ايتنا - به اشتراک گذاری منابع علمی و اتصال به شبکه علمی معتبر جهانی از جمله شبکه علمی اروپا، ارائه خدمات شبکه‌های مجازی، ویدئو کنفرانس و آموزش‌های مجازی از دیگر برنامه‌های این طرح علمی در کشور است.

سایه بهنود - فاز نخست شبکه علمی کشور و شبکه علمی مدارس اواخر بهمن ماه جاری در تهران افتتاح شد. براساس اظهارات مسئولان سازمان فناوری‌اطلاعات، شبکه علمی کشور یکی از عناصر شبکه ملی اطلاعات است که براساس ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه، باید تا پایان این برنامه محقق می‌شود و بر این اساس دو هزار و ۳۰۰ دانشگاه و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی به این شبکه علمی متصل خواهند شد.

به گزارش ايتنا از پایگاه خبری شهر الکترونیک، این شبکه، اتصال تمامی مراکز علمی، دانشگاهی و حوزوی را در برنامه دارد. همچنین به اشتراک گذاری منابع علمی و اتصال به شبکه علمی معتبر جهانی از جمله شبکه علمی اروپا، ارائه خدمات شبکه‌های مجازی، ویدئو کنفرانس و آموزش‌های مجازی از دیگر برنامه‌های این طرح علمی در کشور است. این پروژه در ۴ فاز اجرا خواهد شد.
در فاز اول‌، مراکز علمی و پژوهشی تهران؛ در فاز دوم مراکز علمی پژوهشی شهرهای بزرگ؛ در فاز سوم استان‌های کشور و در ‌‌نهایت تمامی کشور به این شبکه متصل خواهد شد.

گفته می‌شود حداقل نرخ دسترسی مراکز علمی پژوهشی به شبکه اینترنت، یک گیگابیت بر ثانیه و حداقل ۱۰ گیگابیت بر ثانیه خواهد بود.

همزمان با افتتاح فاز نخست شبکه علمی کشور، اتصال ۳۲ هزار مدرسه به شبکه مدارس کشور نیز از سوی سازمان فناوری اطلاعات و دیگر مقامات ارشد کشور انجام شد. همچنین افتتاح پروژه هوشمند سازی یک هزار و ۶۰۰ مدرسه، در راستای گسترش کاربردهای فناوری اطلاعات در مدارس، از دیگر برنامه‌هایی بود که در این روز برگزار شد.

ابهامات بی‌پاسخ
طرح اجرای شبکه علمی کشور همچون دیگر پروژه‌هایی که نام ملی بودن را به دنبال خود دارند، برای اجرا با تأخیرهای زیادی همراه است. برای مثال، وزیر ارتباطات و فناوری‌ اطلاعات در افتتاحیه هفدهمین نمایشگاه الکامپ اعلام کرد که این شبکه علمی در ایام برگزاری این نمایشگاه افتتاح خواهد شد. اما به دلایلی قرار شد این شبکه در اواخر آذر ماه راه‌اندازی شود. اما در انتهای آذر هم خبر رسید که این شبکه در هفته پژوهش افتتاح خواهد شد. نهایتا فاز تهران این شبکه در سی‌ام بهمن ماه سال جاری افتتاح شد.

هر چند پیش از افتتاح جلسه مطبوعاتی با حضور مسئولان وزارت ارتباطات در خصوص ویژگی‌ها این شبکه برگزار شد، اما بازهم بسیاری از ابهامات نسبت به این شبکه برطرف نشده است. از جمله این که مشخص نیست این شبکه دارای چه جزئیاتی است و قرار است چگونه دانشگاه‌های کشور به این شبکه علمی متصل شوند.
همچنین یکی از ویژگی‌های مهم این شبکه تبادل اطلاعات بین مراکز دانشگاهی و پژوهشی کشور است، اما هنوز مشخص نیست که تبادل اطلاعات و منابع علمی بین این مراکز علمی با چه الزامی انجام خواهد شد.

