ايتنا - اختلال در اینترنت و آنتن‌دهی موبایل از کجا ناشی می‌شود؟

افزایش مصرف برق در این روزهای گرما، منجر به قطعی‌های مکرر در شهرهای مختلف کشور شده و این موضوع، قطعی‌ آنتن‌های موبایل و اینترنت را هم به دنبال داشته است. از آنجایی که باتری‌های سایت‌های BTS، وظیفه تاب‌آوری برای تامین برق تجهیزات و آنتن را دارند که البته تاب‌آوری سایت‌ها به بازه دو تا چهار ساعته محدود است و اگر قطعی برق ادامه پیدا کند، این سایت‌ها هم خاموش می‌شوند.

به گزارش ایتنا از ایسنا، محمدجواد آذری جهرمی -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- هفته گذشته به دلیل مشکلات ایجادشده بر اثر قطعی برق و تاثیر آن بر آنتن‌های تلفن همراه، از مردم عذرخواهی کرد. پس از آن، او در کانال تلگرامی، خود نوشت: پس از وقوع سیلاب‌های گسترده در سال ۱۳۹۸ و نیز رخدادهای زلزله، آسیب‌پذیری شبکه‌ی ارتباطی کشور در برابر قطع برق، بیش از پیش نمایان شد. عدم رعایت استانداردها در بخش برق پشتیبان سایت و به ویژه در باتری و UPSها عیان بود. کارگروهی از یک سال قبل در سازمان تنظیم مقررات، مامور آسیب‌شناسی، صدور دستورالعمل‌ها و نظارت بر اقدامات اپراتورها در این زمینه شد. به منظور شفاف‌سازی اشکالات در شرایط کنونی و اقدامات در حال انجام و انعکاس تلاش‌های جمعی برای حل مشکل، گزارش تفصیلی سازمان تنظیم مقررات را منتشر می‌کنم.

۵۷۶ سایت فاقد باتری پشتیبان و یا دارای باتری پشتیبان نامطلوب هستند
مرکز مانیتورینگ شبکه ارتباطی در دفتر نظارت بر خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، گزارش آخرین وضعیت پایداری منابع تغذیه پشتیبان سایت‌های اپراتورها را منتشر کرده است. این گزارش که مربوط به سنجش میزان پایداری باتری‌های پشتیبان ۱۱۹۷ سایت در ۹ ماه اخیر می‌شود، به تفکیک شامل ۵۵۳ سایت همراه اول، ۳۹۷ سایت ایرانسل، ۱۹۹ سایت رایتل و ۴۸ سایت های‌وب جهت سنجش میزان پایداری باتری‌های پشتیبان این سایت‌ها می‌شود. بررسی رگولاتوری نشان می‌دهد از این تعداد سایت، ۵۷۶ سایت در وضعیت فاقد باتری پشتیبان و یا دارای باتری پشتیبان با پایداری نامطلوب هستند.

بررسی و تحلیل گزارش‌های بازدیدهای انجام‌شده در راستای سنجش میزان پایداری باتری‌های پشتیبان سایت‌های اپراتور همراه اول نشان می‌دهد که از ۵۵۳ سایت بازدیدشده، ۲۵۸ سایت دارای باتری پشتیبان با پایداری مطلوب و ۲۹۵ سایت فاقد باتری پشتیبان و یا دارای باتری پشتیبان با پایداری نامطلوب هستند. همچنین از ۳۹۷ سایت بازدیدشده اپراتور ایرانسل، ۲۰۳ سایت دارای باتری پشتیبان با پایداری مطلوب و ۱۹۴ سایت فاقد باتری پشتیبان و یا دارای باتری پشتیبان با پایداری نامطلوب هستند.

بررسی سایت‌های رایتل نیز نشان می‌دهد از ۱۹۹ سایت بازدیدشده، ۱۳۴ سایت دارای باتری پشتیبان با پایداری مطلوب و ۲۲ سایت فاقد باتری پشتیبان و یا دارای باتری پشتیبان با پایداری نامطلوب هستند. همچنین در مورد اپراتور های‌وب‌، از میان ۴۸ سایت بازدیدشده،‌ ۲۶ سایت دارای باتری پشتیبان با پایداری مطلوب و ۲۲ سایت فاقد باتری پشتیبان و یا دارای باتری پشتیبان با پایداری نامطلوب هستند.

