ایتنا - انتشار جزئیات جدید و البته ناقص از سوی وزارت ارتباطات نه تنها از بار ابهامات قبلی نحوه تایید و اعطای تسهیلات کم نکرد، بلکه پرسش‌ها و ابهام‌های بیشتری نیز ایجاد کرد.

عصر ارتباط - مهرداد جلالی - دی ماه سال گذشته بود که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بعد از قریب به یک سال و اندی تاخیر، طی فراخوانی اعلام کرد که قصد دارد از محل وجوه اداره شده به شرکت‌های خصوصی‌ وام‌های حمایتی اعطا کنند.
به این ترتیب خبر فراخوان حمایت از تحقیقات، طرح‌های توسعه‌ای اشتغال آفرینی و یا صادرات کالا و خدمات از بیستم دیماه سال گذشته روی سایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار گرفت.

در پایان این خبر نیز این گونه آمده بود که تمامی شرکت‌های متقاضی و واجد شرایط تا ۲ هفته مهلت دارند درخواست‌های خود را برای بررسی در کارگروه مربوطه ارسال کنند. البته در آن مقطع، مهلت اندک دو هفته‌ای برای ارایه مدارک مورد نیاز و عدم ارائه جزییات بیشتر و اطلاع‌رسانی کافی، ابهاماتی را ایجاد کرد که ترجیح داده شد توجهی به آن نشود.
بر اساس کلیات مربوط به این فراخوان، بنگاه‌ها، مراکز و افراد حقوقی غیر دولتی در چهار رسته تخصصی می‌توانند تقاضای دریافت تسهیلات کنند که عبارتند از تولید و توسعه نرم‌افزار، تولید و توسعه محتوا و خدمات و تولید و توسعه در زمینه امنیت اطلاعات.

بر اساس گزارش‌ها سقف وام وجوه اداره شده وزارت ارتباطات نسبت به سال گذشته با ۳۳ درصد رشد از ۹۰ به ۱۲۰ میلیارد تومان جهت حمایت رسید که جمعا ۲۱۰ میلیارد تومان تسهیلات وام را شامل می‌شود.
اما بعد از پیگیری‌های برخی رسانه‌ها در خصوص سرنوشت طرح‌ها مشخص شد که بالغ بر ۴۰ شرکت توانسته‌اند ۱۲ میلیارد تومان از این منابع را به خود اختصاص دهند. در همین راستا وزارت ارتباطات، اطلاعات مذکور را اندکی کامل‌تر کرد و نام ۵۲ شرکت که در فاز نخست طرح ایشان پذیرش شده و به بانک عامل جهت دریافت تسهیلات معرفی شدند را در سایت خود منتشر کرد.

ابهامات در برخی طرح‌های تایید شده
اما انتشار جزئیات جدید و البته ناقص از سوی وزارت ارتباطات نه تنها از بار ابهامات قبلی نحوه تایید و اعطای تسهیلات کم نکرد، بلکه پرسش‌ها و ابهام‌های بیشتری نیز ایجاد کرد. نخستین پرسش این بود که اصولا چرا مبالغ اعطایی به شرکت‌ها و اشخاص اعلام نشده است. دومین پرسش این بود که جزئیات زمان، خروجی و چگونگی ارزیابی اجرای طرح‌های موفق به اخذ وام از چه قرار است؟ به عبارت دیگر هم اکنون در اطلاعات منتشره تنها به نام پروژه اکتفا شده و مشخص نیست مجری متعهد به اجرای چه خدماتی و در چه مدت در قبال دریافت وام‌ است.
ابهام دیگری که بلافاصله با انتشار اسامی برخی از دریافت‌کنندگان تسهیلات ایجاد شد، چگونگی انجام ارزیابی‌ها و مشخصا اسامی ارزیابانی بود که برخی از این طرح‌ها را شایسته دریافت حمایت می‌دانستند.