گفتنی است شبکه علمی کشور، با امضای تفاهم نامه بین سازمان فناوری اطلاعات، شرکت مخابرات ایران و متولی اصلی این کار یعنی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی قرار است باعث افزایش تولید محتوا در فضای وب ایران شود.
گفته می‌شود بیش از ۲ هزار و ۳۰۰ دانشگاه، در کشور مشغول به فعالیت هستند که قرار بود در روز افتتاح ۱۶ نقطه از مراکز پژوهشی، دانشگاهی و حوزه علمیه تهران به این شبکه اتصال پیدا کنند. همچنین فعالیت‌های لازم برای اتصال مراکز علمی سایر استان‌ها هم در حال انجام است.

تاریخچه شبکه علمی
ضرورت ایجاد شبکه‌ علمی از سال‌های پایانی دهه ۶۰ احساس شد و سرانجام در سال ۷۷ بر مبنای زیرساخت شرکت ملی مخابرات، نسل اول این شبکه راه‌اندازی شد.
شبکه علمی توسط سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران مورد بهره‌برداری قرار گرفت که تعداد دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی متصل به این شبکه در آن زمان بسیار کم بود.

این شبکه علمی نسل اول در حدود ۲ مگابیت برثانیه سرعت داشت و قرار بود با اتصال به دانشگاه‌های تهران و دیگر استان‌ها گسترش پیدا کند اما اطلاعات نسل اول این شبکه از نظر سوئیچ و سرعت، بسیار ضعیف بود و هیچ‌گاه در عمل پا نگرفت؛ چراکه تجهیزات فنی لازم را نداشت. اما با تغییراتی ‌که در بسیاری از زیرساخت‌های آن ایجاد شد، از جمله تجهیز شبکه به فیبر نوری و ایجاد پهنای باند وسیع حدود یک گیگابیت، شبکه‌ای با تجهیزات بهتر و مناسب‌تر شکل گرفت.
به گفته مسئولان سازمان فناوری‌اطلاعات، نسل جدید این شبکه با زیرساخت مستقل مخابراتی و اتصال بیش از صد مرکز آموزشی و دانشگاهی بر اساس موافقتنامه سه جانبه میان سازمان پژوهش‌های علمی، صنعتی ایران، سازمان فناوری اطلاعات و شرکت مخابرات ایران ارائه شد.

از جمله قابلیت‌های شبکه علمی کشور عبارت است از قابلیت دسترسی بالا به پهنای باند در حدود ۱ گیگابایت بر ثانیه و افزایش ۵۰۰ برابری نسبت به نسل اول این شبکه؛ ‌افزایش ۱۰۰ برابری سرعت دانلود؛ پیاده سازی شده براساس پروتکل IPنسخه ۶ و امکان کار با IP نسخه ۴؛ ‌امکان اشتراک گذاری منابع اطلاعات بین مرکز آموزشی، پژوهشی و دانشگاهی؛ امکان برگزاری کلاس‌های مجازی برای از بین رفتن شکاف علمی در نقاط محروم؛ امکان به اشتراک‌گذاری پروژه‌های دانشجویان روی شبکه؛ کاهش هزینه دانشگاه‌ها برای تامین منابع علمی؛ ‌آموزش آنلاین موضوعات پزشکی و ‌ ایجاد بستر برای افزایش تولید محتوا.

ابهام در کارایی
به اعتقاد بسیاری از کار‌شناسان، پروژه‌های ملی مخصوصا آن دسته از پروژه‌هایی که مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات است، باید درکمتر از دوسال راه‌اندازی شوند.
اگر این زمان رعایت نشود، دیگر نمی‌توان روی کارآیی این پروژه‌ها حساب کرد؛ چرا که دنیای فناوری اطلاعات روز به روز در حال تحول است.