با توجه به آمار و اطلاعات، بیشترین خرابی باتری‌های پشتیبان به ترتیب در استان‌های تحت پوشش منطقه جنوب رگولاتوری (استان‌های فارس، بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد)، منطقه جنوب شرق (استان‌های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بندرعباس) و شمال غرب (استان‌های زنجان، قزوین و گیلان) است.

پیگیری از اپراتورهای تلفن همراه جهت رفع خرابی و یا جایگزینی باتری‌های پشتیبان سایت‌ها، با ۲۳۶ مکاتبه انجام‌شده با اپراتورها و ۳۴ جلسه برگزارشده با آنها انجام شده و برای رفع مشکل خرابی باتری‌های پشتیبان توسط اپراتورهای تلفن همراه، از ۵۷۶ سایت فاقد باتری پشتیبان و یا دارای باتری پشتیبان با پایداری نامطلوب، تاکنون نسبت به رفع مشکل ۱۱۲ سایت اقدام شده و رفع خرابی سایر سایت‌ها نیز در حال پیگیری است.

بازدید جهت سنجش میزان پایداری باتری‌های پشتیبان سایت‌های DSLAM شرکت مخابرات ایران نیز حاکی از آن است که از بازدید ۱۳۲ تجهیز در این شبکه، ۶۵ مرکز دارای باتری پشتیبان با پایداری مطلوب، ۴۳ مرکز فاقد باتری پشتیبان و ۲۴ مرکز دارای باتری پشتیبان با پایداری نامطلوب هستند و پیگیری از شرکت مخابرات ایران، از طریق مکاتبه و برگزاری جلسه به‌منظور رفع مشکل خرابی باتری‌ها و یا جایگزینی باتری‌های پشتیبان برای مراکز بازدیدشده در حال انجام است.

با توجه به قطعی‌های اخیر در شبکه سراسری برق بدون اعلام قبلی، چالش‌های جدی در حوزه پایداری شبکه ارتباطی کشور و همچنین موضوع پایداری باتری پشتیبان سایت‌ها ( هنگامی که باتری در حال شارژ شدن است، اگر برق ورودی قطع شود، عمر مفید باتری و تعداد charge and discharge cycle کاهش می‌یابد) که این موضوع منجر به عدم ارائه سرویس‌های مناسب در حوزه تلفن همراه به مشترکین شده است. بنابراین رگولاتوری از شرکت توانیر خواسته که به‌منظور برنامه‌ریزی و اقدامات پیشگیرانه توسط اپراتورهای تلفن همراه از طریق مدیریت تخصیص بهینه منابع پشتیبان نیروی تغذیه برق برای سایت‌های کل کشور، برنامه زمان‌بندی قطعی برق در سطح کشور به تفکیک استان و منطقه برای بازه زمانی اعلام شود.

نحوه مانیتورینگ قطعی در شبکه برق
به دلیل عدم وجود ابزار لازم جهت تشخیص دلایل ایجاد اختلال (از جمله مشکل در لینک‌های انتقال، مشکل در سخت‌افزار سایت، بروز قطع برق، ناپایداری باتری پشتیبان سایت و...) در شبکه اپراتورهای ارتباطی، امکان تشخیص دقیق قطعی‌ها و مدت زمان آن در شبکه ارتباطی اپراتورهای سیار وجود ندارد. قطعی‌های گسترده برق روی شاخص دسترس‌پذیری ( Availability) نسل‌های مختلف شبکه تاثیرگذار است، اما به دلیل وجود سیاست‌های مختلف در مواجهه با قطعی برق، وجود باتری‌های پشتیبان و تاثیر سایر عوامل به جز قطع برق روی این شاخص، تفکیک و تمییز بروز قطع برق توسط این شاخص با خطای بالا مواجه می‌شود و قطعی‌های برق اخیر بسیار گسترده و طولانی‌مدت بوده است.

