ایتنا - این نخستین باری است که دانشمندان مچ ستاره‌ها را در زمانی گرفته‌اند که با انرژی نور در حال شتاب دادن به گردوغبارند.

نور شدید ستارگان در واقع می‌تواند گردوغبار را به سراسر کیهان هل دهد. این چیزی است که اخترفیزیکدان‌ها سال‌ها می‌دانستند که امکان‌پذیر است اما هرگز -دست‌کم تاکنون- آن را مستقیما مشاهده نکرده‌ بودند.

به گزارش ایتنا و به نقل از ایندیپندنت، یک تیم بین‌المللی از ستاره‌شناسان در مقاله جدیدی که روز چهارشنبه در مجله نیچر منتشر شد، توضیح می‌دهند که چگونه تابش شدید یک منظومه ستاره‌ای دوگانه طی یک چرخه زمانی هشت ساله توده‌های غبار را از ستاره‌های دوتایی به بیرون می‌پراکند. 

این نخستین باری است که دانشمندان مچ ستاره‌ها را در زمانی گرفته‌اند که با انرژی نور در حال شتاب دادن به گردوغبارند.

یینو هان، از موسسه ستاره‌شناسی کمبریج و نویسنده اول مقاله در مجله نیچر، در اظهاراتی گفت: «مشاهده نور ستاره‌ای که موجب شتاب ذرات می‌شود، دشوار است، زیرا نیرو با افزایش فاصله کم می‌شود و نیروهای دیگر به‌سرعت از آن پیشی می‌گیرند. برای مشاهده شتاب در سطحی که قابل اندازه‌گیری باشد، باید ماده به شکلی قابل قبول و به حد کافی، به ستاره نزدیک باشد یا منبع فشار تشعشع باید بسیار قدرتمند باشد.»

خوشبختانه پژوهشگران یک منظومه ستاره‌ای بسیار پرانرژی ستاره دوتایی «دبلیو آر ۱۴۰» در صورت فلکی ماکیان را مشاهده کردند. این منظومه از دو ستاره پرجرم تشکیل شده است؛ یک ابرغول آبی و یک ستاره ولف–رایه (Wolf-Rayet) که مورد دوم یک نوع ستاره بسیار فعال است که حدود ۲۰ برابر بزرگ‌تر از خورشید است. ستارگان ولف–رایه مقدار زیادی جرم را به‌سرعت دفع می‌کنند و تنها طی ۱۰۰ هزار سال، جرمی برابر با جرم خورشید از دست می‌دهند.

در مورد دبلیو آر ۱۴۰، ستاره ولف–رایه، هر هشت سال یک‌بار توده‌های غبار و دوده را که محصول برهمکنش بین دو ستاره و مواد جداشده از عضو ولف–رایه از این جفت دوگانه است، پس می‌زند.

پیتر توتیل، یکی از نویسندگان این مطالعه و استاد نجوم دانشگاه سیدنی، در اظهاراتی گفت: «این ستاره مانند ساعت کوکی هر هشت سال یک‌بار حلقه‌های دودی شکل‌داده‌شده‌ای را بیرون می‌زند و تمام این ویژگی‌های فیزیکی فوق‌العاده در پی متورم شدن در باد، مانند علامتی نوشته می‌شوند تا آن را بخوانیم. هشت سال بعد، زمانی که منظومه دوتایی به مدار خود بازمی‌گردد، ستاره دیگر در همان نقش ستاره قبلی ظاهر می‌شود و مانند مجموعه‌ عروسک‌های غول‌پیکر روسی تودرتو ماتروشکا درون حباب قبلی، جریان ماده به فضا گسیل می‌کند.»

پژوهشگران با استفاده از تلسکوپ رصدخانه کک در هاوایی توانستند ستون‌های دود و غبار موجود در بخش فروسرخ طیف را رصد کنند. در ابتدا، مشاهدات آن‌ها و ریاضیاتی که از آن برای مدل کردن آن مشاهدات استفاده کردند، با یکدیگر مطابقت نداشتند. در این زمان بود که متوجه شدند نیروی شدید و تندبادی شبیه به باد خورشیدی از ستاره ولف–رایه نه تنها ستون غبار را فشار می‌دهد، بلکه به آن‌ها شتاب داده و از ستاره دورشان کرده است.

دکتر توتیل گفت: «از جهاتی، ما همیشه می‌دانستیم که این موضوع باید عامل خروج جریان باشد اما هرگز تصور نمی‌کردم که بتوانیم ویژگی‌های فیزیکی آن را به این شکل مشاهده کنیم. اکنون وقتی به داده‌ها نگاه می‌کنم، می‌بینم که ستون گردوغبار دبلیو آر ۱۴۰ مانند بادبانی غول‌پیکر از گردوغبار، گسترده و افراشته می‌شود. هنگامی که باد فوتون که از ستاره جریان پیدا می‌کند به آن می‌رسد، مانند قایق تفریحی در برابر وزش شدید باد یک جهش ناگهانی روبه‌جلو انجام می‌دهد.»

اگرچه این کشف نخستین کشف اخترفیزیکی از این نوع است، احتمالا آخرین نخواهد بود. به گفته رایان لائو، ستاره‌شناس همکار آزمایشگاه ملی تحقیقات نجوم اپتیکی فروسرخ در آریزونا، در حالی که بیشتر مشاهدات این تیم با تلسکوپ‌های زمینی انجام شده، آن‌ها از تلسکوپ فضایی جیمز وب که به‌تازگی عملیاتی شده است کمک گرفته‌اند و این رصدخانه مستقر در فضا فرصت‌های جدیدی را برای مطالعه چنین منظومه‌های ستاره‌ای عجیب‌وغریب ایجاد خواهد کرد. 

دکتر لائو در اظهاراتی گفت: «تلسکوپ وب، پایایی و حساسیت فوق‌العاده‌ای را در اختیار قرار می‌دهد. اکنون می‌توانیم مشاهداتی از این دست را بسیار راحت‌تر از مشاهده با تلسکوپ‌های روی زمین انجام دهیم و می‌توانیم به دنیای فیزیک ولف–رایه دریچه جدیدی باز کنیم.»