اما مسئولان سازمان فناوری اطلاعات نسبت به تأخیر ایجاد شده در پروژه شبکه علمی چندان نگران نیستند؛ چرا که معتقدند براساس قانون برنامه پنجم، این شبکه تا پایان این برنامه فرصت دارد.
علی حکیم‌جوادی، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات، در خصوص تأخیر راه‌اندازی این شبکه می‌گوید:‌ متأسفانه یکی از مشکلاتی که باعث شد این شبکه با تأخیر به بهره‌برداری برسد، مربوط به بحث خصوصی سازی و جداسازی شرکت مخابرات ایران از دولت بود. این جداسازی در راه‌اندازی این شبکه وقفه ایجاد کرد؛ چرا که مخابرات یکی از نهادهایی بود که باید در راه‌اندازی این شبکه همکاری لازم را انجام می‌داد.

وی در ادامه با اشاره به اینکه این تأخیر در راه‌اندازی، به هیچ وجه باعث نشده که پروژه شبکه علمی کشور به روز نباشد، می‌افزاید: در زمانی که طرح راه‌اندازی این شبکه مطرح شد ما با پیش‌بینی‌های لازم و این که مشمول مرور زمان نشویم، ظرفیت‌های مورد نیاز این شبکه را آماده کردیم و به نظر ما این شبکه از دنیای تکنولوژی عقب نیست.

طی چند سال گذشته وقتی صحبت از تأخیر در راه‌اندازی شبکه علمی کشور می‌شد، اکثر فعالان و کار‌شناسان آی‌تی دلیل این تأخیر را به عدم همکاری شرکت مخابرات مرتبط می‌داند. اما در نشست خبری که قبل از افتتاح فاز اول شبکه علمی کشور برگزار شد، حکیم جوادی پیوسته از همکاری مخابرات برای راه‌اندازی این شبکه تقدیر کرد.

وی در این خصوص گفت: کاملا طبیعی و عادی است که در زمانی که بحث خصوصی‌سازی مطرح می‌شود. تکلیف پروژه‌ها از این نظر که معلوم نیست مربوط به حاکمیت می‌شود یا بخش خصوصی با تعویق همراه شود. در آن زمان هم شرکت مخابرات به خاطر این که وضعیت مشخصی نداشت، نمی‌توانست به مسئولیت‌های واگذار شده خود عمل کند.

وی در ادامه تأکید کرد که در حال حاضر شبکه علمی کشور با همکاری شرکت‌ مخابرات و شرکت‌های PAP در حال گسترش است. همچنین شرکت‌ مخابرات ایران از آنجا که آینده کاری خود را در این زمینه می‌بیند انگیزه بیشتری برای راه‌اندازی این شبکه دارد.

سایت شبکه دور از دسترس
در حالی هفته گذشته شبکه علمی با هزینه‌ای در حدود ۷ میلیارد تومان افتتاح شد که سایت این شبکه که مربوط به نسل اول این شبکه می‌شود، مدتی است که از دسترس خارج است.
در این شرایط مشخص نیست با این همه تأخیر در راه‌اندازی نسل دوم شبکه علمی کشور، آیا این شبکه جدید نیز مشمول چنین اتفاقی می‌شود یا خیر؟

حکیم جوادی در این خصوص می‌گوید: اگر به سال ۷۷ باز گردیم، این شبکه دارای پهنای باند ۲ مگابیت بر ثانیه بود که این میزان در آن زمان بسیار بالا و عالی بود. اما به مرور زمان و با تغییرات سریعی که در حوزه فناوری اطلاعات با آن روبه‌رو شدیم این میزان پهنای باند، جوابگوی نیاز دانشگاه‌ها نبود. بنابراین دسترسی به این شبکه با مشکل مواجه شد. در واقع راه‌اندازی نسل اول باعث شد ما به نقایص این کار پی ببریم.

به گفته جوادی این شبکه با پهنای باند ۱ گیگابیت برثانیه فعال شده است. همچنین با پیش‌بینی‌های لازم در خصوص تغییرات دنیای تکنولوژی این شبکه قابلیت دسترسی به پهنای باند ۱۰ گیگابیتی را هم دارد.بنابراین با این وضعیت مشکلی برای دسترسی به این شبکه پیش نخواهد آمد.