ایتنا - پژوهشگران با بررسی تعدادی از ماهیان بدون فک و خون‌آشام به نام لامپری‌ها، خاستگاه سلول‌هایی را که در تکامل مهره‌داران نقش داشته‌اند، پیدا کردند.

 بررسی جدید دانشمندان که اخیرا در مجله علمی طبیعت، اکولوژی و تکامل (nature ecology & evolution) منتشر شد، حاکی از آن است که نسب ژنتیکی مهره‌داران، از جمله انسان‌ها، به ماهی‌های باستانی بازمی‌گردانند که بیش از ۴۰۰ میلیون سال پیش در دوره زمین‌شناسی دونین (Devonian) یعنی ۴۱۹ تا ۳۵۹ میلیون سال پیش، زندگی می‌کردند. در آن زمان، بر خلاف امروز دریاها پر از ماهیان بدون فک بود و مهره‌داران فک‌های بسیار نادری داشتند.

امروزه لامپری‌ها و ماهی‌های موسوم به هگ‌فیش تنها گروه‌های بازمانده از مهره‌داران باستانی بدون فک به شمار می‌روند و از جمله قدیمی‌ترین مهره‌داران زنده‌‌اند. دانشمندان می‌گویند بررسی ژن‌های این موجودات می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا تکامل اولیه مهره‌داران را بهتر درک کنند.

کارول لابون، استاد علوم زیست مولکولی دانشگاه نورت‌وسترن در ایلینوی، می‌گوید که لامپری‌ها ممکن است کلید کشف این راز باشند که ما از کجا آمده‌ایم.

او می‌گوید در زیست‌شناسی تکاملی، اگر می‌خواهید بدانید یک ویژگی از کجا آمده است، نمی‌توانید به جلو، به مهره‌داران پیچیده‌تری که به صورت مستقل طی ۵۰۰ میلیون سال تکامل یافته‌اند، نگاه کنید. بلکه باید به عقب برگردید و به نسخه هرچه ابتدایی‌تر از نوع جانوری که دارید بررسی می‌کنید، نگاه کنید. او می‌افزاید: «این ما را به هگ‌فیش‌ها و لامپری‌ها یعنی آخرین نمونه‌های زنده از مهره‌داران بدون فک رساند.»

لابون و همکارانش ژن‌های لامپری را با گروهی از قورباغه‌های آبزی فک‌دار به نام زِنوپوس یا قورباغه پنجه‌دار مقایسه کردند. آن‌ها به طور خاص به ژن‌هایی نگاه کردند که تعدادی از سلول‌های بنیادی را تنظیم می‌کنند که تنها در مهره‌داران یافت می‌شوند و به باور آن‌ها، در تکامل مهره‌داران نقش داشته‌اند.

پژوهشگران می‌گویند این سلول‌های بنیادی در طرح بدن مهره‌داران بسیار اهمیت دارند چرا که آن‌ها را به انواع مختلفی از سلول‌ها، بافت‌ها و ساختارهایی تبدیل کرده‌اند که برای منشا و تنوع مهره‌داران ضروری بوده‌اند.

این تیم تحقیقاتی همچنین یک شبکه ژنی مشابه در هر دو جانور پیدا کرد که تنها یک تفاوت اساسی داشتند: ژن تنظیم‌کننده سلول‌های بنیادی به نام پو۵ در لامپری‌ها فعال نشده بود؛ ژنی که به گفته آن‌ها ممکن است توانایی این سلول‌ها را برای ایجاد سر و فک محدود کرده باشد. به گفته دانشمندان این موضوع می‌تواند توضیح دهد که چرا لامپری‌ها فک ندارند.

دانشمندان با بررسی ژنتیکی دریافتند که این ژن در واقع به نیاکان اولیه ما مهره‌داران باز می‌گردد. البته این کشف که نیای ژنتیکی ما موجودات درون دریا بوده‌اند، موضوع جدیدی نیست. دانشمندان پیش از این گفته بودند که ۱۸۵ میلیون نسل قبل از ما در حدود ۳۷۵ میلیون سال پیش از نوعی ماهی فرگشت پیدا کرد و نسب ما به آن‌ها می‌رسد.