ایتنا - در کشورهایی مانند ایران، این شبکه‌های ماهواره‌ای جدید، حتی می‌توانند به جلوگیری از قطع شدن اینترنت و پرهیز از سانسور دیجیتال کمک کنند.

علی شمیرانی
برای دهه‌ها، ارتباطات ماهواره‌ای، بسیار کند و پرهزینه بوده تا در مقیاس جهانی گسترش یابد اما اکنون نسل جدیدی از ماهواره‌های مدار پایین زمین، خدمات اینترنت سریع‌تر و ارزان‌تری را برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان به ارمغان می‌آورند.
به نحوی که اکنون آنها به شکل گسترده توسط محققان در قطب جنوب و ارتش اوکراین استفاده شده‌اند.
در کشورهایی مانند ایران، این شبکه‌های ماهواره‌ای جدید، حتی می‌توانند به جلوگیری از قطع شدن اینترنت و پرهیز از سانسور دیجیتال کمک کنند.

گزارش ‌سایت whyy به قلم آلن جینیچ، به موضوع اینترنت ماهواره‌ای و نقش آن در جلوگیری از سانسور در ایران، با توجه به رخدادهای شهریورماه سال گذشته و ماه‌های پس از آن پرداخته است.
 
سانسور در ایران
پس از مرگ مهسا امینی، بخشی از استراتژی‌ ایران، کنترل جریان اطلاعات با استفاده از قطعی اینترنت و سانسور است؛ دیوار دیجیتالی که دسترسی به سایت‌های خارجی، رسانه‌های اجتماعی و برنامه‌های پیام‌رسان امن را بسیار دشوار می‌کند.

پیام، یک کدنویس و استخراج‌کننده ارزهای دیجیتال در ایران می‌گوید: «تقریبا تمام برنامه‌های پیام‌رسان مانند تلگرام، واتس‌اپ و رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر، فیس‌بوک و هرچه که فکرش را بکنید، مسدود شده‌اند.» در این گزارش، برای محافظت از وی، فقط از نام کوچک او استفاده می‌کنیم.
در سال 2022، گروه حقوق بشر  Access Now 18، قطعی اینترنت در ایران را در جریان اعتراضات مستند کرد. این تعطیلی‌ها و محدودیت‌ها، سازماندهی معترضان یا آنچه که افشای نقض حقوق بشر ادعا می‌شود، برای خبرنگاران دشوار می‌کند اما فراتر از آن، برای افرادی که فقط سعی در امرار معاش با استفاده از اینترنت دارند، به دردسر غیرقابل تحمل روزانه مبدل شده است.

آزاده، خواهر پیام، صاحب برند پوشاک خودش است که از روستاهای دورافتاده، پارچه تهیه می‌کند. از زمان شروع کووید 19، تجارت او برای فروش، به رسانه‌های اجتماعی وابسته است.
او می‌گوید: «ما از کارهای‌مان عکس می‌گرفتیم و از طریق واتس‌اپ و تلگرام برای مشتریان، ارسال یا در صفحه اینستاگرام خود پست ‌می‌کردیم. کسب‌وکار برای مدتی خوب پیش می‌رفت اما متاسفانه با تشدید محدودیت‌های اینترنتی، فروش ما با افت چشمگیری مواجه شد. البته فقط ما نبودیم.»
صاحبان مشاغل دیگری که او می‌شناسد نیز تحت‌تاثیر قرار گرفته‌اند.
وی مدعی است که تعطیلی‌ها و محدودیت‌ها چیزی را که احیای صنایع دستی سنتی ایران بود، درهم شکست. بدون پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی محبوب، صنعتگران در مناطق دوردست دسترسی به بازار گسترده‌تر را دشوار می‌یابند.
آزاده معتقد است ماجرا مانند نگاه کردن به یک بیابان و دیدن‌جوانه‌های کوچکی بود که از زمین بایر می‌رویند. رسیدن بهار را احساس می‌کردم اما ناگهان یک دیوار بتنی بلند شد. مثل برخورد به آن دیوار بود. آن هنرمندان، همگی برنامه‌ریزی کرده بودند. آنها واقعا امیدوار بودند و ایده‌ها و رویاهای زیادی برای تحقق داشتند… همه آنها به پایان رسید. گویی یک بار دیگر بیابان خشک و بی‌جان نمایان شد.»
 
