آخرین باری که با حواس جمع غذا خورده‌اید کی بود؟ احتمالا به خاطرتان نیست، زیرا بسیاری از ما حین جست‌وجو در گوشی همراه یا راه رفتن غذا می‌خوریم.

درحالی‌که غذا خوردن دیگر به زمان و مکان خاصی محدود نیست، غذا‌ خوردن با حواس‌پرتی، همان طور که در مقالات علمی آمده است، وقتی رخ می‌دهد که عوامل برهم‌زننده تمرکز هنگام صرف غذا در اطراف ما موجود باشند. دکتر لوتی ون دیلن، استاد روان‌شناسی اجتماعی دانشگاه لایدن، می‌گوید: «فعالیت‌های مختلف فرد به‌طرز عجیب‌وغریبی درهم آمیخته و دیگر زمان و مکان مشخصی ندارند. می‌شود هر کاری را هروقت و در هرجا انجام داد و این خوب نیست.» 

به گزارش واشینگتن‌پست، وان دیلن و همکارانش شماری از مردم هلند را بررسی کردند اما «درنهایت شگفتی به نتایجی یکسان» رسیدند. در ۷۰ تا ۷۵ درصد مواقع فرد حین غذا خوردن مشغول کار دیگری است و حواسش پرت است. غذا خوردن با حواس‌پرتی برای سلامت پیامدهای منفی دارد. مطالعات نشان می‌دهند که وقتی حواسمان پرت است بیشتر غذا می‌خوریم و احتمال اینکه پس از تمام شدن غذا دوباره غذا بخوریم زیاد است. اینکه پیوسته با حواس‌پرتی غذا بخوریم به افزایش وزن بی‌ارتباط نیست. ضمنا حواس‌پرتی‌‌ حین غذا خوردن سیگنال‌های مغزی را مختل می‌کند و باعث می‌شود طعم غذا را چنان که باید احساس نکنیم و لذتی نبریم. 

هنگام غذا خوردن روده‌ها هورمون‌هایی نظیر لپتین، گرلین و جی‌ال‌پی-۱ ترشح می‌کنند که پیام سیر شدن را به مغز می‌فرستند. این فرایند حدود ۲۰ دقیقه طول می‌کشد. اما حواس‌پرتی درک پیام سیرشدن را دشوار می‌کند. حواس‌پرتی بر قدرت شناختی مغز فشار می‌آورد و باعث می‌شود نه‌تنها در حس کردن میزان غذا و سیری، که در درک طعم غذا نیز با مشکل مواجه شویم.

ون دیلن و همکارانش در آزمایش اولیه پژوهششان، که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، از ۴۲ شرکت‌کننده خواستند تا کمی شربت به لیمونادشان اضافه کنند، و هم‌زمان از برخی شرکت‌کنندگان خواستند عددی یک رقمی را به خاطر بسپارند، که البته چندان دشوار نبود، اما از برخی دیگر خواستند عددی هفت رقمی را حفظ کنند تا حواسشان پرت شود.

کار گروه دوم دشوارتر بود. آن‌ها که کار ذهنی دشوارتری داشتند، شربت بیشتری به نوشیدنی‌شان اضافه کردند، اما نگفتند که نوشیدنی‌شان از گروه دیگر شیرین‌تر است. محققان متوجه شدند حواس‌پرتی موجب می‌شود که نحوه پردازش طعم غذا در مغز تغییر کند. محققان دریافتند که حواس‌پرتی طعم‌های چرب، تلخ، ترش، شور و اومامی (طعم مطبوع) را هم تغییر می‌‌دهد.

وان دیلن و همکارانش در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ متوجه شدند که هنگام حواس‌پرتی لذت کارهایی نظیر خواندن رمان، تماشای تلویزیون یا خوردن تنقلات کمتر به نظر می‌رسد و ما چون لذت چندانی نمی‌بریم و سرخورده می‌شویم. این احساس سرخوردگی باعث می‌شود به مصرف بیشتری روی آوریم تا احساس خوبی پیدا کنیم. محققان چنین شرایطی را وضعیت «جبران لذت» می‌نامند. 

چطور با آرامش و تمرکز بیشتر غذا بخوریم؟
کاهش سرعت غذا خوردن به ما فرصت می‌دهد تا احساس کنیم پیغام سیری را دریافت کرده‌ایم، طعم غذا را بچشیم و مصرف را کاهش دهیم. طبق تحلیل کلی سال ۲۰۱۸ که ۳۸ مقاله در آن بررسی شد، بیشتر جویدن غذا توامان مقدار خوراک و احساس گرسنگی را کاهش می‌دهد. 
 

محققان برای مقابله با این مشکل توصیه می‌کنند: