ایتنا - فقط گاهي از گوشه و کنار شايعاتي را مي‌شنويم که باعث شده است تا به اينترنت به چشم يک لولو نگاه کنيم و در مورد پروژه‌هايي که در رابطه با آن در حال اجراست ترس زيادي داشته باشيم.

بایت خراسان - گلسا ماهيان - در نهايت ما نفهميديم که وابستگي به اينترنت و انجام تمامي کارها به صورت مجازي، کار خوبي است يا بد؟ اگر بخواهيم پيشرفت کنيم و مانند کشورهاي توسعه يافته از امکانات و سرويس‌هاي موجودي که در بستر اينترنت به کاربران ارائه مي‌شود، استفاده کنيم چه حدودي را بايد رعايت کنيم. تنها چيزي که از همان ابتداي ورود اينترنت به کشور ما معلوم بود اين است که کاربران و مسئولان هميشه در اين مورد ناراضي بوده‌اند. کاربران به دليل سرعت بسيار پايين اينترنت و قطعي‌هاي نابهنگام و طولاني اينترنت شکايت داشته‌اند، مسئولان هم به دليل ترسي که از آسيب‌هاي مجازي داشته‌اند.

تمامي اين مشکلات باعث شده است که ما هنوز هم در زمينه اينترنت بسيار دورتر از آن جايي باشيم که بايد جايگاه واقعي‌مان باشد.
هر روز با مشکلات جديدي در اين رابطه مواجه مي‌شويم، يک روز مسئله فيلترينگ سايت‌هاي معمولي آزار دهنده است، روزي قطعي ارتباط با سايت‌هايي که سرويس‌هاي ايميل را ارائه مي‌کنند و در حالت معمول هم که کندي سرعت و قطعي آن وجود دارد که اکنون براي تمامي کاربران به يک مسئله بسيار عادي و طبيعي تبديل شده است.

از ۵ يا ۶ سال پيش صحبت‌هايي در مورد ملي کردن اينترنت، توليد سيستم عامل ملي، مرورگر ملي، اينترنت پاک و خيلي فناوري‌هاي ديگر بوده است که هميشه اين طرح‌ها بعد از مدتي متوقف شده و تنها هزينه و زمان زيادي بر سر انجام آنها به هدر رفته است. اما گويا اين بار ديگر موضوع جدي است و اينترنت ما در حال ملي شدن يا شايد هم پاک شدن است. هنوز هم دقيقا کسي نمي‌داند که چه اتفاقي در حال وقوع است و فقط گاهي از گوشه و کنار شايعاتي را مي‌شنويم که باعث شده است تا به اينترنت به چشم يک لولو نگاه کنيم و در مورد پروژه‌هايي که در رابطه با آن در حال اجراست ترس زيادي داشته باشيم.

در موضوع ويژه اين هفته تصميم گرفته‌ايم که در مورد مرکز ملي فضاي مجازي کشور صحبت کنيم که تشکيل شدن و بيان طرح آن در اواخر سال گذشته بسيار خبرساز شد و با توجه به اين که اين مرکز با حکم مستقيم «مقام معظم رهبري» تشکيل شده است، توجه بسياري از کارشناسان به اين مرکز و فعاليت‌هايي که قرار است در آينده در رابطه با اينترنت انجام دهد، خواهد بود.
مسلما اين مرکز تاثير زيادي بر جامعه علمي و تحولات حوزه‌هاي مختلف خواهد گذاشت. اگر دوست داريد که با جزئيات تشکيل اين مرکز و فعاليت‌ها و برنامه‌هاي آن براي آينده آشنا شويد، موضوع ويژه اين هفته را دنبال کنيد.

