ایتنا - باز شدن نشت فعال، پایین آمدن پهنای باند، مخاطرات امنیتی برای مردم و شبكه ارتباطی و قرار گرفتن اطلاعات كاربر در معرض دسترسی هكرها از اثراتی است كه موج استفاده از فیلترشكن‌ها در اینترنت ایران به‌جای گذاشته است.

براساس گزارش تازه كمیسیون صنایع و معادن مجلس از كیفیت اینترنت، سهم پهنای باند ناشناس در شبكه (ترافیكی كه سیستم فیلترینگ قادر به تشخیص پروتكل آن نیست) از كمتر از 5درصد بین‌الملل در سال گذشته به حدود 25درصد در حال حاضر رسیده است. این بدان معناست كه بخش بزرگی از كاربران اینترنت در ایران برای اتصال به آنچه «اینترنت بین‌الملل» خوانده می‌شود، از فیلترشكن استفاده می‌كنند، چنان‌كه در همین گزارش مجلس نیز بر اساس  نظرسنجی‌های معتبر» نتیجه گرفته شده كه 64درصد از كاربران از ابزارهای فیلترشكن یا وی‌پی‌ان، استفاده می‌كنند تا به پلتفرم‌های موردنظر خود دسترسی پیدا كنند.
اتفاقی كه آذری جهرمی، ‌وزیر پیشین ارتباطات از آن به عنوان «شكست فیلترینگ اینترنت» یاد كرده و می‌نویسد: «این یعنی ناكارآمدی و شكست برای فیلترینگ. این یعنی ناآگاهی حكمرانی از حتی نوع بخش بزرگی از ارتباطات بین‌الملل و افزایش تهدیدات سایبری علیه منافع ملی.»

گزارش مجلس با استفاده از نتایج آخرین گزارش نهادهای بین‌المللی در سال 2022 عنوان كرده كه از بین 193 كشور ایران در رتبه 91 در شاخص كیفیت اینترنت قرار گرفته. این رتبه نسبت به دو سال پیش، دو رتبه بدتر شده است. در بین 47 كشور آسیایی نیز ایران رتبه 27 را دریافت كرده است.

وقفه در اینترنت
گزارش كمیسیون صنایع و معادن مجلس در بخش دیگری به «موانع پیش روی شهروندان در دسترسی آسان به اینترنت»پرداخته و از «پیام وقفه»(Time out) به عنوان مهم‌ترین اختلال كاربران به اینترنت یاد می‌كند.
از نظر مجلس این وضعیت می‌تواند ناشی از دو عامل باشد: عامل نخست زمانی است كه سایت موردنظر مجرمانه تلقی شده و بدون اینكه كاربر دلیل آن را بداند، درخواست دسترسی به آن قطع می‌شود. در حالی كه به استناد ماده 22 قانون جرایم رایانه‌ای كه سال 88 تصویب شده، تشخیص سایت‌های مجرمانه فقط در حوزه اختیارات كمیته تعیین مصادیق است و اگر سایتی با تشخیص كمیته قانونی مذكور فیلتر شده باشد، بایستی همچون روال سال‌های گذشته، صفحه «پیوندها» كه در آن دلیل مسدودی سایت مذكور بنا بر حكم كمیته تعیین مصادیق اشاره می‌شد، برای كاربر نمایش داده شود.

گزارش مجلس درباره عامل دوم در مواجهه با «پیام وقفه» برای كاربر را ناشی از مسدود شدن سایت مقصد به دلیل تحریم‌ها دانسته و عنوان كرده كه این مورد هم نیازمند اطلاع‌رسانی به كاربر در راستای شفاف‌سازی عامل فیلترینگ سایت است.
این گزارش می‌افزاید: بیش از 300 هزار سكو و سرویس كاربران ایرانی تحت تحریم هستند كه در بین آنها سرویس‌های پركاربردی هم قرار دارند و كاربران كه از موضوع تحریم اطلاع ندارند، محدودیت در دسترسی به این سرویس‌ها را ناشی از تصمیمات مراجع فیلترینگ در كشور می‌دانند و همین موضوع میزان نارضایتی كاربران را افزایش داده است.

كندی اینترنت
كمیسیون صنایع و معادن مجلس در این گزارش به مشكل «كندی اینترنت» نیز اشاره كرده است. به گفته این كمیسیون، كاربر، درخواست اتصال یا دسترسی به یك دامنه یا سایت را ارسال می‌كند اما آنچنان با كندی سرعت مواجه است كه درنهایت كاربر قید استفاده از وبسایت موردنظر را می‌زند.
به گفته كمیسیون صنایع و معادن مجلس، ‌دلیل این اختلال شدید و كندی اینترنت در دسترسی به برخی سایت‌ها، «سیاست مسدودسازی» نیست، بلكه علت آن «كاهش پهنای باند و افزایش ترافیك» است كه می‌تواند هم ناشی از محدودیت‌های اعمال شده روی پهنای باند و هم ناشی از افزایش استفاده از فیلترشكن باشد كه در هر دو صورت منجر به كاهش سرعت اتصال و افزایش هزینه كاربران شده است.