VPNبرای دور زدن محدودیت‌های اینترنت
بیشتر ایرانی‌ها از VPN (شبکه‌های خصوصی مجازی) استفاده می‌کنند. اینها معمولا برنامه‌های پولی هستند که می‌توانند امنیت آنلاین، حریم خصوصی و حتی ارایه‌دهنده خدمات اینترنت شما را فریب دهند تا فکر کند تلفن شما در کشور دیگری است اما دولت آنها را نیز شناسایی می‌کند و در نتیجه، پیدا کردن برنامه‌های VPN که واقعا کار می‌کنند، سخت‌تر و سخت‌تر می‌شود.

رضا که یک مدیر برنامه امنیتی مستقر در ایالات متحده است، با اشاره به اینکه این، یک مشکل جدی است، می‌گوید:  «من اسکرین‌شات‌هایی از تلفن‌های مردم دیده‌ام که درست مانند پین‌های  VPNهای مختلف هستند و گاهی اوقات باز کردن آنها ساعت‌ها طول می‌کشد. آنها را یکی‌یکی تست کنید تا ببینید کدام‌یک امروز کار می‌کند و کدام‌یک کار نمی‌کند. شما نمی‌دانید چقدر دشوار است که هر روز این‌قدر سخت کار کنید تا فقط کمی ‌به اینترنت بدون سانسور متصل شوید.»
وی به یک متخصص در امنیت آنلاین و مخابرات تبدیل شد، نه به خاطر علاقه شخصی، بلکه به این دلیل که به‌ عنوان یک فعال سابق دانشجویی در ایران مجبور به این کار شده است.
او مدعی است: «فقط یک ماه قبل از دفاع از پایان‌نامه، به دلیل فعالیت‌هایم از دانشگاه اخراج شدم و بعدا برای جلوگیری از دستگیری، مجبور شدم از کشور فرار کنم.»
 
ماهواره‌ها چگونه می‌توانند کمک کنند؟
رضا از زمان فرار از ایران در سال 2011، به حمایت از سازمان‌های غیرانتفاعی که اینترنت در دسترس و آزاد را در ایران ترویج می‌کنند، کمک کرده است. به عنوان بخشی از این تلاش‌ها، او می‌خواهد به یافتن جایگزین‌هایی برای VPNها کمک کند.
او به شبکه‌های ماهواره‌ای مانند  استارلینک، Kuiper،AST Spacemobile   و OneWeb  چشم دوخته که به‌طور بالقوه می‌توانند به جای نفوذ مخفیانه، مانع زیرساخت‌های مخابراتی در ایران شوند. اینها تنها تعدادی از بسیاری از ارائه‌دهندگان ماهواره هستند که اکنون برای ارائه پهنای باند جهانی رقابت می‌کنند.
به گفته ویتنی لوهمیر، مشاور صنعت ماهواره – که اولین مهندس استخدام شده در OneWeb بود – کمیسیون ارتباطات فدرال برنامه‌های کاربردی از بیش از20 نهاد مجزا برای بالغ بر 70 هزار ماهواره مشاهده کرده است.
او می‌گوید: «این، یک تاریخ باورنکردنی در صنعت ماست. ما در نهایت به مردم، استقلال و آزادی می‌دهیم. ما می‌توانیم این ماهواره‌ها را به عنوان برج‌های سلولی در آسمان در نظر بگیریم که با سرعت 17000 مایل در ساعت به دور زمین می‌چرخند. این، 10 برابر سریع‌تر از یک گلوله است. چیزی که آنها را بسیار خاص می‌کند. آنها فقط چند صد مایل بالاتر از زمین در مدار پایین زمین یا LEO به جای 20 هزار مایل دورتر در مدار زمین ثابت یا GEO پرواز می‌کنند؛ چیزی که تلفن‌های ماهواره‌ای سنتی به آن وابسته هستند.

