نخستين نمونه از ويندوز، به اقتضاي فناوري كامپيوتر زمان خورد، صفحه‌اي متني و خشك بود كه براي غالب كاربران فعلي و جوان امروز، حتي قابل تصور نخواهد بود.

محمود اروج‌زاده
در تمامي طول حيات اجتماعي انسان، كم نبوده‌اند پديده‌هايي كه فراتر از ديگر ابداعات و اختراعات فراوان او، توانسته‌اند نقشي تحول‌زا و دگرگون‌كننده را بر عهده بگيرند و گاه حتي ماهيت و كيفيت زندگي او را دستخوش تغييري غيرقابل يش‌بيني نمايند.
اگر بخواهيم فهرستي از اين ابداعات بشري فراهم كنيم، نام كامپيوتر بي‌ترديد در زمره.اين اسامي، و چه بسا در جايگاهي بالاتر از ديگر پديده‌ها خواهد بود...

اما واقعيت ديگري كه در اين ميان خودنمايي مي‌كند و بر اهميت اين پديده مي‌افزايد، اين است كه اين محصول در عين داشتن عمري كوتاه توانسته تاثيري بسيار ژرف‌تر در مقايسه با ديگر نمونه‌هاي مشابه خود بر زندگي فردي و جمعي انسان بگذارد.

اما چه عاملي باعث شد يك ابداع كه مي‌توانست همانند برخي ديگر محصولات و يا ماشين‌هاي دست‌ساز انسان، كاربردي محدود بيابد و شايد در آزمايشگاه‌ها محبوس شود، به ميان مردم بيايد و به سرعت همه‌گير شود؟

فناوري نهفته در ساختار اين ابداع نوين، اساسا تكنولوژي ساده و دم‌دستي نبود كه قابليت همگاني شدن را به آن اعطا نمايد، در حقيقت ماهيت اين تكنولوژي به گونه‌اي بود كه ابتدائا مخاطب خاصي را برمي‌گزيد و در نتيجه، امكان برقراري ارتباط با آن كم و بيش انحصاري شمرده مي‌شد؛ شايد حداكثر در فضاهاي تحقيقاتي و آكادميك. بهترين تعبيري كه مي‌تواند وضعيت بغرنج پديده جديد را بيان كند، «زبان غيرمتجانس» بود، و اين، در دل خود، راه حل را نيز دارد: ابداع زباني مناسب براي خارج كردن فناوري جديد(كه پتانسيل و قابليت بي‌پاياني دارد) از محدوده اوليه، و وارد كرن آن به عرصه‌اي فراخ‌تر و مستعدتر براي بروز اين قابليت‌ها و تبديل آنها به كاربردهاي مورد نياز مردم.

در حالي كه كامپيوتر، ابداع جديد، از جنس سخت‌افزار الكترونيكي بود، رابط و واسط و زبان آن با عامه مردم مي‌بايست از جنس نرم‌افزار باشد، و اين نياز گريزناپذيري بود كه اگر تحقق مي‌يافت، تحول هم روي مي‌داد؛ اتفاقي كه افتاد.

بيست و پنج سال از زماني كه اولين نسخه ويندوز عرضه شد مي‌گذرد، و ما كه اكنون در نقطه‌اي ايستاده‌ايم كه به هيچ روي قابل مقايسه با وضعيت اين تكنولوژي در آن زمان نيست، بي‌ترديد، اين پيشرفت و جهش را مرهون و مديون اين زبان مناسب و نرم‌افزار سرنوشت‌ساز مي‌دانيم.
ويندوز در حقيقت حكم يك سيستم عامل براي راه‌اندازي انواعي خاص از اين سخت‌افزار را داشت، اما در عمل به قدري عموميت يافت، و به اندازه‌اي تاثيرگذار شد كه بررسي‌هاي تاريخي و خصوصا تاريخ علم و فناوري، بي‌شك آن را در جايگاه همان «زبان» ضروري خواهد نشاند كه كامپيوتر را همگاني كرد.
 
نخستين نمونه از ويندوز، به اقتضاي فناوري كامپيوتر زمان خورد، صفحه‌اي متني و خشك بود كه براي غالب كاربران فعلي و جوان امروز، حتي قابل تصور نخواهد بود. يك صفحه متني در يك نمايشگر تك‌رنگ، و با امكانات و قابليت‌هاي بسيار محدود، كه در واقع ترجمان توانايي‌هاي سخت‌افزار محدود و اوليه همان دوره بود.
بعدها با سرعت گرفتن پردازنده‌ها، پيچيده‌تر شدن مدارات و افزوده شدن امكانات ذخيره‌سازي و گرافيك قوي‌تر و... ويندوز نيز خود را با آن هماهنگ كرد، اين رابطه البته يكسويه نبود، بلكه گاه ويندوز نيز بر سرعت و مسير حركت سخت‌افزار تاثير گذاشت.  يكي از مهم‌ترين نقاط عطف در دوران تحول اين سيستم عامل، امكان اجراي همزمان چند برنامه يا همان multitasking بود.

شايد نسخه‌هاي مختلف و متفاوت ويندوز در دوراني به درازاي يك نسل را مي‌توان بازتابي از تحول و پيشرفت دانش كامپيوتر قلمداد كرد، واقعيتي كه از چشم تاريخ علم مخفي نخواهد ماند.
البته در طول اين دوران، سيستم عامل‌هاي ديگر(و گاه در مواردي قابل ملاحظه‌تر) طراحي و عرضه شده‌اند، اما اگر نگاه ما صرفا به تاثيرگذاري ژرف در اين مدت و ميزان توفيق در همگاني كردن كامپيوتر باشد، هيچكدام همپاي ويندوز نخواهند بود.
به عبارت ديگر، اين افتخار يعني سوق دادن كامپيوتر به عرصه عمومي و ايجاد زمينه براي تعريف و اجراي كاربردهاي گوناگون از اين ابزار و همگاني نمودن آن، از آن ويندوز خواهد بود.