نزديك به يك هفته از «كندي» و «محدوديت‌هاي مقطعي» اينترنت در ايران مي‌گذرد. شرايط ويژه‌اي كه به گفته برخي وب‌سايت‌هاي رصد اينترنت، در تاريخ نوين ارتباطات كشور بي‌سابقه است.
پلتفرم‌هاي مختلف در بستر اينترنت امروز ديگر با زندگي حتي عامه مردم گره خورده و به همين دليل، اگرچه قطع اينترنت به بهانه كاهش هزينه‌هاي امنيتي انجام مي‌شود؛ اما نبايد فراموش كرد كه بخش بزرگي از هزينه‌ها، در حوزه اقتصادي است كه درنهايت دود آن به چشم كسب و كارهاي خرد خواهد رفت.
آمارهاي موجود نشان مي‌دهد سهم تجارت آنلاين از ۱.۳درصد كل تجارت كشور در سال ۱۳۹۶ به ۵درصد در سال ۱۴۰۰ رسيد. اين تحولي است كه فاصله زيادي با ميانگين جهاني (بيش از 20درصد) دارد؛ اما در شرايط تحريم و محدوديت‌هاي مختلف رخ داده است. 71 ميليون نفر در ايران از اينترنت استفاده مي‌كنند و مركز آمار ايران مي‌گويد: «زندگي 11 ميليون ايراني، كاملا به اينستاگرام وابسته شده است.»
در اينستاگرام، پلتفرم آنلاين اشتراك‌گذاري عكس و ويديو، 1.7 ميليون كسب و كار كوچك در حال فعاليتند. اين عدد را مقايسه كنيد با نزديك به 200 هزار شغل مستقيم كه توسط صنعت خودرو در ايران ايجاد شده است. كسب و كارهاي اينترنتي با حداقل سرمايه كاري كرده‌اند كه ديگر نيازي به بودجه‌هاي كلان براي ايجاد شغل نيست. فقط با 20 تا 30 ميليون تومان مي‌شود يك كسب و كار در پلتفرم‌هاي آنلاين ايجاد كرد؛ در حالي كه اين رقم براي يك شغل صنعتي نزديك به 1.4 ميليارد تومان است!
اقتصاد ديجيتال امروز حرف اول را در دنيا مي‌زند. هر چند كسي مخالف صنعتي‌سازي يا رشد اقتصادي از طريق ساخت صنايع بالادستي نيست، اما آيا هنگام قطع دسترسي كاربران اين پلتفرم‌ها (كه زندگي خود را از اين راه مي‌گذرانند) به هزينه‌هاي چنين اقدامي به صورت خرد و كلان توجهي مي‌شود؟ تجربه پيشين نشان مي‌دهد كه حتي پس از وصل مجدد اينترنت نيز، بسياري از كسب و كارهاي خرد حاضر در اين پلتفرم‌ها نتوانستند جايگاه پيشين خود را پس بگيرند. به طور مثال، پس از قطع اينترنت در سال 98، نزديك به 18 هزار كسب و كار در اينستاگرام، به وضعيت سابق بازنگشتند. فقط هم اينستاگرام نيست. پيام‌رسان واتساپ، امروز به قدري محبوب و فراگير شده كه حتي دستگاه فكس را از ادارات و سازمان‌ها و شركت‌ها حذف كرده است. واتساپ به تاروپود تمام فعاليت‌هاي اقتصادي رخنه كرده و آيا كسي محاسبه كرده كه فيلترينگ آن، چقدر هزينه به بار مي‌آورد؟
در این زمینه بخوانید:
- تولد یک بحران اقتصادی از دل فیلترینگ اینستاگرام در ایران
- درآمد ۱۰ میلیون ایرانی به اینستاگرام وابسته است
- اجرای آرام طرح صیانت به بهانه اعتراضات
زمزمه فيلترينگ دائمي
از طرف ديگر، روز گذشته خبرگزاري فارس در يك «پويش» از مردم خواست تا نظر دهند كه آيا بهتر است اينستاگرام براي هميشه فيلتر شود يا نه! اخيرا ديده شده كه طرح ضداينترنتي مجلس موسوم به «صيانت» به شكلي ديگر توسط «شوراي عالي فضاي مجازي» بدون سپري كردن الزامات قانوني و تصويب در مجلس ابلاغ شده است. اما تلاش‌هايي كه براي فيلترينگ دايمي پلتفرم‌هايي چون اينستاگرام يا واتساپ مي‌شود در نوع خود جالب توجه است.
