ایتنا - فروش چادرهای امداد هلال احمر در سایت‌های خرید و فروش آنلاین توسط دلالان، بار دیگر بحث کارآمدی سیستم‌های احراز هویت کاربران و چگونگی استفاده از آنها را داغ کرده است.

بازار سیاه اقلام امدادی این‌بار سر از اینترنت و سایت‌های خرید و فروش آنلاین در‌آورده است. مشکل البته، خیلی قدیمی‌ است و نبودن سیستم درست توزیع اقلام ضروری از سال‌ها پیش، در بحران‌های ریز و درشت دست دلالان را در فروش اقلام حیاتی و مورد نیاز آسیب‌دیدگان سوانح ‌باز گذاشته است.
این‌بار اما در سامانه‌های آنلاین بازار جدیدی برای این گروه به‌وجود آمده است. مهم‌ترین اتفاق که خبرساز شده، آگهی فروش چادرهای اهدایی هلال احمر به سیل‌زدگان هفته‌های اخیر در سایت دیوار بود. این چادرها از دسته «غیرقابل فروش» به‌حساب می‌آیند که آگهی‌های فروش آنها در شبکه‌های اجتماعی پخش شد. مسئولان این سایت پس از مدتی اعلام کردند که این آگهی‌ها حذف شده‌اند و آمادگی دارند اطلاعات لازم را در اختیار مقام‌های قضایی بگذارند، اما برخی کاربران بعد از توییت حساب رسمی دیوار درباره اینکه بیش از ۴۰آگهی در همین رابطه حذف شده، خواستار آن بودند که این سایت اطلاعات اشخاص آگهی‌دهنده را به پلیس فتا بدهد.

 نابسامان‌بودن بازار توزیع اقلام در مواقع بحرانی یکی از مهم‌ترین دلایلی است که چنین مشکلاتی را موجب شده و در نهایت، باعث خالی‌ماندن سفره بسیاری از سانحه‌دیدگان واقعی خواهد شد.
اسماعیل رمضانی، مدیرکل روابط عمومی جمعیت هلال احمر در گفت‌وگو با همشهری درباره علت وارد‌شدن این اقلام به بازارهای سیاه که حالا شکل آنلاین گرفته‌اند، می‌گوید: در بحران‌ها و حوادث این اقلام را براساس تعداد خانوارهای آسیب‌دیده به‌صورت رایگان توزیع می‌کنند و این چادرها نیز همانند سایر اقلام امدادی و زیستی هلال احمر غیرقابل فروش است. در برخی نقاط و شرایط خاص مثل حوادث بزرگ نظیر زلزله کرمانشاه، بم و... به‌خاطر دلایل متعدد ازجمله عدم‌امنیت و هرج و مرج در منطقه و درخواست‌های فراوان این اقلام بعضا بیشتر از نیاز توزیع می‌شود. به همین‌خاطر ممکن است برخی از افراد دریافت‌کننده این اقلام نسبت به فروش سهمیه خود اقدام کنند که هر‌چند از نظر ما مطلوب نیست، اما روش مشخصی برای نظارت و کنترل آن هم وجود ندارد.
ناشناس‌بودن بسیاری از فروشندگان غیرقانونی مانند فروشندگان اقلام مورد نیاز سیل‌زدگان باعث شد تا سال گذشته مقام‌های وزارت ارتباطات استفاده از «سامانه شاهکار»(شبکه احراز هویت کاربران ایران) را به‌عنوان یک راه‌حل ‌به سایت‌های خرید و فروش اینترنتی پیشنهاد کنند. با کمک این سیستم می‌توان‌ درباره هویت کسی که از خدمات آنلاین سایت‌ها استفاده می‌کند، اطمینان حاصل کرد و او را نسبت به فعالیتی که در این فضا انجام می‌دهد، مسئولیت‌پذیر بار آورد. از همان زمان تا همین امروز اما کش‌وقوس‌های فراوانی درباره چگونگی استفاده از این سیستم مطرح شده و هر دو طرف درگیر در ماجرا-دولت و کسب‌وکارهای نوپا- واکنش‌های متفاوتی در این‌باره داشته‌اند.

شاهکار؛ احراز هویت سریع آنلاین
سامانه شاهکار که زیرنظر سازمان فناوری اطلاعات ایران کار می‌کند، سیستمی است که تلاش دارد با حفظ حریم شخصی کاربران، برای شناسایی کاربران حقیقی و غیرحقیقی به کسب‌و‌کارهای ایرانی کمک کند. از این سیستم پیش‌تر در مواردی مثل ثبت‌نام کارت سوخت ‌در برخی مکان‌ها استفاده شده بود.
سیستم اینطور کار می‌کند؛ کاربر برای ورود به سامانه و استفاده از خدمات آن باید اطلاعاتی مثل کد ملی، شماره تلفن یا شماره حساب خود را وارد کند. درصورتی که هرسه این اطلاعات متعلق به یک نفر بود، سیستم اجازه ورود و استفاده از خدمات را به فرد می‌دهد. برای حفظ حریم شخصی فرد، اطلاعات کاربران در سرور کسب‌و‌کارها ذخیره نمی‌شود و سیستم صرفا به خدمات‌دهنده پاسخ می‌دهد که این اطلاعات با هم یکسان بوده است یا خیر. مسئولان ارشد در سازمان فناوری اطلاعات ایران می‌گویند، شناسایی‌شدن فرد از این طریق می‌تواند امکان سوءاستفاده در هر سیستمی را به حداقل برساند.