مشکلاتي که نبودشان جاي تعجب دارد
ديگر همه ما عادت کرده‌ايم که پولي براي داشتن اينترنت پر سرعت بدهيم و ساعت‌ها از وقتمان را پاي رايانه براي کند باز شدن سايت‌هاي مختلف هدر بدهيم. اصلا هم جاي تعجب ندارد اگر که مجبور باشيم براي باز شدن يکي از صفحات داخلي سايت سبکي مانند گوگل بيش از ۳۰ يا ۴۰ ثانيه منتظر بمانيم. اين موضوع به قدري عادي شده است که چند روز پيش از کندي زياد سرعت اينترنت کلافه شده و با بخش پشتيباني شرکتي که از آن اينترنت را به صورت جيره بندي شده تهيه مي‌کنم تماس گرفتم، در نهايت پس از پرسيدن اين که «آيا شبکه مشکل دارد؟» با اين پاسخ روبه‌رو شدم که «بله، مشکل کندي سرعت داريم». پس از اين مکالمه خيالم راحت شده و خدا را شکر کردم که همان مشکل هميشگي است و اتفاق جديدي رخ نداده است.
ما به اين عادت کرده‌ايم و شايد اکنون که از گوشه و کنار مي‌شنويم که قرار است يک شبکه داخلي با سرعت بالا در کنار شبکه جهاني اينترنت برايمان به راه افتد، زياد به اين موضوع خوش‌بين نبوده و نتوانيم به اين آساني تا اجراي آن را نديديم، باورش کنيم. ضمن اين که باز هم اين شايعات نمي‌گذارد که خيالي آسوده داشته باشيم و هر از چند گاهي اين فکرها به سرمان مي‌آيد که شايد اينترنت جهاني کلا قطع شود و ديگر نتوانيم به سايت‌هاي مورد نياز خود دسترسي داشته باشيم يا اين که شايد هم سرعت شبکه اينترنت جهاني به قدري کم شود که خودمان صبرمان لبريز شده و عطايش را به لقايش ببخشيم و از خير استفاده از آن بگذريم. همه اين صحبت‌ها باعث شده است که اينترنت براي همه کاربران به يک کابوس بزرگ تبديل شده و هر روز منتظر خبر جديدي در رابطه با آن باشيم.
اما در اين ميان صحبت از تشکيل شوراي عالي مجازي ذهن‌ها را بسيار بيشتر از گذشته مشغول کرده است و هنوز نمي‌دانيم که تشکيل اين مرکز ملي چه ضرورت‌هايي را به همراه دارد.

اينترنت در پناه مرکز ملي فضاي مجازي
با توجه به بيانيه‌هايي که قبل از سال نو منتشر شد رهبر انقلاب اسلامي آثار شبکه جهاني اينترنت در ابعاد زندگي فردي و اجتماعي را چشمگير دانسته و انجام برنامه‌ريزي و هماهنگي به منظور مقابله با آسيب‌هاي ناشي از اينترنت و بهره گيري حداکثري از فرصت‌ها را ضروري دانسته‌اند و همچنين ارائه خدمات گسترده و مفيد به مردم در فضاي مجازي را از دلايل اصلي ضرورت تشکيل شوراي عالي فضاي مجازي دانسته‌اند.
شايد اين اقدام بايد مدت‌ها پيش انجام مي‌گرفت اما باز هم جلوي ضرر را از هر جا که بگيريم منفعت است و به اين ترتيب در کشور يک پايگاه رسمي خواهيم داشت که بتوانيم اعتراضات و مشکلات خود را در زمينه اينترنت و محدوديت‌هايي که بدون دليل در رابطه با آن گذاشته مي‌شود، به يک مرکز رسمي اعلام کنيم.

رهبر انقلاب اسلامي، اين مرکز را به عنوان يک نقطه کانوني متمرکز براي سياستگذاري، تصميم‌گيري و هماهنگي در فضاي کشور معرفي کرده‌اند. هدف اصلي از بنيان گذاشتن اين مرکز به وجود آوردن يک تمرکز مديريتي در عرصه سياست‌ها و قوانين و همچنين بررسي ابعاد مختلف شبکه جهاني اينترنت و سرويس‌هاي ارائه شده در آن اعلام شده است و در نتيجه به اين مرکز اختياراتي داده خواهد شد که تمامي دست اندرکاران و افرادي که در اين عرصه فعاليت مي‌کنند را ساماندهي کرده و قوانين و سياست‌هاي متناسب و يکساني را براي آن‌ها تعيين کند.
به اين ترتيب طبق اين ويژگي‌ها ما ديگر شاهد موضوعاتي اين چنيني نخواهيم بود که شرکتي اينترنت را با سرعت زياد و شرکت ديگر با سرعت بسيار پايين به کاربرانش ارائه کند. به احتمال زياد در زمينه قيمت گذاري اينترنت هم تصميماتي گرفته خواهد شد که به صورت ثابت بوده و نظارت بيشتري در اين زمينه وجود داشته باشد.
در چند سال گذشته در بخش مديريت فضاي مجازي يا همان اينترنت، سليقه‌ها و روش‌هاي مختلفي وجود داشته است و به نوعي مي‌توان گفت که به دليل نبود يک مرجع مديريتي، هر کسي همان گونه که دوست داشته است در اين زمينه براي خود تصميم گرفته و قوانين خاص خود را وضع مي‌کرده است و اين موضوع بيش از هر چيز باعث ايجاد سردرگمي در ميان مردم شده است. به وجود آمدن مرکز مديريتي فضاي مجازي مي‌توان به بهبود خدمات براي کاربران و رشد شاخص‌هاي سرعت و کيفيت اينترنتي که ارائه مي‌شود کمک کرده و از طرف ديگر کنترل و فيلترينگ سايت‌ها هم از وضع نابه سامان امروزي خارج خواهد شد.