رضا الفت نسب، عضو اصلي هيئت مديره انجمن صنفي كسب و كارهاي اينترنتي در اين باره معتقد است؛ اينكه مسئولان پس از بحران كنوني اين موضوع را روشن نمي‌كنند كه روند قطعي پلتفرم‌ها ادامه‌دار خواهد بود يا خير، وضعيت را براي كسب و كارهاي اينترنتي نگران كننده كرده است.
او در ادامه به «اعتماد» گفت: با توجه به اينكه امروزه كسب و كارهاي زيادي بر بستر شبكه اجتماعي اينستاگرام شكل گرفته است فيلتر شدن و قطعي آن، افراد شاغل در اين بخش را از حيز انتفاع ساقط كرده و درآمدهاي اين افراد را قطع خواهد كرد.
الفت نسب ادامه داد: حتي شاهد آن بوديم افرادي هم كه داراي وب‌سايت هستند و در كسب و كارهاي بزرگ‌تري مشغول فعاليتند باز هم از اينستاگرام براي بخش‌هاي مختلف و ماركتينگ خود استفاده مي‌كردند كه ممكن است با قطعي اين شبكه اجتماعي اين كسب و كارها با مشكلات بيشتري نيز مواجه شده باشند.
وزير ارتباطات برنامه‌اي دارد؟
اين فعال بخش كسب و كارهاي اينترنتي تصريح كرد: موضوع مهمي كه وجود دارد، ادامه وضع موجود است و اينكه عده‌اي هم در اين شرايط در حال تحريك وزير ارتباطات و ساير مسئولان اين حوزه براي ادامه قطعي اينستاگرام و واتساپ حتي پس از فروكش كردن اين بحران هستند. الفت نسب گفت: اقدام اين عده به اعتقاد من كار بسيار خطرناكي است، چرا كه بر اساس اعلام آمارها از سوي دبير شوراي عالي فضاي مجازي حدود 2 ميليون و 500 هزار كسب و كار در ايران روي اين بستر مشغول فعاليت هستند و تبليغات و فروش دارند.
كسب و كارهاي خرد و خانگي در اينستاگرام فعالند
عضو اصلي هيئت مديره انجمن صنفي كسب و كارهاي اينترنتي با بيان اينكه اكثر فعاليت‌ها در اينستاگرام مربوط به كسب و كارهاي خرد و خانگي مي‌شود، افزود: گردانندگان اين كسب و كارها در اينستاگرام همگي به دنبال معاش هستند و اغلب تعدادشان بين يك تا 3 نفر است و بيشتر در بخش‌هاي خوراكي و صنايع دستي و... مشغولند و اين‌گونه نيست كه اين افراد داراي كسب و كارهاي بزرگي باشند.
الفت نسب با اشاره به مهم بودن اين شبكه اجتماعي گفت: به علت اينكه تجمع مردم در اينستاگرام بالاست اين اندازه مهم شده است و مردم به اين شبكه اجتماعي اعتماد دارند. عضو اصلي هيئت مديره انجمن صنفي كسب و كارهاي اينترنتي خاطرنشان كرد: تجمع افراد در اين اپليكيشن باعث شده تا تبليغات كسب و كارها ديده شود و ميزان عرضه محصولات هم بالا باشد. اينكه مسئولان پس از بحران واكنشي نشان نمي‌دهند كه آيا اين روند قطعي براي اينستاگرام ادامه‌دار خواهد بود يا خير، وضعيت را براي كسب و كارهاي اينترنتي نگران‌كننده كرده است. او با بيان اينكه اصلا جايگزيني شبيه به اينستاگرام در كشور نداريم، ادامه داد: هر چند گفته مي‌شود شبكه‌هاي اجتماعي داخلي هم براي اين تبليغات هستند اما بايد گفت واقعيت اين است كه تجمعي كه در اينستاگرام وجود دارد در هيچ كدام از اين شبكه‌هاي اجتماعي وجود ندارد.
