ایتنا - رونمایی از طرح ات‌ساین ایرانی یا فارسی تبدیل به یک ماجرای جنجالی در شبکه‌های اجتماعی شده است. منتقدان طرح «ات‌ساین»‌ فارسی چه انتقاداتی به این ایده مطرح می‌کنند؟

رونمایی از نشان «در نشان»‌ یا آنطور که اعلام شده، «ات‌ساین ایرانی» باعث گفت‌وگوهای مفصلی در فضای مجازی و کارشناسان فنی شده است. این نشان که به ادعای طراحانش قرار است در یونیکد جهانی به‌عنوان یک نشان ایرانی و جایگزین نشان @ برای فارسی‌زبانان واقع شود، در پنجمین همایش ملی فضای مجازی پاک با حضور دبیر و عضو شورای‌عالی فضای مجازی و همراهی معاون دادستانی در حوزه فضای مجازی رونمایی شد.

     در این باره بخوانید:
     - هزینه «در نشان» فقط یک میلیون تومان بود

همشهری در گفت‌وگو با کارشناسان، به جزئیات فنی این ایده پرداخته است؛ اینکه چه ضرورتی باعث ایجاد این نشانه شده و چطور می‌توان انتظار داشت استفاده از این نشان در میان کاربران همه‌گیر شود.

تحریم و زیرساخت اهمیت بیشتری دارند
بخشی از انتقادهای جدی کارشناسان نسبت به نشان «درنشان» به اولویت‌بندی نادرست برنامه‌های اینچنینی در شرایط کنونی کشور و با توجه به نیازهای کشور برمی‌گردد. افرادی که نسبت به این مسئله منتقد هستند، می‌گویند، در حالی ‌که کشور در زمینه‌های زیرساخت اینترنتی و خدمات ارتباطی، مسائل مربوط به سرعت و کیفیت اینترنت و... چالش‌های جدی دارد، پرداختن به یک نشانه که یک مسئله غیرزیرساختی و فرعی محسوب می‌شود، مشکلات بخش عمده کاربران را برطرف نمی‌کند.
آرش کریم‌بیگی، کارشناس حوزه اینترنت و تلفن همراه در این‌باره به همشهری می‌گوید: «ما نیازهای‌مان را از انتها برآورده می‌کنیم. بخش ابتدایی و اصلی ماجرا مسئله زیرساخت‌ها هستند که به توجه جدی نیاز دارند و در بسیاری موارد ما را درگیر کرده‌اند. حتی اگر به بومی‌سازی توجه کنیم، پروژه‌هایی مثل پست الکترونیک ملی می‌توانند اولویت بیشتری از یک نشانه داشته باشند.» او تأکید می‌کند، اگر بنا به گفت‌وگو با سازمان‌های جهانی- برای ثبت «نشان در نشان» در «یونیکد» - باشد، بهتر است روی رفع بدیهی‌ترین و ظالمانه‌ترین تحریم‌هایی که کاربران ایرانی را درگیر کرده، تمرکز کنیم: «در حالی‌ که تا به حال هیچ اقدام یا موفقیتی در این حوزه وجود نداشته، پرداختن به این بخش‌های بی‌اهمیت و بدون ارزش اشتباه است.»

ارتباط با ایران یا جهان؟
بومی‌سازی «در نشان» در حالی به‌عنوان یک ایده مطرح می‌شود که اینترنت یک سیستم جهانی است و لزومی ندارد که انتظار داشته باشیم، بقیه مردم جهان- یا حتی بخشی از آنها- یک پروتکل قدیمی و جاافتاده را کنار بگذارند. برخلاف واحدهای شمارش یا اندازه‌گیری که در کشورها و مناطقی مثل آمریکای شمالی و انگلیس به‌صورت جداگانه تعریف شده و یکای تبدیل برای آن وجود دارد، در این مورد بحث بر سر یک پروتکل است که از نظر فنی تبدیل‌شدنی نیست و یک پدیده کاملا جدید دانسته می‌شود. آرش کریم‌بیگی درباره این موضوع می‌گوید: «ایمیل یک ابزار داخلی نیست که فقط ارتباط ایرانی‌ها با یکدیگر را تسهیل کند. این ابزار در تمام جهان آدم‌ها را به یکدیگر متصل می‌کند. اگر فرض بگیریم که این نشان ثبت شده و به‌کار گرفته می‌شود، ما چه سازوکاری برای متصل کردن جهان با خودمان داریم. مثلا به یک دوست در کشور دیگری می‌گوییم به جای @، ‌«نشان در نشان» بنویسد؟ اگر از @ استفاده نکند، نامه‌اش به‌دست ما نخواهد رسید؟»