اعضاي شوراي عالي فضاي مجازي
ترکيبي که براي شورا در نظر گرفته شده است نشان مي‌دهد که موضوع تشکيل شوراي عالي فضاي مجازي براي کشور به قدري ضروري و بااهميت به نظر رسيده که باعث شده است که بالاترين مقام کشور در اين مورد به صورت مستقيم تصميم‌گيري کرده و شورايي را مامور سازماندهي و بررسي پديده فضاي مجازي کنند تا با سرعتي هر چه بيشتر مشکلات موجود در زمينه اينترنت را شناسايي کنند.
اعضاي حقوقي مرکز عالي فضاي مجازي عبارتند از: رئيس جمهور که سمت رياست شوراي عالي انتخاب شده است و پس از آن به ترتيب رئيس مجلس شوراي اسلامي، رئيس قوه قضائيه، رئيس سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي، وزير علوم تحقيقات و فناوري، وزير اطلاعات، رئيس کميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي، رئيس سازمان تبليغات اسلامي، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، فرمانده نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران به عنوان اعضاي حقوقي اين مرکز انتخاب شده‌اند.
همچنين دکتر حميد شهرياري، دکتر جواد مظلومي، مهندس مسعود ابوطالبي، دکتر کاميار ثقفي، دکتر رسول جليلي، دکتر محمد سرافراز و مهندس عليرضا شاه ميرزايي هم به عنوان اعضاي حقيقي اين شورا انتخاب شده‌اند که به مدت سه سال تعيين شده‌اند.

همانطوري که مشخص است وجود سران سه قوه و مهم‌ترين مسئولان نهادها و مديران مرتبط با اين حوزه، نشان دهنده اهميت اين شورا در کشور است. اين مرکز وظيفه دارد که اشراف کامل و به روز نسبت به فضاي مجازي و اتفاقاتي که در اين رابطه رخ مي‌دهد در سطح داخلي و جهاني داشته باشد و به اين ترتيب از اين پس تمامي تصميم‌گيري‌هايي که در زمينه موضوعاتي که به سخت‌افزار، نرم‌افزار، محتواي موجود در بستر اينترنت گرفته مي‌شود بايد در چهارچوب مصوبات شوراي عالي بوده و اين مرکز بر اجراي دقيق اين تصميمات نظارت خواهد داشت و به گفته رهبر، اين شورا يک تحول عمده مديريتي را در حوزه مربوط به اينترنت و آي‌تي در کشور به همراه خواهد داشت.

آينده نگري در فضاي مجازي
به گفته مديران، تمرکز مرکز ملي فضاي مجازي کشور بر جنبه‌هاي علمي و آينده نگري در استفاده از سرويس‌هاي اينترنتي ارائه شده در فضاي مجازي خواهد بود و اين اقدام باعث خواهد شد که به کارگيري اينترنت به رشد علمي و تحولات بزرگ صنعتي در کشور ما کمک کند. اگر اين مرکز بتواند که اينترنت را با سرعت و کيفيت بالاتري به کاربران ارائه کند ما شاهد بهبود خدمات علمي و رشد مراکز تحقيقاتي‌مان خواهيم بود و اين امر ارزش افزوده مالي و اقتصادي و صنعتي را تواما به همراه خواهد داشت.
تمامي اعضاي اين شورا اميد دارند که پيش از هر چيز سرعت اينترنت و خدمات رساني در کشور افزايش پيدا کند و همچنين تعداد سرويس‌هاي اينترنتي ارائه شده توسط شرکت‌هاي خصوصي و دستگاه‌هاي اجرايي به چند برابر افزايش پيدا کنند و به اين ترتيب تمامي دستگاه‌هاي کشور موظف به انجام همکاري با اين مرکز شوند.
يکي ديگر از اهداف رهبر ما از به راه‌اندازي اين شورا که تاکيد بسياري هم روي آن انجام گرفته، اين بوده است که ما متناسب با سرعت کشورهاي پيشرفته در ايران هم شاهد رشد و توسعه فضاي اينترنت باشيم. به اين ترتيب با متمرکز شدن برنامه‌ها و افرادي که در اين حوزه فعاليت دارند، مي‌توانيم به يک قطب قدرتمند آي‌تي تبديل شويم. موضوع ديگري که به گفته مديران بايد بسيار مورد توجه قرار گيرد، بحث امنيت اجتماعي و اطلاع‌رساني به مردم در زمينه امنيت در فضاي مجازي است.

