گرفته باشند. فناوری تشریح‌شده از بسیاری جهات مشابه است با فناوری‌ای که ناسا در آزمایشگاه نمونه‌های قمری خود به‌کار گرفته است.» وی ادامه می‌دهد: «بیش از ۵۰ سال است که ناسا از جوّ نیتروژنی برای آماده‌سازی، تقسیم‌بندی و ذخیره‌سازی نمونه‌ها استفاده می‌کند و لزوم و کفایت آن در طی این مدت به اثبات رسیده است».

گفتنی است عکس‌های جعبهٔ دستکش نشان می‌دهد که نیتروژن با توجه به جوّ آزمایشگاهی، در فشار مثبت حفظ می‌شود، که این امر برای کنترل آلودگی از اهمیت بالایی برخوردار است. به‌نظر می‌رسد اهمیت محدودسازی مواد در تماس با نمونه‌ها، یکی دیگر از جنبه‌های مهم کنترل آلودگی نیز رعایت شده باشد.

آقای آلن می‌گوید: «فناوری‌ای که توسط جی‌ال ژانگ و همکارانش توضیح داده شده، این پتانسیل را دارد که بتواند امکان مقایسهٔ مستقیم نمونه‌های قمری آینده را با نمونه‌های آپولو و لونا فراهم آورد که این امر می‌تواند ارزش هریک از این مجموعه از نمونه‌ها را تا میزان قابل‌توجهی افزایش دهد».