ایتنا - پیچیدن خبر رد نظریه بیگ‌بنگ از طریق تصاویر تلسکوپ فضایی جیمز وب در شبکه‌های اجتماعی جنجال آفریده است. اما آیا واقعا بیگ‌بنگ دیگر توضیح‌دهنده پیدایش گیتی نیست؟

نظریه مِهبانگ یا "بیگ‌بنگ"، دیدگاه غالب و مستقر کیهان‌شناسی امروز است. نظریه یا به بیان دقیق‌تر، مدلی که در گذر زمان، از آزمون‌های بسیاری سربلند بیرون آمده و بسیاری از پدیده‌های کیهان را به خوبی توضیح می‌دهد.

عالم ما بر اساس این نظریه در حدود ۱۳.۸ میلیارد سال پیش از وضعیتی متراکم و داغ متولد شده و از آن پس به شکل‌های مختلف تحول پیدا کرده و به وضعیت امروزی رسیده است. به عبارت دیگر، این نظریه می‌گوید که همه چیز از جمله فضا و زمان، از یک نقطه تکینگی اولیه آغاز شده و همان تکینگی اولیه امروز به عالمی تبدیل شده که صدها و بلکه هزاران میلیارد کهکشان دارد و همچنان نیز در حال انبساط است.

در روزهای اخیر، خبری در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد که از نقض یا رد نظریه بیگ‌بنگ در جریان رصدها و مشاهدات تلسکوپ فضایی جیمز وب خبر می‌داد. برخی از هراس و سردرگمی کیهان‌شناسان سخن گفتند و برخی از به لرزه درآمدن پایه‌های یکی از محکم‌ترین نظریه‌های علمی عصر ما. اما به راستی چنین ادعایی واقعیت دارد؟ آیا عمر نظریه مهبانگ به سر آمده و اینک باید به دنبال نظریه‌هایی جایگزین گشت؟

ماجرا از کجا شروع شد؟
کشمکش بر سر نظریه مهبانگ به شکل امروزی آن ماجرای جدیدی نیست و تکامل محتوایی این نظریه، داستانی طولانی پشت خود دارد. در واقع نظریه مهبانگ به شکلی که امروز به عنوان نظریه اصلی در خصوص توضیح پیدایش گیتی پذیرفته شده، قطعات مختلف از پازلی بوده که هر کدام به تدریج کنار هم گذاشته شده و البته هنوز با گذشت این همه سال، قطعاتی گم‌شده در آن وجود دارد که توضیحی برای آن‌ها نداریم.

اما آنچه که این اواخر و با انتشار تصاویر جدید تلسکوپ فضایی جیمز وب به بحث‌درباره اعتبار و صحت نظریه‌مهبانگ دامن زد، یادداشتی بود که اریک لرنر، پژوهشگر فیزیک پلاسما و نویسنده کتاب "بیگ‌بنگ هرگز رخ نداده است" منتشر کرد.

لرنر در یادداشت خود فهرستی از مقالات جدید منتشرشده ارائه کرده و به نکاتی در تصاویر تلسکوپ فضایی جیمز وب اشاره می‌کند که به گفته او با پیش‌بینی‌های نظریه مبهانگ سازگاری ندارند. او می‌گوید نظریه بیگ‌بنگ ۱۶ پیش‌بینی غلط دارد و فقط یک پیش‌بینی درست یعنی فراوانی دوتریم، ایزوتوپ هیدروژن در کیهان.

لرنر می‌گوید این تصاویر بسیار غیرمنتظره‌اند و خلاف انتظار کیهان‌شناسان و این مشاهدات هرگز با پیش‌بینی‌های نظریه مهبانگ سازگاری ندارند. به گفته او این کهکشان‌ها برخلاف انتظار بسیار کوچک و قدیمی‌اند و اگر عالم در حال انبساط باشد، کهکشان‌های دوردست نباید مدام کوچک و کوچک‌تر به نظر برسند، بلکه از جایی به بعد، کاملا برعکس باید بزرگ‌تر و بزرگ‌تر به نظر برسند، چرا که نور آن‌ها زمانی ساطع شده که این کهکشان‌ها به ما نزدیک‌تر بوده‌اند.

فهرست مقالات و شواهدی که لرنر به آن‌ها استناد می‌کند کمی طولانی است، اما به طور خلاصه، تاکید او بر این است که وضعیت کهکشان‌ها در عالمی که تنها چند صد میلیون سال از عمر آن می‌گذشته، قاعدتا و بر اساس نظریه بیگ‌بنگ نبایستی این گونه به نظر برسد که تلسکوپ فضایی جیمز وب آن را ثبت کرده است.

لرنر برای اثبات ادعای خود مبنی بر این که کیهان‌شناسان از انتشار تصاویر تلسکوپ فضایی جیمز وب، دچار سردرگمی شده‌اند به سخنی از آلیسون کرک‌پاتریک، اخترشناس در دانشگاه کانزاس، استناد می‌کند که گفته بود اینک ۳ بامداد است و من بیدار، از خودم می‌پرسم که آیا هر کاری که تا به حال کرده بودم اشتباه بوده؟

در این مورد اما مقصود کرک‌پاتریک به هیچ وجه آن نبوده که لرنر از آن برداشت کرده است. از قضا کاملا برعکس، همان‌گونه که کرک‌پاتریک بعدتر اشاره کرد، تکامل کهکشان‌ها مساله‌ای کاملا مجزا از مساله بیگ‌بنگ است و شما می‌توانید بیگ‌بنگی داشته باشید که هیچ کهکشانی ایجاد نمی‌کند. یکی از این دو دلیل بر دیگری نیست. در واقع مقصود کرک‌پاتریک، درک کنونی ما از کهکشان‌ها بوده و نه زیر سوال بردن بیگ‌بنگ.

درباره یکی از ایرادات لرنر به تصاویر جیمز وب مبنی بر این‌که چرا کهکشان‌های مراحل اولیه کیهان، انتقال به سرخ (Redshift) از خود نشان می‌دهند نیز توضیحات متفاوتی ممکن است وجود داشته باشد. برای نمونه این تبیین که ستاره‌های نخستین از هیدروژن ساخته نشده بودند. از این رو تصاویر منتشرشده تلسکوپ جیمز وب، ناقض نظریه مبهانگ نیستند، بلکه این موارد، جزئیات مبهمی از این نظریه به شمار می‌روند که پیش از این نیز کم و بیش وجود داشتند.

نظریه مهبانگ اگرچه هنوز نقاط تاریک و مبهمی دارد، اما واقعیت این است که این نظریه، با انبوهی از شواهد و قرائن علمی پشتیبانی می‌شود. حتی به فرض پیشرفت‌های چشمگیر علمی و اکتشافات و مشاهدات آینده که به دنبال آن می‌آیند، به سختی می‌توان تصور کرد که اساس این نظریه، به چالش کشیده شود و به کل زیر و رو شود.