با توجه به اين که تمامي اعضاي اين شورا از مديران عالي رتبه کشور در نظر گرفته شده‌اند، مي‌توان گفت که هر مديري به اندازه کافي در ديگر سمت‌هاي خود مشغله دارد و با اين اوصاف شايد وقت کافي براي رسيدگي به امور شورا را نداشته باشند به همين دليل تاکيد شده است که از مشاوران، متخصصان و تمامي افرادي که در عرصه آي‌تي فعاليت دارند، دعوت به عمل آيد تا تمامي نظرات و ايده‌هاي خود را به شورا منتقل کرده و شورا براي اولويت اجراي اين نظرات تصميمات لازم را بگيرد.
به اين ترتيب کمبود وقت مديران اين شورا، کارايي مرکز عالي فضاي مجازي کشور را کاهش نخواهد داد. در حال حاضر کشور ما چيزي در حدود ۷۰ ميليون نفر جمعيت دارد که از اين رقم در حدود ۵۶ درصد را افرادي تشکيل مي‌دهند که زير ۲۵ سال سن دارند. با توجه به آماري که ارائه شده است ما در حال حاضر چيزي بيشتر از ۴۵ ميليون مشترک تلفن همراه و ۲۳ ميليون نفر کاربر اينترنت داريم.
از ديگر افتخارات ما در اين زمينه مي‌توان به اين مورد اشاره کرد که ايران در سال ۱۹۹۳ دومين کشوري در خاورميانه بوده است که توانسته به اينترنت دسترسي پيدا کند و در حال حاضر هم در ميان ۵ کشور اولي قرار گرفته است که از نرخ رشدي بالاتر از ۲۰ درصد برخوردار است. به اين ترتيب با اين تعداد از کاربران اينترنتي در کشور، ما بايد بسيار بهتر از آن چيزي که اکنون به عنوان اينترنت يا سرويس‌هاي اينترنتي به کاربران ارائه مي‌شود عمل کنيم تا به جاي اين که کاربران از سرعت و کيفيت اينترنت ناراضي بوده و از اين فناوري دلزده شوند، تعداد بيشتري از مردم را به سمت اينترنت جذب کرده و سطح و ميزان رشد علمي کشور را طبق برنامه‌اي هدفمند بالا ببريم.
عمده زير ساخت ارتباط اينترنتي ايران در حال حاضر به دو شبکه تلفن ثابت و شبکه ديتا اختصاص پيدا مي‌کند و تمامي استان‌هاي کشور ما به صورت مستقيم با شبکه کابلي انتقال آسيا- اروپا يا جاده ابريشم ارتباط دارند که ارتباط ميان چين و اروپا را برقرار مي‌کند. گذشته از تمامي اين موارد با توجه به اين که ADSL از سال ۲۰۰۴ به ايران وارد شده است ولي به دليل کيفيت نامناسب خدمات ارائه شده در اين زمينه و همچنين به دليل بالا بودن هزينه‌هاي دريافتي هنوز هم بسياري از کاربران از اينترنت لاک‌پشتي دايل آپ استفاده مي‌کنند. در شرايطي که ما توانايي ارائه اينترنت پر سرعت بي‌سيم را به کاربران داريم اين اميد وجود دارد که به راه افتادن شوراي عالي مجازي کشور، در تمامي اين بخش‌ها نيز گشايشي به وجود آورد و ديگر کاربران اسير مشکلاتي مانند کندي سرعت اينترنت، قطع و وصل آن و دريافت هزينه‌هاي اضافي از کاربران براي ارائه سرويس‌هاي معمولي با محدوديت فراوان نباشيم.

