چرا ما هنوز نشانه‌ای از حیات هوشمند در جهان هستی نیافته‌ایم؟ یک مطالعه علمی جدید نشان‌دهنده بدبینی دانشمندان برای پاسخ دادن به این پرسش است.

جهان جای بسیار بزرگی است. با وجود تقریباً ۲۰۰ میلیارد تریلیون ستاره و ۱۳.۷ میلیارد سال که از آغاز جهان می‌گذرد، ممکن است از خود بپرسید که تمدن‌های بیگانه کجا هستند.

پارادوکس فِرمی
این پرسش اصلی تناقض یا «پارادوکس فِرمی» است که به نام فیزیکدان ایتالیایی، انریکو فرمی نامگذاری شده است.

فرمی به این تناقض اشاره می‌کند که با وجود بزرگی جهان هستی و با توجه به وجود سیاراتی که از نظر شرایط قابل سکونت بودن مانند کره زمین هستند، ما فقط یک سیاره با ساکنان هوشمند می‌شناسیم.

پاسخ‌های مختلفی برای پارادوکس فرمی پیشنهاد شده است؛ ساده‌ترین آن‌ها این‌که شاید حیات در هستی نادر بوده و فاصله زمانی و مکانی برای برقراری ارتباط بسیار زیاد باشد. ایده‌های عجیب‌تری هم گفته شده، مانند اینکه بیگانگان ما را در نوعی باغ‌وحش کهکشانی نگه داشته‌اند. برخی معتقدند که بیگانگان به‌جای رقابت برای منابع، گونه‌های دیگر را نابود می‌کنند و به همین دلیل همه سعی می‌کنند ساکت بمانند و وجود یکدیگر را به هم اطلاع ندهند.

سناریوهای دیگر نیز به همین اندازه بدبینانه و تیره هستند، مانند اینکه بیگانگان نیازی به کمک برای نابود کردن خودشان ندارند و خودشان دارند این کار را می‌کنند.

عمر کوتاه تکنوسفرها
مطالعه جدید در همین راستا قرار دارد و این گونه توضیح می‌دهد که تمدن‌های بیگانه قبل از اینکه فرصتی برای برقراری ارتباط با حیات هوشمند دیگر پیدا کنند، از بین می‌روند. بر اساس مقاله‌ای که هنوز تحت داوری علمی قرار نگرفته، تمدن‌های هوشمند احتمالاً به دلیل تغییرات اقلیمی در سیاره‌های خودشان، در بازه‌های زمانی بسیار کوتاه، از نظر نجومی، از بین می‌روند.

در این جهان، ما از قوانین ترمودینامیک پیروی می‌کنیم. همه چیز به سمت بی‌نظمی حرکت می‌کند و صرف‌نظر از تلاش‌های ما برای کارآمدتر کردن تولید انرژی، همیشه گرمای زائد تولید خواهیم کرد. تمدن‌های تکنولوژیک احتمالاً همیشه با مشکلاتی که بشریت هم اکنون با آن مواجه است روبرو می‌شوند؛ یعنی سیاره‌ای که به تدریج برای آن‌ها و سایر موجوداتی که روی آن زندگی می‌کنند، غیرقابل سکونت می‌شود.

تیم پژوهشگران در این مقاله تحقیقاتی نوشته‌اند: «تحلیل ما نشان می‌دهد که اگر نرخ رشد انرژی حدود یک درصد در سال باشد، طول عمر حداکثری این تکنوسفرهای فرضی در مقایسه با تکامل ستارگان بسیار کوتاه است.»

تکنوسفر به زیرساخت‌ها و فناوری‌های ساخته‌شده توسط انسان برای تولید و توزیع انرژی، مواد، و اطلاعات اشاره دارد. این مفهوم شامل صنایع، ساختمان‌ها، جاده‌ها و شبکه‌های ارتباطی است که با محیط طبیعی تعامل دارند و می‌تواند تأثیرات مثبت و منفی بر محیط زیست داشته باشد.

حداکثر طول عمر و دوام تکنوسفرها بسته به نوع طیف ستارگان فقط چند صد سال است و شاید به همین دلیل وجود آنها کمابیش درک‌ناپذیر است.

اگر تمدن‌ها حداکثر هزار سال دوام بیاورند و نسبتاً نادر باشند، احتمال کشف حضور آن‌ها بسیار کم است و این می‌تواند بخشی از پاسخ به پارادوکس فرمی باشد. طبق گفته تیم محققان: «ما با گونه‌های پیشرفته از نظر فناوری روبرو نشده‌ایم چون در هر زمانی نادر هستند.»

تمدن‌هایی که مدت‌ها پیش نابود شده‌اند
این بدان معنا نیست که ما قادر به دریافت سیگنال‌هایی از چنین تمدن‌هایی نیستیم، اما ممکن است وقتی آن‌ها را دریافت کنیم، آن تمدن‌ها مرده یا مدت‌ها پیش از بین رفته باشند. دانشمندان احتمال می‌دهند که کشف حیات بیگانه ممکن است از طریق مشاهده خساراتی که یک تمدن قبل از نابودی به سیاره خود وارد کرده است، امکان‌پذیر باشد.

پیش از آنکه «ارواح بیگانه» را به فهرست نگرانی‌های خود اضافه کنید، نویسندگان مطالعه مورد بحث، مسیرهای احتمالی دیگری را برای تمدن‌های پیشرفته در نظر گرفته‌اند. آن‌ها به‌طور مختصر به گزینه‌هایی برای تمدن‌های پیشرفته و در حال گسترش برای مقابله با تولید گرمای اضافی اشاره می‌کنند، مانند تغییر اتمسفر با ذرات معلق، تغییر ستاره یا جابه‌جایی سیاره به مداری مطلوب‌تر.

با این حال، آن‌ها این فرض را هم مطرح می‌کنند که تمدن‌ها ممکن است با یادگیری همزیستی با محیط خود و کاهش مصرف انرژی، به طور چشمگیری طول عمر خود را افزایش دهند.

ماناسوی لینگام، اخترفیزیکدان و یکی از نویسندگان این مطالعه، به پایگاه اینترنتی «لایو ساینس» گفته است: «اگر گونه‌ای انتخاب کند که به تعادل برسد و یاد بگیرد که در هماهنگی با محیط خود زندگی کند، آن گونه و نسل‌های آینده‌اش ممکن است تا یک میلیارد سال زنده بمانند.»

شاید ما هم به جای اینکه به ارواح فضایی برای تمدن‌های بیگانه و هوشمند فرازمینی تبدیل شویم که سرنوشت مشابهی دارند، بهتر باشد این کار را امتحان کنیم.