ايتنا - حلقه‌های‌ زحل ممکن است فقط چندصد میلیون سال قدمت داشته باشند

حلقه‌های‌ زحل ممکن است فقط چندصد میلیون سال قدمت داشته باشند

ایتنا - حلقه‌های زحل از کجا آمده‌اند و چه زمانی تشکیل شده‌اند؟ این یکی از بزرگ‌ترین اسرار منظومه شمسی است.

دانشمندان می‌گویند حلقه‌های زحل ممکن است بسیار جدیدتر از آن باشند که تاکنون تصور می‌شد. به گفته آن‌ها این حلقه‌ها ممکن است نه آن‌طور که تاکنون فکر می‌کردیم ۴.۵ میلیارد ساله بلکه فقط چند صد میلیون ساله باشند. به گزارش نیویورک تایمز، بر اساس برآورد و محاسبات دانشمندان، این حلقه‌ها ممکن است در اثر برخورد دو قمر این سیاره شکل گرفته باشند.

به گزارش ایتنا و به نقل از ایندیپندنت، تصور زحل بدون حلقه‌های آن آسان نیست. دو قمر بزرگ یخی را تصور کنید که کم‌کم به یکدیگر نزدیک‌ می‌شوند و با برخورد به هم صحنه آشوبناکی ایجاد می‌کنند و خرده‌های آن نزدیک زحل باقی می‌مانند. خرده‌هایی که به صورت هماهنگ در تاریکی پراکنده می‌شوند و در اطراف زحل می‌رقصند و منظره‌ای زیبا می‌سازند.

به گزارش نیویورک‌تایمز شاید بتوان گفت که این یکی از بزرگ‌ترین اسرار منظومه شمسی است. حلقه‌های زحل از کجا آمده‌اند و چه زمانی تشکیل شده‌اند؟

بر اساس مقاله‌ای که اخیرا در «آستروفیزیکال ژورنال» منتشر شده است، این حلقه‌ها در واقع میلیاردها سال قدمت ندارند، بلکه از نظر نجومی، همین اوخر یعنی همین چند صد میلیون سال پیش ساخته شده‌اند. دانشمندان می‌گویند این حلقه‌ها احتمالا در اثر برخورد دو قمر یخی با اندازه‌ی متوسط شکل گرفته‌اند.

یکی از دانشمندان مرکز تحقیقات ایمز ناسا و یکی از نویسندگان این مقاله به شوخی می‌گوید مطمئنم اگر دایناسورها تلسکوپ خوب داشتند، تماشای این صحنه خیلی عالی می‌شد.

دانشمندان با استفاده از مدلسازی‌ها، فرضیه جوان بودن این حلقه‌ها را مورد آزمایش قرار دادند و با امکانات محاسبات پیشرفته، این برخورد احتمالی را بارها و بارها با جزئیات بیشتر بازسازی کردند و به این نتیجه رسیدند که این فرضیه به احتمال زیاد قابل قبول است.

شبیه‌سازی‌های این تیم از حلقه‌های زحل ممکن است به دانشمندان در بررسی سایر سیارات نیز کمک کند. زحل با قمرهای بسیار خود شبیه به یک منظومه شمسی کوچک است و دانشمندان می‌گویند که این سیاره یک آزمایشگاه عالی برای درک چگونگی تشکیل سیارات و قمرها به شمار می‌رود.

زحل با داشتن ۴.۵ میلیارد سال سن، تقریبا هم‌سن خورشید است. پیش از این و تا زمانی که فضاپیمای کاسینی، این سیاره را از نزدیک و به مدت ۱۳ سال مورد بررسی قرار داد، تصور می‌شد که حلقه‌های زحل نیز مانند خورشید ۴.۵ میلیارد ساله باشند. اما این حلقه‌ها در طول میلیاردها سال قاعدتا باید به زباله‌های فضایی آلوده می‌شدند و غبار آن‌ها را فرار می‌گرفت. مسئله بر سر این بود که این حلقه‌های یخی بیش از حد براق و تمیز بودند و این به دانشمندان این پیام را می‌داد که این حلقه‌ها نباید چندان هم قدیمی باشند.

این موضوع به همراه شواهد دیگر، بسیاری از دانشمندانی را که در مورد زحل مطالعه می‌کنند متقاعد کرده است که این حلقه‌ها چند صد میلیون سال پیش ظاهر شده‌اند. این حلقه‌ها نمی‌توانستند در دوران اولیه منظومه شمسی، یعنی در زمانی که اجرام بزرگ به طور معمول با هم برخورد می‌کردند، پدیدار شوند. این یعنی حلقه‌های زحل در دوره‌‌های به مراتب جدیدتری ایجاد شده‌اند. اما چگونه؟

زحل در حال حاضر، دست‌کم ۱۴۵ قمر دارد و احتمالا پیش از اینکه حلقه‌های آن ساخته شود، تعداد خیلی زیادی قمر داشته است. دانشمندان می‌گویند که گرانش بسیار شدید خورشید ممکن است به تدریج برخی از مدارهای این قمرها را بی‌ثبات کرده باشد و در نهایت سبب برخورد دو قمر زحل با یکدیگر شده باشد.

این بررسی جدید نشان می‌دهد که برخورد بین دو قمر یخی ممکن است خرده‌ریز‌هایی ایجاد کرده باشد که پشت «حد روش» (Roche limit) بمانند. در این صورت، این احتمال وجود دارد که خرده‌ریزها، این حلقه‌ها را تشکیل داده باشند. «حد روش» به کمترین فاصله‌ای گفته می‌شود که یک قمر می‌تواند از سیاره اصلی خود داشته باشد، بدون اینکه در اثر گرانش آن دچار فروپاشی شود. خرده‌های حاصل از برخورد دو قمر که پشت این مرز مشخص باقی مانده‌اند ممکن است با قمرهای دیگر برخورد کرده و آن‌ها را متلاشی کرده و حتی در اثر آن قمرهای تازه‌ای تشکیل داده باشند.

هنوز مشخص نیست که کدام یک از قمرهای فعلی زحل نسبتا جوان‌اند. اما گفته می‌شود «رئا»، دومین قمر بزرگ زحل پس از تیتان، ممکن است یک قمر جدید باشد. دانشمندان می‌گویند این قمر، مداری دایره‌ای و مسطح دارد که نشان می‌دهد اخیرا شکل گرفته است و احتمال دارد مواد آن از برخورد دو قمر قبلی ساخته شده باشد.

به گفته دانشمندان، برخی از قمرهای زحل ممکن است اقیانوس‌های زیرسطحی احتمالا زیست‌پذیری داشته باشند. اما اگر چنین قمرهایی، جوان‌تر از آن باشند که پیش از این تصور می‌شد، احتمال وجود حیات در آن‌ها نیز کاهش می‌یابد.

این مطالعه اگر چه که شناخت بهتری از ماهیت حلقه‌ها و قمرهای زحل در اختیار ما می‌گذارد، اما به بحث درباره خاستگاه حلقه‌های زحل خاتمه نمی‌دهد و هنوز به طور دقیق مشخص نیست که این حلقه‌ها از کجا آمده‌اند.