اختلال دوقطبی با تغییراتی خاص در خلقوخو و رفتار تعریف می‌شود که در دو حالت شیدایی (مانیک) یا افسردگی رخ میدهد و شواهدی وجود دارد که نشان میدهد ممکن است همراه با شروع شیدایی یا افسردگی، در حرکات چشم‌ها نیز تغییراتی ایجاد شود.
وری‌ول‌هلت در گزارشی، تغییرات چشم‌های دوقطبی را تعریف و تغییرات ظاهری چشم‌ها در دوران شیدایی و افسردگی بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی را شرح میدهد.
چشم‌های دوقطبی در دوره شیدایی
دورههای شیدایی حداقل یک هفته‌ای‌اند و معمولا با احساس شادی شدید و افزایش انرژی فرد مشخص می‌شوند. در برخی موارد، این احساسات شدید ممکن است به صورت بی‌قراری و تحریک‌پذیری هم بروز کند.
چشم‌های دوقطبی در طول دوره شیدایی می‌توانند حالت سرخوشی و شادی را که بدن در این دوره با آن مواجه است، منعکس کند و در دوره شیدایی، این ویژگی‌ها را نیز داشته باشند:
گشادشدن مردمک
مردمک گشاد‌شده حالتی است که در آن دایره تاریک میان چشم در واکنش به عوامل داخلی یا خارجی گشاد و بزرگ می‌شود. اندازه مردمک از طریق سیستم عصبی خودکار کنترل می‌شود که فرایندهای غیرارادی بدن را تنظیم می‌کند. گشاد شدن مردمک در دوره شیدایی می‌تواند با افزایش سطح نورادرنالین (noradrenaline) در بدن در طول دورههای شیدایی مرتبط باشد.
تغییر رنگ چشم
به گفته محققان، تغییر رنگ گزارش‌شده در چشم افراد در طول دورههای شیدایی می‌تواند به دلیل گسترش سطح تماس مردمک‌های گشاد‌شده تیره و صلبیه یا سفیده سخت چشم‌ــ که حدود ۸۰ درصد آن را می‌پوشاند‌ــ باشد.
چشم‌های درخشان
در طول دوره شیدایی، چشم‌ها برق می‌زنند و بدون وقفه و لرزش می‌درخشند که به «چشمان درخشان» هم تعبیر می‌شود و یکی از رایج‌ترین مشاهدات گزارش‌شده در این دوران است. این پدیده می‌تواند با احساسات سرخوشی و هیجان که در دوره شیدایی رخ میدهد، مرتبط باشد.
نگاه مستقیم خیره
نگاه مستقیم هنگام ارتباط به نشانه‌ای برای جلب توجه و قصد ارتباط گرفتن تعبیر می‌شود اما افراد مبتلا به اختلال دوقطبی به‌ویژه در دوره شیدایی ممکن است به شکلی افراطی و غیرواقعی احساس کنند که نگاه دیگران متوجه آنان است و بیشتر از دیگران مستقیم در چشم کسی نگاه کنند.
چشم‌های دوقطبی در دوران افسردگی
دورههای افسردگی در اختلال دوقطبی دوره‌هایی حداقل دو‌هفته‌ای‌اند که در طول آن، فرد مبتلا احساس ناامیدی و غم شدید دارد. در این موارد، افراد اغلب علاقه‌شان را به روابط و فعالیت‌هایی که معمولا از آن لذت می‌برند، از دست می‌دهند.
چشم دوقطبی بیشتر در دوره افسردگی گزارش می‌شوند تا در دوره شیدایی. چشم‌های دوقطبی در طول دورههای افسردگی این نشانه‌ها را دارند:
مردمک منقبض
گشاد یا تنگ شدن مردمک چشم با حس بردن یا باختن مرتبط است و محققان دریافته‌اند که بین میزان گشاد شدن مردمک چشم در پاسخ به پاداش موردانتظار و شدت افسردگی ارتباط وجود دارد و هرچه افسردگی شدیدتر باشد، مردمک چشم کمتر باز می‌شود.