وضعیت گراف شاخص Availability شرکت ارتباطات سیار، تاثیر قطعی شبکه برق را نشان می‌دهد. با شروع قطعی‌ها در هر روز شاخص Availability بعد از اتمام شارژ باتری‌های پشتیبان سایت‌ها در هر استان کاهش یافته و پس از اتصال مجدد برق، مجدداً این شاخص افزایش می‌یابد. این رفتار که در پی قطعی‌های مکرر و متعدد در هر روز طی یک هفته گذشته ایجاد شده، منجر به کاهش میانگین شاخص Availability اپراتور همراه اول در سطح کشور شده است. این شاخص در استان‌های گلستان، ایلام، کردستان و سیستان طی یک هفته گذشته و بعد از قطعی‌های مکرر برق دارای مقادیر بسیار پایین و وضعیت نامطلوبی بوده است.

وضعیت گراف شاخص Availability شرکت خدمات ارتباطی ایرانسل نیز از تأثیر واضح قطعی‌های مکرر و متعدد برق روی مقدار این شاخص حکایت دارد. به نحوی که تغییرات صورت گرفته در مقدار این شاخص منجر به کاهش میانگین آن در سطح کشور شده است. این شاخص در استان‌های البرز و مرکزی طی یک هفته گذشته مقادیر بسیار پایینی را نشان می‌دهد که حاکی از وضعیت نامطلوب کیفیت سرویس آن اپراتور در پی قطعی‌های سراسری برق است.

شرکت خدمات ارتباطی رایتل نیز با وجود نوسازی باتری‌های پشتیبان سایت‌های خود نتوانسته به طور کامل با قطعی‌های متعدد شبکه برق سراسری مقابله کند و در برخی از استان‌ها با کاهش شاخص Availability مواجه شده است. این شاخص در استان‌های اردبیل، آذربایجان غربی و کردستان طی یک هفته گذشته به دلیل قطعی‌های برق حادث شده دارای مقادیر بسیار پایین و وضعیت نامطلوبی بوده است.

شرایط بسیار ناپایدار در شبکه ارتباطی کشور محتمل است
بررسی شاخص TCH Availability گواهی بر قطعی مکرر برق و اختلال در شبکه اپراتورها در ایام اخیر است. با توجه به بررسی‌های انجام‌شده و گزارشات اخذشده از سامانه‌های نظارتی برخط اپراتورهای تلفن همراه، به وضوح اختلالات ایجادشده در شاخص TCH Availability بر اثر بروز قطعی‌های گسترده برق در سراسر کشور قابل رویت است. تغییرات و آنومالی‌های ایجادشده در روزهای پایانی اردیبهشت ماه در مقایسه با شرایط نرمال هفته‌های ابتدایی این ماه مشکلات و اختلالات شبکه را نشان می‌دهد. این اختلالات در هفته اول خرداد ماه شدت بیشتری گرفته ولی در هفته پایانی خرداد شرایط بهتری دارد. بروز این اختلالات در تیر ماه نیز ادامه داشته که در روزهای اخیر به شدت آن افزوده شده است. با توجه به پیش‌بینی سازمان هواشناسی و قطعی‌های شبکه برق کشور و بررسی وضعیت موجود، شرایط بسیار ناپایدار در شبکه ارتباطی کشور محتمل است.

پایداری باتری‌های پشتیبان سایت‌های اپراتورهای سیار بسته به نوع سایت، تکنولوژی و سیاست مدیریت انرژی (Power Saving Mode) برای هر سایت، در شرایط ایده‌آل بین ۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت است. در این راستا هماهنگی‌های لازم جهت به‌روزرسانی و تجهیز مجدد سایت‌ها به باتری‌های پشتیبان از سمت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی صورت گرفته است. اما در قبال این اقدام، میزان سرقت باتری‌های پشتیبان سایت‌ها نیز در این بازه زمانی به شدت افزایش پیدا کرده و کیفیت پایین باتری‌های داخلی نیز مزید بر ایجاد این بحران شده است. از دیگر دلایل قطع سرویس سایت‌ها در زمان قطع برق، می‌توان به از کار افتادن سیستم سرمایشی سایت‌ها (کولر گازی) و بالا رفتن دمای تجهیزات به ویژه در مناطق مرکزی و جنوبی کشور اشاره کرد.

