ايتنا - جایزه نوبل برای مطالعهٔ تکامل انسان با استفاده از دی‌ان‌ای باستانی

جایزه نوبل برای مطالعهٔ تکامل انسان با استفاده از دی‌ان‌ای باستانی

ایتنا - سوانت پابو Svante Pääbo (دانشمند ژنتیک) به خاطر کارش در زمینه ژنتیک تکاملی، جایزه نوبل دریافت کرد.

سوانت پابو Svante Pääbo (دانشمند ژنتیک) به خاطر کارش در زمینه ژنتیک تکاملی، جایزه نوبل دریافت کرد.

به گزارش ایتنا و به نقل از لایوساینس، جایزه نوبل سال ۲۰۲۲ در رشتهٔ فیزیولوژی یا پزشکی به دلیل اکتشافات در زمینهٔ تکامل انسان و ژنوم نیاکان منقرض‌شدهٔ ما، به سوانت پابو اهدا شد.

در سال ۱۹۹۰، پابو که مؤسسهٔ انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک را در لایپزیگ آلمان تأسیس کرد، در تلاش برای توالی‌یابی دی‌ان‌ای باستانی، روش‌هایی ابداع کرد.

او این کار را با انجام پژوهش در زمینهٔ تعیین توالی میتوکندری‌های نئاندرتال (یعنی منبع انرژی سلول‌ها)، انجام داد. وی با استفاده از استخوان یک نئاندرتال که ۴۰ هزار سال پیش می‌زیسته به این امر دست یافت.

دی‌ان‌ای تجزیه می‌شود و می‌تواند آلوده گردد، بدین‌ترتیب، تصور می‌شد توالی‌یابی دی‌ان‌ای باستانی، کاری غیرممکن باشد.

آنا ودل (رئیس کمیته فیزیولوژی و پزشکی نوبل) در اعلان این جایزه در روز ۳ اکتبر گفت: «بشریت همیشه شیفتهٔ مبدأ و منشأ خود بوده است. ما از کجا آمده‌ایم؟ رابطه ما با کسانی که پیش از ما بودند چگونه است؟ چه چیزی ما را از انسان‌های منقرض‌شده متمایز می‌کند؟»

او گفت: «پابو سرانجام به توالی‌یابی و مونتاژ ژنوم نئاندرتال غیرممکن دست یافت و با تحلیل و مقایسه توالی‌های ژنوم، یک انسان کاملاً جدید را کشف کرد».

گفتنی است دی‌ان‌ای میتوکندری حاوی اطلاعات بسیار محدودی در مورد فیزیولوژی کلی فرد است، بنابراین پابو در گام بعدی، دی‌ان‌ای باستانی بسته‌بندی‌شده در هسته یا مرکز کنترل اصلی سلول‌های باستانی را توالی‌یابی کرد.

پابو با استفاده از سه نمونه استخوان نئاندرتال از غاری واقع در کرواسی، همراه با نمونه‌های دیگر از آلمان، روسیه و اسپانیا، ۳ میلیارد جفت پایه ژنوم نئاندرتال را توالی‌یابی کرد.

پابو با مقایسه ژنوم نئاندرتال با ژنوم هوموساپینس، نشان داد که این گروه‌های هومینین تقریباً ۴۰۰ هزار تا ۸۰۰ هزار سال پیش از هم جدا شده و پس از مهاجرت هموساپینس به خارج از آفریقا در حدود ۷۰ سال پیش، با یکدیگر در اوراسیای غربی دست به تولید مثل می‌زدند.

در نتیجه، تا ۲ درصد از ژنوم در افراد اروپایی یا آسیایی از نئاندرتال‌ها منشأ می‌گیرد، از جمله ژن‌هایی که بر پاسخ ایمنی ما به عفونت‌ها تأثیر می‌گذارند.

در سال ۲۰۰۸، پابو دی‌ان‌ای یک استخوان انگشت ۴۰ هزار سالهٔ کشف‌شده در غاری واقع در جنوب سیبری را توالی‌یابی کرد. او با مقایسهٔ این دی‌ان‌ای با نئاندرتال‌ها و هموساپینس، نوع کاملاً جدیدی از هومینین به نام «دنیسووان‌ها» را کشف کرد.

تحلیل‌های بیشتر نشان داد که هموساپینس با دنیسووان در بخش‌های شرقی اوراسیا تولید مثل کردند. در نتیجه، مردم ملانزیا (منطقه‌ای در اقیانوس آرام جنوبی) و بخش‌هایی از جنوب شرق آسیا تا ۶ درصد از دی‌ان‌ای دنیسووان را در خود دارند.

گفتنی است کار پابو همچنین بر این اکتشاف صحه گذاشت که یک ژن به‌ارث‌رسیده از دنیسووایان به تبتی‌های امروزی، به آنها کمک می‌کند تا در ارتفاعات بالا با غلظت‌های کم اکسیژن زنده بمانند.

گونیلا کارلسون-هدستام (یکی از اعضای کمیته نوبل) در این اعلامیه گفت: «تحقیقات پابو نتایج بزرگی در پی دارد؛ چه از نظر درک تکامل ما، پیامدهای پزشکی بالقوه و چه از لحاظ درک اساسی از فیزیولوژی ما انسان‌ها».

او گفت که مطالعهٔ دی‌ان‌ای باستانی، به فاش کردن پایه‌های ژنتیکی سایر جنبه‌های فیزیولوژی ما ادامه می‌دهد و بدین‌ترتیب، به پیشرفت‌های پزشکی کمک می‌کند.

توماس پرلمان (دبیر مجمع نوبل) با اشاره به لحظه‌ای که به پابو در مورد دستاورد چشمگیر خودش برای اهدای جایزه به بالای صحنه فرا خوانده شد، گفت: «او زبانش بند آمده بود؛ سر از پا نمی‌شناخت و بسیار بسیار خوشحال و مشعوف بود».