البته شاید به این پرسش‌ها و ابهامات موارد دیگری را نیز بتوان افزود که با مرور زمان به این موارد نیز پرداخته خواهد شد.
اما همانطور که اشاره شد، مرور برخی از ۵۲ طرح موفق به دریافت تسهیلات در فاز نخست حمایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نوع دیگری از ابهامات را به همراه داشت. با بررسی همین اطلاعات ناقص اولیه از سوی وزارت ارتباطات که تنها شامل سه ردیف اسم شرکت متقاضی، نام مدیر عامل و عنوان طرح می‌شود، می‌توان بسیاری از طرح‌های مذکور را در این قالب‌ها دسته بندی کرد.
نکته قابل تامل آنکه بخشی از این ابهامات با یک جست‌وجوی ساده اینترنتی قابل طرح و بررسی است.

طرح‌های تکراری – مرور اسامی برخی طرح‌ها نشان می‌دهد که پیش از این به نوعی به پایان رسیده‌اند و برخی موارد حتی به دوران اعطای وام‌های حمایتی طرح توسعه و کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات (تکفا) باز می‌گردد.

طرح‌های متمول - برخی طرح‌های تایید شده از سوی ارزیابان وام‌های وجوه اداره شده به شرکت‌هایی تعلق گرفته که از توان مالی بسیار بالایی برخوردار هستند. به نحوی که برخی از این شرکت‌ها امروز تبلیغات گسترده‌ای در رسانه‌های مختلف داشته و حتی به عنوان حامی و اسپانسر شرکت‌های کوچک و به قولی استارت‌آپ‌ها نیز خود را مطرح می‌کنند. از این رو شرکت‌هایی در این اندازه هم چگونه نیازمند دریافت وام‌های کم‌بهره و حمایتی شده‌اند پرسشی است.

طرح‌های کپی – اگرچه جزییاتی از طرح‌هایی تایید شده از سوی وزارت ارتباطات در دست نیست، اما عنوان برخی از طرح‌ها نشان می‌دهد که اصولا طرح خاصی در کار نبوده و این طرح‌ها برگردان یک سرویس خارجی هستند که شاید از سوی هر شرکتی قابل انجام باشد.

طرح‌های ساده – مشاهده عناوین برخی از طرح‌ها حداقل در ظاهر نشان می‌دهد که با توجه به پیشرفت‌های شرکت‌های نرم‌افزاری، طرحی مهم محسوب نشده و بسیار ساده و غیراستراتژیک هستند.

طرح‌های تخصصی - برخی از طرح‌های مشمول حمایت مالی از سوی وزارت ارتباطات نیز کاربری بسیار خاص و محدود دارند که علی‌القاعده از سوی نهادهای مرتبط می‌توانست مورد حمایت قرار گیرد. نمونه این طرح‌ها با نگاهی به اسامی ۵۲ طرح اعلام شده به راحتی قابل مشاهده هستند.

طرح‌های موفق – دسته دیگر از طرح‌های مورد حمایت در فاز نخست اعطای وام‌های حمایتی، طرح‌هایی هستند که از مدت‌ها قبل به سرانجام و موفقیت رسیده و خود در حال تبلیغ برای فروش و توسعه هستند. در واقع این طرح‌ها به سودهی رسیده و پرونده آنها از این حیث نیز مختومه است.

طرح‌های دولتی - برخی از این طرح‌ها ظاهرا از منابع دولتی مختلفی از گذشته تا کنون بهره برده و می‌برند. در این خصوص اگر نام برخی طرح‌ها در اینترنت جست‌وجو شود، این بیشتر مقام‌های دولتی بوده‌اند که در گذشته به معرفی و تشویق اجرای آنها پرداخته‌اند نه خود شرکت ارایه‌کننده طرح.