رتبه پنجم در امنيت
همان‌طور که مي‌دانيد فعاليت در اينترنت و بالا بردن ميزان اعتماد کاربران در به کار گيري از سرويس‌هاي اينترنتي بيش از هر چيز نيازمند بالا بودن امنيت در اينترنت است. ترس از ويروس‌ها، تروجان‌ها و کرم‌هاي اينترنتي هميشه با کاربران بوده است و گذشته از آن هکرها هم هر از چند گاهي با اقدامات خود کار را براي کاربران سخت‌تر مي‌کنند و اين موضوعات باعث مي‌شود که هيچ گاه اين حس را نداشته باشيم که مي‌توانيم با امنيت کامل در فضاي مجازي اينترنت به فعاليت بپردازيم.
در مورد کشور ما نکته جالبي وجود دارد که شايد بد نباشد که شما هم از آن اطلاع پيدا کنيد. بر اساس گزارشاتي که موسسات بين المللي و آمريکايي به تازگي منتشر کرده‌اند امنيت سايبري در کشور ما با يک سير صعودي بي‌سابقه بالا رفته است و در حال حاضر ايران رتبه پنجم جهان را از جهت بالا بودن امنيت در فضاي مجازي به خود اختصاص داده است. با اين اوصاف اولين و مهم‌ترين هدف مرکز عالي فضاي مجازي کشور، بالاتر بردن ميزان امنيت کاربران در فضاي مجازي اينترنت خواهد بود و هدف مديران اين است که رتبه ايران در اين راستا جهش داشته و ما جزو سه کشور اول جهان در زمينه امنيت اينترنتي قرار گيريم. به اعتقاد کارشناسان در کشور ما توانايي و تخصص کارشناسان آي‌تي به قدري زياد است که به آساني مي‌توان به اين مقصود دست پيدا کرد و مسلما از اين پس با توجه به تمرکز مديريتي که در شوراي عالي و مرکز ملي فضاي مجازي وجود دارد و همچنين با توجه به حمايت‌ها و پشتيباني مقامات اصلي کشور از صنعت آي‌تي، شاهد خواهيم بود که شرايط بسيار بهتري در اين زمينه ايجاد مي‌شود.
جالب است که بدانيد سازمان اطلاعات آمريکا در آمار منتشر شده خود اعلام کرده است که ايران در حال حاضر جزو ۵ کشور قوي در جهان از نظر نيروي سايبري است و مديران شوراي عالي اعلام کرده‌اند که به موضوع حفاظت از امنيت اخلاقي جامعه هم اهميت زيادي خواهند داد و به اين ترتيب در آينده‌اي بسيار نزديک با تمامي سايت‌هايي که از نظر مديران غير اخلاقي شناخته مي‌شوند، مقابله خواهد شد و هرگونه راه نفوذ اين سايت‌ها براي برقراري ارتباط با کاربران بسته خواهد شد.

شوراي عالي مجازي با هدف جنگ نرم
تمامي کارشناسان آي‌تي کشور بر يک نظرند که اين شورا به گونه‌اي طراحي شده است که در ساختار آن پروژه‌هايي تعريف شود که دقيقا نقاطي که از سوي دشمن هدف گيري شده، تقويت شوند و سرمايه گذاري کافي روي آن‌ها انجام گيرد. اين موضوع هم مي‌تواند بسيار خوب باشد و هم مي‌تواند براي کاربراني که به بهبود اوضاع اينترنت اميدوار شده‌اند، نااميد کننده باشد. زيرا با اين اوصاف اهداف اين شورا به طور کلي تغيير پيدا خواهد کرد و ما نبايد انتظار داشته باشيم که مسائلي مانند افزايش سرعت اينترنت و بالا رفتن کيفيت خدمات ارائه شده در اولويت‌هاي اين شورا قرار بگيرد و مسلما شوراي عالي فضاي مجازي امور بسيار ديگري براي رسيدگي خواهد داشت.
با توجه به اين که در شاخه فناوري اطلاعات و ارتباطات روند سريعي را از نظر پيشرفت شاهد هستيم، بسياري از کارشناسان معتقدند که اين موضوع در آينده‌اي بسيار نزديک به يک مشکل بسيار بزرگ و غيرقابل کنترل تبديل خواهد شد و به اين ترتيب اين مشکلات در حوزه‌هاي ديگري مانند سياست و تصميم‌گيري‌هايي که در داخل کشور انجام مي‌شود هم تاثيرگذار خواهند بود و شايد اين موضوع باعث ايجاد نوعي اغتشاش در فضاي مجازي کشور شود.

به اعتقاد مديران در حال حاضر قدرت نرم، آمريکا را بدون هيچ گونه مقاومتي در اختيار کشورهاي ديگر قرار مي‌دهد و اين موضوع باعث تهاجم اين کشور به تمامي کشورهايي شده است که به فکر مقابله در فضاي اينترنت و حوزه مجازي نبوده و حتي اجازه ايجاد تغييرات فرهنگي را نيز به کاربران خود مي‌دهند. با توجه به اين که در حال حاضر هيچ کشوري در جهان در مقابل فناوري اينترنت مقاومت نکرده است، مي‌توان گفت که تشکيل اين شورا با هدف مقابله با دشمنان در حوزه سايبر، اقدامي بوده است که توجه بسياري از کارشناسان را در سراسر جهان به خود جلب کرده است.