ايتنا - جزئیات کشف فسفین در جوّ سیاره زهره

تحقیقات جدید جزئیاتی از کشف اخیر این گاز و همچنین ریشه‌های احتمالی آن را آشکار می‌سازند. با اینکه دانشمندان هنوز نتیجه‌گیری قطعی در این زمینه اعلام نکرده‌اند، اما زندگی فرازمینی یکی از معدود فرضیه‌هایی است که در این مورد منطقی به‌نظر می‌رسد.

به گزارش ایتنا و به نقل از NBC، جانوش پتکوفسکی (ستاره‌شناس در مؤسسه فناوری ماساچوست) می‌گوید: «اگر این سیگنال صحیح باشد، فرایندی روی زهره وجود دارد که ما هنوز آن را نمی‌شناسیم ولی فسفین تولید می‌کند و این یکی از فرضیه‌ها مبنی بر این است که زندگی در ابرهای زهره در جریان است».

اما هنوز خیلی زود است که انتظار بازدیدکنندهٔ بیگانه‌ای را داشته باشیم. در بهترین حالت، این گاز ممکن است توسط میکروارگانیسم‌های موجود در جوّ بالایی ناهید، یعنی نزدیک به ۲۵۰ میلیون کیلومتر دورتر از ما که نزدیکترین سیاره به زمین است، تشکیل شده باشد.

کلارا سوزا-سیلوا (اخترفیزیکدان مولکولی در ام‌آی‌تی که بخش بزرگی از کار خود را صرف مطالعه فسفین به‌عنوان «نشانهٔ زیستی» در ژرفای فضا کرده است)، می‌گوید: «من واقعاً شوکه شدم. تمام این کارها را برای جست‌وجوی فسفین در هرجای دیگری هم انجام دادم، اما آن را در نزدیکی همسایهٔ خودمان پیدا کردم».

پژوهشگران تمام فرایندهای شیمیایی شناخته شده را که می‌تواند علت وجود گاز فسفین موجود در زهره باشد را کشف کرده‌اند - حتی دلایل عجیب و غریبی مانند آتشفشان‌ها، رعد و برق و دریافت آن از طریق شهاب‌سنگ‌ها - اما آنها هنوز چیزی برای توضیح آن پیدا نکرده‌اند.

گفتنی است در روی زمین، فسفین از میکروارگانیسم‌هایی به‌دست می‌آید که بدون هرگونه اکسیژن، گیاهان و حیوانات در حال پوسیدگی را تجزیه می‌کنند. این ماده معمولاً با گاز دی‌فسفان مربوطه پیدا می‌شود که بوی ماهی گندیده دارد. این امر باعث می‌شود فسفین به‌طور بالقوه همان چیزی باشد که دانشمندان از آن به عنوان زندگی‌نامه یاد می‌کنند: یک سیگنال شیمیایی که می‌توان آن را با تلسکوپ‌های طیف‌سنجی شناسایی کرد. این تلسکوپ‌ها قادرند نشان دهند یک سیاره حداقل شکل سادهٔ زندگی را داراست یا نه.

از سوی دیگر، این کشف جدید حاکی از یک روش مهم است که ستاره‌شناسان امیدوارند بتوانند با استفاده از آن به جست‌وجوی زندگی حیات فرازمینی بپردازند - نه با یافتن سفینه‌های موجودات فضایی یا انسانهای کوچک؛ بلکه با شناسایی امضاهای شیمیایی در جوّ سیارات دوردست.

پتکوفسکی می‌گوید: برای تولید فسفین به‌صورت شیمیایی چند روش وجود دارد؛ به‌عنوان مثال در دما و فشار شدید و درون غول‌هایی گازی مانند مشتری و زحل. اما برای ساختن آن در جوّ یک سیارهٔ سنگی مانند زهره هیچ راهی وجود ندارد. آنچه دانشمندان یافته‌اند، این است که این گاز باید به‌طور مداوم تولید شود تا تجزیه سریع آن در جوّ زهره جبران شود، و اگر حضور این گاز علت زیست‌شناختی داشته باشد، انتظار می‌رود فقط در ابرهای نزدیک استوای این سیاره یافت شود.

ناهید با اندازه‌ای مشابه زمین، در فاصلهٔ نزدیکتری به‌دور خورشید می‌چرخد - اما سیاره‌ای بسیار داغ و غیرزیست‌پذیر است، به‌طوری که دمای سطح برای ذوب شدن سرب شدن آن به‌اندازه کافی گرم است و جوّ غلیظ آن نیز که مملو از ابرهای اسید سولفوریک است، برای انسان غیر قابل تنفس است.

با این وجود، دانشمندان حدس می‌زنند که ممکن است میکروب‌ها در ابرهای ونوس، ۵۰ تا ۶۵ کیلومتر بالاتر از سطح زهره بتوانند دوام بیاورند؛ یعنی جایی که به‌اندازهٔ کافی خنک است تا در آن آب تشکیل شود؛ اگرچه محیطی به‌شدت اسیدی است.
اتفاقاً این دقیقاً همان جایی است که اکنون آثار فسفین و در غلظت‌های نسبتاً زیاد حدود ۲۰ قسمت در میلیارد شناسایی شده است.

گفتنی است وجود گاز فسفین در زهره، برای نخستین‌بار در سال ۲۰۱۷ توسط جین گریوز (ستاره‌شناس و استاد نجوم در دانشگاه کاردیف در ولز و نویسنده اصلی این مطالعهٔ جدید)، شناسایی شد.

وی نشانهٔ آن را در طیف نوری که توسط تلسکوپ جیمز کلرک مکسول (James Clerk Maxwell) در هاوایی جمع شده از ابرهای ونوس مشاهده کرد و سپس آن را در سال ۲۰۱۹ با تلسکوپ رادیویی ALMA واقع در صحرای آتاکاما در کشور شیلی تأیید کرد.

اکنون دانشمندان برای توضیح یافته‌های خانم گریوز تلاش می‌کنند و این امر تنها در صورتی نهایی می‌شود که یک فضاپیما از جوّ ناهید نمونه‌برداری کند و آن را برای یافتن زندگی، مورد آزمایش قرار دهد.