ایتنا - تعریف جدید به جای تمرکز بر گردی و مسیرهای مداری سیارات، بر جرم تأکید دارد که یک کمیت قابل‌اندازه‌گیری است.

تقریباً دو دهه پس از تغییر قبلی که منجر به سقوط پلوتون شد، اخترشناسان دوباره در حال ارائه تعریف جدیدی از سیاره هستند. این تعریف جدید، معیارهای قابل سنجشی با خود به همراه خواهد داشت؛ از جمله ملاحظات جرم سیاره. اما با این تعریف جدید نیز پلوتون همچنان سیاره به شمار نخواهد رفت.
 
به گزارش ایتنا و به نقل از لایوساینس، در حال حاضر اتحادیه بین‌المللی نجوم (IAU) سیاره را به عنوان یک جرم آسمانی با سه ویژگی تعریف می‌کند: سیاره به دور خورشید بگردد، به اندازه‌ای بزرگ باشد که گرانش آن را به شکل گرد درآورد، و دیگر اینکه هر جرم کوچک‌تری در مدار خودش به‌جز قمرهای خود را از بین برده باشد.
 
برت گلادمن (ستاره‌شناس دانشگاه بریتیش کلمبیا که به همراه همکارانش تعریف جدید را ارائه کرده‌اند)، می‌گوید: «مشکل در گذشته این بود که ما واژه‌ای با نام «سیاره» داشتیم؛ اما تعریف آن چَنداپذیر یا کمّی نبود».
 
گفتنی است این پیشنهاد جدید در مقاله‌ای که در روز ۱۷ ژوئیه در مجله علوم سیاره‌ای منتشر گردید، تشریح شده و قرار است در مجمع عمومی IAU در ماه اوت ارائه شود.
 
گلادمن می‌گوید که بدون یک نقطه مرجع کمّی، تعریف کنونی به چالش‌های زیادی برخورد می‌کند؛ یعنی معیارها مبهم هستند. مشخص نیست که این اجسام باید چقدر بزرگ باشند، یا مدار آنها باید چگونه جاروب شود تا به عنوان سیاره در نظر گرفته شوند. برای، زمین و مشتری سیارک‌هایی دارند که به طور منظم از مسیر خود عبور می‌کنند و این سوال مطرح می‌شود که آیا واقعاً سیارات مسیرهای مداری واضحی دارند یا خیر.

باید گفت که تعریف فعلی همچنین اجرامی که به دور ستارگانی غیر از خورشید می‌چرخند (مانند بیش از ۵۵۰۰ سیارهٔ فراخورشیدی که فراتر از منظومه شمسی ما شناسایی شده‌اند) را در نظر نمی‌گیرد.
 
ژان لوک مارگوت (اخترشناس دانشگاه UCLA و نویسنده اصلی این مقاله) می‌گوید: «مسئله‌سازترین مورد تاکنون، تا حد زیادی معیار گرد بودن بوده است؛ چرا که گردی به سادگی قابل مشاهده نیست».
 
اما تعریف جدید به جای تمرکز بر گردی و مسیرهای مداری سیارات، بر یک چَندا یا کمیت قابل‌اندازه‌گیری تأکید دارد؛ یعنی جرم جسم. تعریف جدید، سیاره را به عنوان جرمی آسمانی توصیف می‌کند که معیارهای زیر را برآورده کند:
 
برای اطمینان از منطقی و بی‌طرفانه بودن چهارچوب طبقه‌بندی سیارات، دانشمندان از روشی به نام خوشه‌بندی بدون نظارت استفاده کردند؛ الگوریتمی که اشیاء مشابه را گروه‌بندی می‌کند. این تکنیک همچنین توانست هشت سیاره منظومه شمسی را با موفقیت گروه‌بندی کند.
 
ستاره‌شناسان استدلال می‌کنند که توانایی جاروب کردن مسیرهای مداری که به عنوان تسلط دینامیکی نیز شناخته می‌شود، می‌تواند با جرم سیاره تعیین گردد. فقط اجرام با جرم به اندازه کافی زیاد، از جمله هشت سیاره (عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون) قادر به تسلط دینامیکی هستند.
 
جرم یک شیء آسمانی بزرگتر از ۱۰^۲۱ کیلوگرم به دلیل کشش گرانشی معمولاً کروی است. به این ترتیب، تعریف جدید واقعاً با تعریف فعلی در تضاد نیست، بلکه به آن ویژگی‌های جدیدی می‌افزاید.
 
گلادمن می‌گوید: «انسان‌ها با زبان، نام و مقولهٔ طبقه‌بندی بسیار گره خورده‌اند؛ زیرا ما انسان‌ها در مورد جهان این‌گونه فکر می‌کنیم. ما به این ترتیب پیچیدگی جهان را برای خودمان ساده‌تر می‌کنیم. می‌خواهیم نامی برای اشیاء بگذاریم و آنها را دسته‌بندی کنیم. دانشمندان نیز می‌خواهند این کار را انجام دهند؛ اما ضمناً می‌خواهند این کار را به طور خیلی دقیق انجام دهند».
 
البته همیشه امکان رد کردن پیشنهاد وجود دارد. مارگو این پیشنهاد را در مجمع عمومی IAU در ماه اوت ارائه خواهد کرد؛ اما او انتظار ندارد که خیلی سریع توافق و اجماع حاصل شود. در عوض، او امیدوار است که از طریق ارائه مطلب خود، گروهی از افراد علاقه‌مند به این ایده را شناسایی کند و با آنها به بحث بپردازد.