تغییر رنگ چشم
دورههای افسردگی با کاهش واکنش‌پذیری چهره در اطراف چشم‌ها مرتبط است و معمولا درخشندگی کمتری ایجاد می‌کند. واکنش‌های صورت مانند حرکات آهسته چشم‌ها یا پلک‌های افتاده در طول دوره افسردگی ممکن است باعث شود چشم‌ها تیره‌تر و کدرتر به نظر برسد.
کم شدن برق چشم‌ها
تحقیقات نشان میدهد که افسردگی با شدیدتر شدن خشکی چشم مرتبط است. به نظر می‌رسد کم شدن برق چشم‌ها در دوران افسردگی به دلیل مردمک‌های منقبض‌شده و خشکی بیشتر چشم باشد.
پرهیز از نگاه مستقیم
بر اساس گزارش‌های مشاهدات، محققان خاطرنشان می‌کنند که افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در دوره افسردگی کمتر مستقیم به کسی نگاه می‌کنند. کم شدن نگاه مستقیم ممکن است به کاهش و ضعیف شدن عملکرد افراد در حالت افسردگی ارتباط داشته باشد.
با تمام این‌ها باید بدانیم که چشم دوقطبی روش قابل‌اعتمادی برای تشخیص اختلال دوقطبی در یک فرد یا شروع دوره شیدایی یا افسردگی نیست و تشخیص و درمان اختلال دوقطبی به ارزیابی یک متخصص سلامت روان مانند روانپزشک یا روانشناس نیاز دارد که از طریق معاینه جسمی و سوالاتی در مورد علائم بیمار و شدت آن‌ها انجام می‌شود.
نشانه‌‌هایی برای تشخیص
اگر فکر می‌کنید کسی چشم‌های دوقطبی دارد، در او به دنبال علائم زیر بگردید تا شاید به شما کمک کنند بفهمید آیا او دچار یک حالت شیدایی یا افسردگی است و نیاز به حمایت دارد یا خیر.
از نشانه‌های دوران شیدایی می‌توان به احساس گیجی، سرخوشی، بی‌قراری، پرت‌شدن حواس به راحتی، تحریک‌پذیری، صحبت‌کردن سریع و بلند، پرانرژی بودن با وجود بی‌خوابی، احساس قدرتمند بودن یا داشتن استعداد خاص، شرکت در رفتارهای پرخطر مانند پرخوری، زیاده‌روی در نوشیدن الکل، رانندگی با بی‌احتیاطی، خرج کردن بیش از حد یا رابطه جنسی بی‌پروا اشاره کرد.
علائم یک دوره افسردگی هم می‌تواند به صورت احساس غم و اندوه، اضطراب، پوچی، خستگی، بی‌علاقگی به فعالیت‌ها، فراموشی، مشکل در تمرکز، خواب زیاد یا کم، پرخوری یا کم‌خوری و افکار خودکشی یا مرگ ظاهر شود.
راه‌های حمایتی کدام‌اند؟
تغییرات آشکار و مشخص در خلقوخو و رفتار طبیعی بهترین راه شناسایی فرد مبتلا به اختلال دو قطبی است. بنیاد بین‌المللی اختلال دوقطبی در حمایت از افراد مبتلا به این اختلال، نکاتی را پیشنهاد کرده است:
• از به کار بردن عباراتی «آرام باش» خودداری کنید، زیرا آن‌ها ممکن است قادر به کنترل خلقوخو و رفتارشان نباشند
کارهای آن‌ها را به خود نگیرید و شخصی نکنید. حال روحی و رفتار آن‌ها به برخورد شما ربطی ندارد
• اگر می‌خواهند تنها باشند، به آن‌ها فضا بدهید، با این حال اگر در مورد خودآزاری یا آسیب به دیگران حرف می‌زنند، احتمالا مداخله شما ضروری خواهد بود
• آن‌ها را از انجام دادن رفتارهای آسیب‌زننده ماننده زیاده‌روی در نوشیدن الکل یا بروز رفتارهایی مغایر با زندگی سالم بازدارید
• در صورت لزوم با روانپزشک و روان‌درمانگر تماس بگیرید و آن‌ها را هم به این کار تشویق کنید
• از حمایت‌های عاطفی، روانی و فیزیکی به این افراد دریغ نکنید؛ از گذراندن وقت با آن‌ها گرفته تا در آغوش کشیدن و ابراز محبت و ارائه کمک برای موفقیت آنان در مسیر درمان