شبكه اجتماعي وسيله برقي نيست
الفت نسب ادامه داد: برخي بر اين باورند كه مي‌توانند مردم را يك شبه از اينستاگرام به شبكه‌هاي اجتماعي ديگر(داخلي) مهاجرت دهند، اما اصلا اين‌گونه نيست، چراكه اصلا ماهيت شبكه‌هاي اجتماعي را متوجه نشده‌اند، زيرا شبكه اجتماعي مانند وسيله برقي نيست كه در چين ساخته شود و در ايران هم كار كند، چراكه به حضور و اعتماد مردم نياز دارد. ضمن آنكه به زمانبندي نياز دارد و بخش خصوصي واقعي كه وابستگي به ارگاني نداشته باشد بايد آن را راه‌اندازي كند.
شرايط براي راه‌اندازي اينستاگرام داخلي فراهم نيست
عضو اصلي هيئت مديره انجمن صنفي كسب و كارهاي اينترنتي تصريح كرد: ضمن آنكه شرايط براي راه‌اندازي چنين شبكه اجتماعي هم مهيا نيست، چراكه جز بحث‌هاي زيرساختي نيازمند بحث‌هاي حقوقي هم هستيم. در ايران قانون به اين صورت است كه مالك محتوايي كه در فضاي مجازي منتشر مي‌شود بايد فرد منتشر‌كننده آن محتوا باشد و حتي ممكن است دستگاه قضايي هم بابت اين محتوا فرد منتشر‌كننده را بازخواست كند.
الفت نسب تصريح كرد: پلتفرم قالب در كشور اينستاگرام است و نمي‌توان روي اين قشر چشم‌هاي‌شان را ببندند و اميدوارم يك صحبتي از آينده هم بكنند و اعلام كنند كه برنامه‌شان براي آينده اين شبكه‌هاي اجتماعي چيست.
10 ميليون نفر از شبكه اجتماعي اينستاگرام ارتزاق مي‌كنند
عضو اصلي هيئت مديره انجمن صنفي كسب و كارهاي اينترنتي خاطرنشان كرد: مركز آمار چند ماه پيش اعلام كرد كه حدود 11 ميليون نفر از اينستاگرام ارتزاق مي‌كنند كه اصلا عدد كوچكي هم نيست، به خصوص پس از اتمام همه‌گيري كرونا بسياري از كسب و كارهاي آفلاين هم به شبكه اجتماعي اينستاگرام ورود كردند و خيلي نسبت به سال‌هاي گذشته هم مهم‌تر شده است و به نظر مي‌رسد امنيت اقتصادي در صورتي كه اين وضعيت ادامه‌دار شود دچار خدشه خواهد شد.
نگراني‌ها را برطرف كنيد
او افزود: ضررهاي هنگفتي در اين چند روز تعطيلي به كسب و كارهاي اينستاگرام وارد شده است و اين زيان به افرادي وارد شده كه درگير معيشت هستند هر چند كسب و كارهاي بزرگ در اين چند وقت در حال فعاليت هستند و سرمايه‌گذاري داشته‌اند اما بايد در نظر داشت كه نگراني‌ها را بايد از بين برد.
الفت نسب گفت: جا دارد تا وزير ارتباطات افرادي را كه در اين مدت از اين بخش زيان ديده‌اند، آرام و اعلام كند در صورتي كه بحران پيش آمده برطرف شود وضعيت اينستاگرام و واتساپ هم به شرايط سابق برخواهد گشت. (روزنامه اعتماد)