استارلینک در حال حاضر راه‌اندازی شده و اینترنت را برای بیش از یک میلیون کاربر در سراسر جهان فراهم می‌کند اما یک نکته مهم دارد: اتصالات از طریق یک ترمینال کاربر 500 دلاری که به اندازه یک کیف است، هدایت می‌شوند. این، یک مانع بزرگ در کشورهایی مانند ایران است که پایانه‌ها باید به صورت قاچاق، در فرایندی خطرناک و پرهزینه. از مرزها عبور کنند.
رضا بخشی از یک سازمان غیرانتفاعی به نام Holistic Resilience است که پایانه‌های استارلینک را به ایران ارسال می‌کند.
به گفته او، در حال حاضر تنها چند صد پایانه فعال در داخل کشور وجود دارد. برای کشوری با جمعیت تقریبی 90 میلیون نفر، چند صد ترمینال، مانند یک قطره به نظر می‌رسد اما در حال حاضر، او آن را راهی برای دستیابی مستقیم اینترنت بدون محدودیت به دست روزنامه نگاران و فعالان سیاسی می‌داند.
وی می‌گوید: «این، فقط مصونیت کشور را از قطع کامل اینترنت سلب می‌کند و اگر صدها خبرنگار در کشور با پایانه‌های استارلینک وجود داشته باشند که بتوانند ویدئوهایی از اتفاقات داخل کشور ارسال کنند، این امر باعث کنترل آسیب می‌شود.»
محدودیت‌های استارلینک، علی‌رغم موفقیت آن، نشان می‌دهد اینترنت ماهواره‌ای همچنان برای پیام، رمزگذار و استخراج‌کننده ارزهای دیجیتال، یک آرزوی دوردست است.
به گفته وی، پایانه‌ها از طریق فروشندگان زیرزمینی به قیمت ۱۵۰۰ دلار به فروش می‌روند و نگرانی‌هایی وجود دارد که پلیس پایانه‌ها را مصادره و کاربران را زندانی کند. دولت همچنین ممکن است سعی کند سیگنال‌های ماهواره‌ای را در شهرها مسدود کند. همچنین تنش‌های ژئوپلیتیکی ممکن است به حدی افزایش یابد که ارائه دهندگان، خدمات را محدود یا قطع کنند که این امر در مورد استارلینک در اوکراین اتفاق افتاد.
پیام معتقد است: «استارلینک برای ما دور از دسترس است. فکر می‌کنم وقتی سازندگان موبایل و ارائه دهندگان اینترنت ماهواره‌ای، اینترنت را مستقیماً بدون نیاز به لوازم جانبی خاص به دستگاه‌های تلفن همراه می‌رسانند، این امر، می‌تواند بازی را کاملا تغییر دهد.»

رضا و پیام معتقدند زمانی که پایانه‌های کاربر و تلفن‌های ماهواره‌ای نسل بعدی به اندازه کافی ارزان شوند، دولت باید از مصادره این فناوری چشم‌پوشی کند.
رضا به یک مثال اشاره می‌کند: «به همان شیوه‌ای که گیرنده‌های تلویزیون ماهواره‌ای در 20 سال گذشته در کشور نفوذ کرده‌اند.» در ابتدا واقعا گران بودند و به دست آوردن آنها سخت بود اما با ارزان‌تر شدن و نصب آسان‌تر گیرنده‌ها، تعداد آنها بسیار زیاد شد و دولت دیگر نتوانست ادامه دهد و حالا می‌گوید تقریبا، همه افراد این گیرنده‌ها را دارند.
وی مدعی است برخی از شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای، بیننده بیشتری نسبت به شبکه‌های خبری دولتی دارند و دولت می‌تواند صدها [ترمینال] را مصادره کند. اما زمانی که اعداد، واقعا بالا برود، باید از روشی که در مقابل تلویزیون‌های ماهواره‌ای انجام دادند، دست بکشند. حتی به زودی، تلفن‌های هوشمند ما ممکن است بتوانند مستقیماً بدون نیاز به پایانه‌های کاربر، به ماهواره‌ها متصل شوند.»

در حال حاضر آیفون 14 برای این کار در مواقع اضطراری طراحی شده و اگر نسل بعدی گوشی‌ها با همین قابلیت‌ها ساخته شوند، می‌توانند به سرعت، به یک تغییردهنده بازی در ایران، برای افرادی مانند پیام و خواهرش آزاده تبدیل شوند. (منبع:عصرارتباط)