چالش ارتباط با حاکمیت اینترنت
پیشنهاد شده تا «در نشان»‌ در «یونیکد» به‌عنوان یک نشانه برای ایرانی‌ها ثبت شود. درصورت موافقت این سازمان با چنین نمادی، احتمالا روی صفحه‌کلید ایرانیان یا در نرم‌افزارهای تایپ (مثل Microsoft Word)‌ این نشانه در گروه Symbol  قرار خواهد گرفت یا در شرایطی بسیار خوش‌بینانه، روی صفحه کلید نیز جای ثابتی خواهد داشت. آرش کریم‌بیگی دراین‌باره می‌گوید: «در این مورد ما باید آگاهی‌بخشی را بالا ببریم تا بتوانیم موفق باشیم؛ یعنی به تمام فارسی‌زبان‌ها یا ایرانی‌ها اعلام کنیم که چنین نشانه‌ای وجود دارد، کاربردش در یک موضوع خاص است و می‌توانند از آن استفاده کنند. این کوچک‌ترین چالشی است که با آن روبه‌رو خواهیم بود. در گام بعدی باید چنین موضوعی در سرورهای ایمیل در جهان تعریف شود؛ در حالی ‌که در طول حدود 20 سال گذشته این سرورها از پروتکل @ پشتیبانی می‌کنند، عملا نمی‌توان انتظار داشت این سیستم جاافتاده‌شان را تغییر بدهند.» او در عین‌ حال می‌گوید: «برای اینکه درخواست تغییر یا ایجاد یک پروتکل جدید ارائه شود، باید آن را در ساختار آیکان و حاکمان اینترنتی مطرح کنند. همه اینها در حالی است که ما عملا ارتباطی با این ساختارهای آمریکایی نداریم؛ حتی اگر هم این ارتباط وجود داشته باشد، نیاز اصلی ما مسئله تحریم و زیرساخت‌هاست، نه یک نشانه که ارزش افزوده خاصی نخواهد داشت و پر از چالش است.»

کاربران محدود؛ ایده غیراقتصادی
تک‌بعدی بودن و ارائه یک محصول در بازار، بدون اینکه بستر کاربردی برای آن ارائه شده باشد، می‌تواند به ضرر حضور یک طرح یا ایده در بازار باشد. برای اجتناب از این شکست، کمپانی‌هایی مثل گوگل به جز ایمیل، سرویس‌های دیگری نیز ارائه می‌کنند تا کاربر را کنار خودشان نگه دارند. در نهایت، زمانی یک پروژه، اقتصادی تعریف می‌شود که تعداد کاربرانش از حد معینی بیشتر باشد. با همین نگاه، بومی‌سازی در بسیاری از موارد نه‌تنها کاربردی ندارد، که می‌تواند هزینه به کشور تحمیل کند.
علیرضا اصنافی، کارشناس فضای مجازی دراین‌باره به ناموفق بودن پروژه‌های بومی مثل پیام‌رسان‌ها یا جویشگرهای بومی اشاره کرده و به همشهری می‌گوید: «وقتی مخاطب‌ها از یک شبکه سرویس بگیرند، هوش مصنوعی و الگوریتم‌های آن سامانه تقویت می‌شود و نتیجه‌های بهتری را ارائه می‌کند؛ تمام هزینه‌ها هم برای بالا بردن همان یک سرویس صورت می‌گیرد. در صورتی که اگر ما یک سرویس مشابه- مثلا مشابه داخلی گوگل- را بدون کوچک‌ترین تغییری ارائه کنیم، در نهایت به مخاطب سرویس موردنظرش را ارائه نخواهیم کرد و او فراری می‌شود.»


مکث ---------------------------------
چرا «در نشان»؟
این نشان را گروهی با عنوان «جمعیت توسعه‌گران فضای مجازی پاک (فمپ)» طراحی کرده‌اند و هدفشان از ارائه چنین طرحی، اینطور در وب‌سایتشان آمده است: «در این میان خیل عظیمی از کلمات و نشانه‌ها وجود دارد که می‌توانیم به فکر معادل فارسی برای آنها باشیم و این مهم به‌عهده فرهنگستان زبان و ادب فارسی است، اما آنچه باعث شد توجه ما به ساخت نمادی معادل نماد @ جلب شود، فراگیری آن در فضای مجازی و نبود معادل خاصی برای آن است. اما پیشنهاد ما برای جایگزینی و بومی‌سازی‌ نماد @، نماد «درنشان» است؛ نمادی که به‌دلیل شباهت با نماد ات‌ساین ارتباط خود با نماد اصلی را حفظ کرده و در عین حال مفهوم at را با کلمه «در» معادل‌سازی‌ می‌کند و همچنین نمادی راست به چپ است.»
طراحان این نماد که عضو سازمان مردم‌نهاد «فمپ» ‌هستند، می‌گویند، نامفهوم بودن @ برای کاربران فارسی‌زبان باعث شده دست به چنین ایده‌ای ‌بزنند. آنها امیدوار هستند که، «بررسی این نماد و مورد توافق قرار گرفتنش به‌عنوان نماد معادل برای ات‌ساین باعث شود، حروف و علامت‌های موجود فارسی که در حوزه فناوری اطلاعات کمتر حرفی برای زدن دارند و تنها به حمل‌کنندگان واژگان زبان انگلیسی تبدیل شده‌اند، حضور فعال‌تری در این عرصه پیدا کنند.»