قطعی‌های برق مکرر و طولانی مدت، علاوه بر اینکه موجب کاهش درآمد اپراتورها و دولت از محل ارائه خدمات ارتباطی شده، منجر به بروز آسیب جدی به تجهیزات الکترونیکی اپراتورها نیز شده که در شرایط کنونی تحریم‌ها، تأمین مجدد این تجهیزات مشکلی اساسی است. همچنین بروز اختلال در سطح شبکه ارتباطی کشور به خصوص در ایام برگزاری امتحانات و کلاس‌های مجازی، اعمال دورکاری برای کارمندان، گرایش ماهیت کسب و کارها به سمت مجازی شدن و … صدمات جبران ناپذیری را به آحاد مردم وارد می‌کند.

وضعیت موجود اپراتورها در خصوص تامین باتری پشتیبان مراکز و سایت‌ها در جدول زیر آمده است.

چالش‌های قطعی‌ مکرر برق و راهکارهای پیشنهادی
شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ارتباطی مهمترین چالش‌ها را تاثیر منفی قطعی‌های مکرر برق بر طول عمر باتری‌های پشتیبان (عدم امکان ریکاوری سریع باتری‌ها)، محدودیت در تامین باتری از تولیدکنندگان داخلی، کاهش چشمگیر درآمد اپراتورها بدلیل قطعی‌های مکرر نسبت به قبل از قطعی‌ها، تاثیر دمای هوا بر کارایی باتری‌ها و افزایش هزینه‌ها جهت تامین سیستم خنک‌کننده،‌ خرابی سیستم‌های سرمایش سایت‌ها به دلیل مشکلات برق، افزایش هزینه‌ها و خسارت‌های واردشده به اپراتور به‌دلیل خرابی و جایگزینی باتری پشتیبان بر اثر قطعی مکرر برق و افزایش میزان نارضایتی مشترکان به دلیل قطعی سرویس عنوان کردند.

همچنین عدم اعلام و اجرای قطعی برق بر اساس جدول زمان‌بندی اعلامی توسط وزارت نیرو، تاثیر مستقیم قطعی برق بر مراکز مخابراتی، زیرساختی، لینک‌های ارتباطی،‌ تاثیر منفی چشمگیر بر رصد و پایش شبکه در سالن‌های مانیتورینگ و عدم اطلاع آنلاین از وضعیت شبکه با توجه به قطعی برق در مراکز PM اپراتور، سرقت تجهیزات باتری و کابل برق و هزینه‌های سنگین مربوطه، فرسوده بودن تجهیزات بخش پاور، هزینه بالای به‌روزرسانی، نوسازی و نگهداری تجهیزات بخش پاور، بخشی دیگر چالش‌هاست.

از دیگر چالش‌ها می‌توان به استفاده دیگران از انشعاب متعلق به مخابرات، اشتباه در کنتورخوانی، قبوض تکراری، تعداد محدود تولیدکننده داخلی و افزایش مکرر قیمت تجهیزات، پایین بودن کیفیت تجهیزات باتری برخی شرکت‌ها، عدم ارائه خدمات پشتیبانی فروش توسط برخی شرکت‌ها و ناهماهنگی در تحویل سوخت تجهیزات دیزل ژنراتور در استان‌ها اشاره کرد. همچنین قیمت بالای برق مصرفی از آنجایی که کلیه ساختمان‌های مخابرات در گروه‌بندی مشترکین (شامل خانگی، کشاورزی، عمومی، صنعت و معدن و سایر مصارف) در گروه سایر مصارف (بالاترین هزینه) محاسبه می‌شوند، در حالیکه ماهیت شبکه مخابراتی، تولیدی است.

لزوم اعلام و اجرای قطعی برق بر اساس جدول زمان‌بندی جهت مدیریت تخصیص منابع پشتیبان، تهاتر برق دیزل ژنراتور مراکز مخابراتی با برق شهر، تعامل وزارت نیرو با شرکت‌های سازنده باتری جهت پشتیبانی مالی به‌منظور تامین باتری مورد نیاز و برق‌رسانی بدون وقفه و قطعی به سایت‌ها و به خصوص مراکز داده و سایت‌های اصلی، از راهکارهای رگولاتوری برای مقابله با چالش‌های موجود است.