طرح‌های مبهم - عنوان برخی از طرح‌ها گویای هیچ موضوع خاصی نیست و اصلا مشخص نیست قرار است چه اتفاقی رخ دهد. به این مفهوم که به یک نام با معنی نامفهوم اشاره شده و نمی‌توان دریافت محصول نهایی یک سخت‌افزار، یک نرم‌افزار یا یک خدمت است. از این رو امکان هیچ تحلیلی در خصوص آنها وجود ندارد.

طرح‌های استثنایی – در میان طرح‌های تایید صلاحیت شده، نام چند بازی رایانه‌ای نیز به چشم می‌خورد. علی‌القاعده کسی مخالف حمایت از بازی‌سازان ایرانی با توجه به مشکلاتی که دارند، نیست. اما پرسش اینجاست که چرا استثنا قایل شده و اگر بنا به حمایت از بازی‌های رایانه‌ای بود، شاید بهتر بود مبلغی از وام‌ وجوه اداره شده وزارت ارتباطات را در اختیار بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای قرار داد تا آنها با شناخت از اولویت‌های کاری خود این مبالغ را میان بازی‌سازان به خصوص آن دسته که اسپانسرهای قوی ندارند، توزیع کنند.

طرح مسایلی دیگر
اما فارغ از ابهامات در شکل و شیوه تخصیص وام به متقاضیان، همانطور که پیش از این نیز اعلام شد، به شرکت‌هایی که طرح ایشان مورد پذیرش قرار نگرفته، علتی اعلام نشده که اگر مایل بودند در مرحله بعد با رفع اشکالات، امکان ارائه مجدد طرح‌ خود را داشته باشند.
سمت و سوی کلی طرح‌های تایید شده نیز نشان می‌دهد، اگرچه محورهایی برای حمایت اعلام شده اما هزینه‌کرد هدفمند و روی موضوع خاصی متمرکز نیست.

اما بعد از انتشار گزارش نخست در خصوص ابهامات فاز نخست اعطای وام‌های حمایتی وزارت ارتباطات، تماس‌هایی با دفتر نشریه برقرار شد که در آن پرسش‌ها و درخواست‌های دیگری مطرح شد.
نخست، از آنجا که اطلاعات طرح‌ها و شرکت‌ها موضوع محرمانه‌ای تلقی نمی‌شود، اطلاعات کامل طرح‌ها، مدت زمان اجرا، مبلغ دریافتی و غیره به شکل کامل ارائه شود.
دوم این که ظاهرا برخی طرح‌ها از وام‌های ۴ درصد و برخی از وام‌های ۱۰ درصد بهره‌برده‌اند که البته ضرایبی نیز بابت کارمزد از سوی بانک عامل به آن اضافه می‌شود. در این راستا یکی از شرکت‌های تایید شده، خواستار روشن شدن زمان و درصد بازگشت وام‌ها و علت این تفاوت در تمام طرح‌ها شد.
سوم این که آیا اسامی تمام طرح‌های موفق به دریافت وام منتشر شده است؟ و آیا در سال قبل از هیچ طرح و شرکتی از سوی وزارت ارتباطات حمایت به عمل نیامده است؟
چهارمین پرسش این که آیا خود ارزیابان طرح‌ها نیز طرحی داشته‌اند که مورد حمایت قرار گرفته باشد؟ در این خصوص آیا انتشار رسمی اسامی ارزیابان و شرکت‌های ایشان به شفاف‌سازی بیشتر کمک نمی‌کند؟
در نهایت نیز یکی از دریافت‌کنندگان وام‌ها نسبت به شیوه اعطای وام که در سه قسط و بازه زمانی ۶ ماهه انجام می‌شود، گلایه داشته و این موضوع را عامل کندی اتمام طرح خود می‌دانست که البته این موضوع نیز در آینده مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

هفته‌نامه عصر ارتباط ضمن ادامه پیگیری موضوعات مطروحه در این گزارش، آمادگی دریافت و انتشار پاسخ سایر شرکت‌ها و مسوولان ذیربط با اعطای وام‌ها در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را دارد.