ايتنا - مدل استفاده کاربران ایرانی و فرانسوی از اینترنت

محمدمهدی فتوره‌چی
مدیر گروه مطالعات رسانه و فرهنگ موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران

یک شنبه هفته گذشته به همراه دکتر محمد آقاسی؛ رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران و محمدصادق افراسیابی؛ دبیر کل همایش ملی سواد رسانه‌ای و مسئولیت اجتماعی در برنامه گفتگوی فرهنگی ساعت ۲۰ رادیو گفتگو شرکت کردم و با عنایت به پژوهش‌های انجام گرفته در فرانسه و ایران، مدل و الگوی استفاده کاربران فرانسوی و دانشجویان ایرانی و فرانسوی از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی را به طور اجمال تشریح کردم. از آنجایی که خبر منتشر شده در برخی رسانه‌ها دارای ایرادات و اشتباهاتی در ذکر نام محققان شرکت کننده در برنامه بود، در این یادداشت سعی خواهم کرد ضمن بازخوانی مجدد آمارهای ارائه شده، اطلاعات دیگری از تحقیقات انجام شده در سالیان اخیر را نیز برای علاقه‌مندان، پژوهشگران و اصحاب رسانه‌های جمعی بیان کنم تا حق مطلب ادا شود.
همچنین لازم به یادآوری است هدف از ارائه برخی آمارها در این برنامه رادیویی توجه دادن مخاطب به ضرورت افزایش سواد رسانه‌ای بوده است که لازم است در تحلیل‌ها به این موضوع توجه شود تا بتوانیم آمارهای ارائه شده در برنامه مذکور را فارغ از نگاه‌های سیاسی تجزیه و تحلیل کنیم.

در این گفتگو پس از ارائه آمارهای توصیفی از وضعیت کاربران شبکه‌های اجتماعی از سوی دکتر آقاسی در ابتدای برنامه، بنده در پاسخ سوال دبیر کل همایش ملی سواد رسانه‌ای و مسئولیت اجتماعی در خصوص الگوی استفاده کاربران فرانسوی، آمارهایی به شرح ذیل ارائه کردم که در ادامه مرقوم می‌گردد:

-بیشتر تحقیقات انجام شده در فرانسه بر گروه نوجوانان متمرکز بوده است و این واقعیت نشان می‌دهد که والدین و اولیای تربیتی در فرانسه بیش از هر گروه سنی دیگر نگران سلامت و استفاده‌هایی هستند که این قشر را از هویت، خانواده و اهداف تحصیلی دور می‌سازد.
-کشور فرانسه در میان کشورهای اروپایی از حیث میزان استفاده از اینترنت موقعیت میانه‌ای داشته و پس از آلمان، روسیه و انگلستان در اروپا جایگاه چهارم را به خود اختصاص داده است.
-بر اساس یافته تحقیقی که در فرانسه انجام شد بیش از دو سوم فرانسویان به طور روزمره از اینترنت استفاده می‌کنند.
-۹۰درصد دانش آموختگان دانشگاه‌ها به شیوه‌های مختلف از اینترنت استفاده می‌کنند.
-در فرانسه کاربردهای تفننی و سرگرم کننده(گوش دادن موسیقی و بازی‌های آنلاین و..) و سپس کاربردهای معاشرتی و تعاملات اینترنتی در اولویت کاربران جوان فرانسوی است.
- بر اساس تحقیقی، بیشترین وابستگی کاربران نوجوان فرانسوی به بازی‌های مجازی و آنلاین بوده است.
-رده سنی ۱۸ تا ۲۵ بیشترین استفاده و بهره‌برداری از اینترنت را در فرانسه داشته است.
-نزد جوانان فرانسوی، اینترنت در وهله اول به منزله ابزاری برای برقراری ارتباطات بین فردی بوده در حالیکه در میان نوجوانان این کشور بیشترین عامل وابستگی یا اعتیاد به اینترنت بازی‌های مجازی یا آنلاین بوده است.

اهم نتایج تحقیق تز دکتری بنده که الگوی استفاده و وابستگی دانشجویان دو کشور اسلامی(ایران) و غیراسلامی در اروپا(فرانسه) را در زمان تحقیق (سال ۲۰۱۲) مورد مقایسه قرار داده، بدین شرح است:
-دانشجویان فرانسوی کمی بیش از دانشجویان ایرانی به منظور رفع نیازهای آموزشی و تحصیلی از اینترنت استفاده می‌کنند که به نظر می‌رسد دسترسی گسترده‌تر دانشجویان فرانسوی به گوشی‌های هوشمند، تبلت در زمان انجام تحقیق و وجود امکان استفاده از اینترنت پرسرعت و ایرلس در دانشگاه‌ها و خوابگاه‌ها در افزایش نرخ استفاده آنان موثر بوده است.
-میزان رضایت دانشجویان فرانسوی از اینترنت از همتایان ایرانی‌شان بیشتر بوده است(۹ درصد در مقابل ۱۵ درصد).
-حدود ۱۰ درصد از دانشجویان ایرانی و فرانسوی به اینترنت وابستگی شدید داشته‌اند(دانشجویان ایرانی با اختلاف جزئی کمی بیشتر وابستگی نشان داده‌اند).
- در مقایسه مقیاس‌های کلی استفاده از اینترنت ۱۵ درصد از دانشجویان ایرانی کارکرد ارتباطی اینترنت را اولین اولویت خود برشمردند در حالیکه ۲۶ درصد دانشجویان فرانسوی این کارکرد را اولویت اولیه خود قلمداد کردند.
-حدود ۵۹ درصد دانشجویان ایرانی کارکرد اطلاعاتی اینترنت(جست‌وجوی منابع عمومی و تخصصی، انتشار اطلاعات و ....) را اولین اولویت خود ذکر کردند در حالیکه تنها ۹درصد دانشجویان فرانسوی این کارکرد را اولویت اول استفاده خود ارزیابی کردند.
-نزد دانشجویان ایرانی کارکردهای اطلاعاتی، ارتباطی و سپس سرگرم کنندگی و تفننی به ترتیب کمترین تا بیشترین میزان از اوقات وقت کاربران را به خود اختصاص داده در حالیکه نزد دانشجویان فرانسوی کارکرد ارتباطی بیش از کارکرد اطلاعاتی کاربران را به خود مشغول داشته است.
-دانشجویان فرانسوی به نسبت دانشجویان ایرانی ۲ برابر بیشتر به وب‌سایت‌های خدماتی و تبلیغاتی مراجعه داشته‌اند(۷/۸ در مقابل ۱۶ درصد).
-والدین کاربران فرانسوی ۲ برابر والدین کاربران ایرانی از اوقاتی که فرزندانشان در اینترنت به سر برده‌اند ابراز نارضایتی کرده اند(۳/۱۵ در مقابل ۹/۳۰)
-حدود ۹ درصد از کاربران ایرانی و فرانسوی کارکرد تفننی و سرگرمی اینترنت را سومین اولویت استفاده خود برشمردند (۳ درصد دانشجویان ایرانی استفاده به قصد تفنن و سرگرمی را آخرین کارکرد و حدود ۷درصد از آنان اینگونه استفاده‌ها را اولین کارکرد خود برشمردند).