هزینه خدمات دولتی برای استارتاپ‌ها
رایگان‌بودن یا نبودن خدماتی مثل «شاهکار» ‌یکی از موضوعات مهمی است که بارها هر دو طرف درباره آن صحبت‌هایی داشته‌اند. پیش‌تر گفته شده، استعلام از این سامانه بین 100 تا حدود 380تومان به ازای هر بار استعلام برای کسب‌و‌کارها هزینه خواهد داشت. با وجود اینکه با بالاتر رفتن تعداد کاربران، هزینه پرداختی استارتاپ‌ها کاهش می‌یابد، بسیاری از فعالان بازار معتقدند که دریافت این هزینه می‌تواند به ضرر کسب‌و‌کارها باشد.
حمیده حبیبی، بنیانگذار استارتاپ فین‌تک رانگو در این‌باره به همشهری می‌گوید: «اگر یک سایت فروش کالای دست‌دوم بخواهد اقلامش را در چنین سیستمی بفروشد، با فرض اینکه ماهی 10میلیون کاربر در سامانه‌اش ثبت آگهی بکنند، باید حدود یک‌میلیارد تومان هزینه پرداخت کند. این پول برای بسیاری از کسب‌و‌‌کارهای نوپا بسیار هنگفت است و می‌تواند به ضررشان تمام شود. با توجه به اینکه بسیاری از این سایت‌ها، از خود ثبت آگهی درآمدی ندارند، در نتیجه ضرر جدی خواهند داشت اما در مقابل، منفعت چندانی عایدشان نمی‌شود.»
حسام آرمندهی، از بنیانگذاران کافه‌بازار پیش‌تر در این‌باره گفته بود: «3تا 10میلیارد تومان در ماه، هزینه‌ای است که باید بابت این موضوع به دولت پرداخت شود.»

چالش اصلی: باگ‌های شاهکار
استارتاپ‌های نیازمند به احراز هویت غیر از هزینه، اشکالات دیگری هم به استفاده از شاهکار وارد می‌کنند. مثلا حسام آرمندهی از کافه‌بازار، پیش‌تر در این‌باره نوشته است: «ایراد اصلی اجبار بیهوده‌ کسب‌و‌کارهای اینترنتی به احراز هویت بیش از حد کاربران روی هر اقدام، تراکنش و استفاده از خدمات اینترنتی است و نه قیمت شاهکار. رایگان‌شدن این خدمت هم مضرات خود را خواهد داشت. هزینه بیشتر را کاربران برای ورود چندین و چندباره کدملی در سایت دیوار یا در آینده در برنامه‌های فروشگاهی، پیام‌رسان‌ها و غیره متحمل خواهند شد. راه‌حل ساده است؛ مسئولیت هر اقدامی که با تلفن کاربر انجام شد با صاحب خط است. سیم‌کارت خود را در خیابان و دکه، بدون انتقال رسمی مالکیت نفروشید!»
حمیده حبیبی، فعال استارتاپی نیز در این‌باره می‌گوید: «در حالی روی استفاده از شاهکار تأکید می‌شود که عملا همین سیستم باگ‌های جدی دارد و راه‌های زیادی برای دورزدن آن وجود دارد. در طرف مقابل، خود استارتاپ‌ها راه‌حل‌هایی دارند که می‌تواند به احراز هویت کاربران‌شان کمک کند و به‌نظر می‌رسد، بهتر است این راه‌حل‌ها نیز بررسی شوند.» او در عین حال، گستردگی بازار آنلاین را با سامانه‌های قدیمی غیرقابل مقایسه دانسته و می‌گوید: «اینکه قرار باشد یک کاربر یکتا به ازای هربار استفاده از یک سیستم ثابت استعلام شود، نشان می‌دهد راه‌حل کهنه و نادرستی وجود دارد که به ضرر کسب‌وکارهاست. ضمن اینکه، کندبودن سیستم دولتی و شتاب بالای پیشرفت استارتاپ‌ها با یکدیگر هماهنگ نیستند. همین موضوع باعث می‌شود، عملا باگ‌های جدی در هنگام استفاده از این سیستم‌ها پیش بیاید.»

مشکل بزرگ: ناکارآمدی سیستم توزیع
ناکارآمد‌بودن سیستم توزیع اقلام امدادی چالش بزرگی است که در نهایت باعث شده‌ چنین مشکلاتی پیش بیاید. پیش‌تر در سانحه‌های دیگری مثل زلزله کرمانشاه نیز چنین بازارهایی شکل گرفته بودند.
امیر ناظمی، رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران پیش‌تر در‌ گفت‌وگو با همشهری ایجاد استارتاپ‌هایی که بتوانند توزیع و درخواست اقلام را هماهنگ کنند را از کلیدهای حل چنین مشکلاتی دانسته بود. وی دراین‌باره گفت: «استارتاپ‌ها می‌توانند برای ساماندهی مشارکت عمومی شهروندان کمک شایسته‌ای بکنند. فرض کنید یک پزشک می‌خواهد به آسیب‌دیدگان کمک کند یا مهندسان مشاور یا معمارانی هستند که تمایل دارند، بدون دریافت هزینه و به‌صورت عام‌المنفعه سهم‌شان را در این بازسازی‌های ایفا کنند. واقعیت این است که ابزارهای دریافت این نوع مشارکت‌ها و توزیع آنها هم‌اکنون وجود ندارد. بدون‌شک حضور کسب‌وکارهای نوپا در این زمینه می‌تواند تعیین‌کننده باشد.»