اثرات منفی وی‌پی‌ان‌ها
كمیسیون صنایع و معادن مجلس در این گزارش اثرات منفی دیگری در استفاده از فیلترشكن‌ها در شبكه اینترنت ایران عنوان كرده است. باز شدن نشت فعال، پایین آمدن پهنای باند، مخاطرات امنیتی برای مردم و شبكه ارتباطی و قرار گرفتن اطلاعات كاربر در معرض دسترسی هكرها از اثراتی است كه موج استفاده از فیلترشكن‌ها در اینترنت ایران به‌جای گذاشته است.
گزارش مجلس اعتراف كرده كه اطلاعات دقیقی برای شفاف‌سازی آمار موجود، ارقام قابل ملاحظه هزینه‌های فیلترشكن و تحمیل آن بر سبد هزینه‌های خانوارها از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارائه نشده است.

در چند ماه اخیر زیان احتمالی كسب و كارهای اینترنتی كه به دلیل اختلال در اینترنت به وجود آمده، ‌محل مناقشه بخش خصوصی و دستگاه‌های متولی در دولت بوده. این درحالی است كه انتظار می‌رود با توجه به هدف‌گذاری برای رشد سهم اقتصاد دیجیتال از جی‌دی‌پی در پایان برنامه هفتم توسعه به 15درصد در گام نخست درخصوص چنین مصادیقی تعیین تكلیف شود.
به گفته كمیسیون صنایع و معادن مجلس، ‌عدم پاسخگویی شفاف، اتخاذ رویكردهای بعضا مبهم، تشتت حكمرانی در سطح ملی و وجود متولیان متعدد موجب افزایش نارضایتی كاربران و به ویژه اخلال در بازار كسب و كارهای اینترنتی شده است.

كارگروه بلاتكلیف
گزارش مجلس از وضعیت كیفیت اینترنت درحالی منتشر می‌شود كه 14 تیر ماه سال جاری، سخنگوی مركز ملی فضای مجازی (كه به تازگی و با مصوبه مجلس، مسوول فیلترینگ در برنامه هفتم توسعه شده است) از تشكیل «كارگروه رسیدگی به كندی اینترنت در كشور» خبر داده بود.
این كارگروه با دستور رییس‌جمهور تشكیل شده و به گفته رییس مركز ملی فضای مجازی، اعضای آن تعدادی از اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی، تعدادی از مدیران و كارشناسان مركز ملی فضای مجازی و «تعدادی از همكاران وزارت ارتباطات» هستند.
یك ماه و نیم پس از تشكیل این كارگروه، درحالی كه قطعا اعضای آن هم «حق ماموریت» و «حق حضور در جلسات» خود را دریافت كرده‌اند؛ خبری از گزارش رسمی این كارگروه نیست و مشخص نیست كه «كیفیت اینترنت چرا هر روز بدتر از قبل می‌شود؟»
محمدجواد آذری جهرمی، ‌وزیر پیشین ارتباطات درباره ایجاد این «كارگروه» نیز گفته بود: «برای بهبود كیفیت باید دست از یكسری اقدامات بردارند! بهبود كیفیت اینترنت نیازمند تشكیل كارگروه نیست، نیازمند انحلال برخی كارگروه‌های جدیدالتاسیس است!»

می‌توانیم بساط فیلترشكن فروشی را جمع كنیم

عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات كه عملكرد وزارتخانه تحت مدیریت او، در یك سال گذشته تحت شدیدترین انتقادها حتی از طرف رسانه‌های اصولگرا بوده، در جریان قرائت گزارش كمیسیون صنایع و معادن مجلس از كیفیت اینترنت مدعی شد كه «می‌توانیم بساط فیلترشكن فروشی را جمع كنیم. البته آرزو می‌كنم هیچ ایرانی برای هیچ نیازی سراغ فیلترشكن نرود و برنامه خود را برای این موضوع عرض خواهم كرد.»

زارع‌پور عنوان كرده كه «چالش‌های زیادی پیش روی وزارت ارتباطات است» كه یكی از این چالش‌ها «مراكز تصمیم‌گیری زیاد است كه باعث بار در شبكه شده است.» او اشاره نكرده كه «این مراكز» چه سازمان‌هایی هستند و چگونه قدرت دخالت در اموری كه مرتبط با وزارت ارتباطات است را پیدا كرده‌اند؟

وعده رفع فیلتر
بخش مهم از اظهارات وزیر آنجا بود كه گفت؛ «ما در وزارت ارتباطات آمادگی داریم تا با مركز ملی فضای مجازی همكاری كنیم و لیستی را از سرویس‌هایی كه حاكمیت ملی ما را خدشه‌دار نمی‌كنند، تهیه كنیم و اسامی كه دوستان از این سرویس‌ها اسم آوردند (یوتیوب، توییتر و گوگل پلی) در لیست ما هست كه بتوانیم آنها را باز كنیم.»

جنگ روانی؟
وزیر ارتباطات در بخش دیگری از صحبت‌های خود مدعی شد كه «جنگ روانی» علیه این وزارتخانه با كلیدواژه «اختلال» انجام می‌شود. او گفت كه «هفته گذشته تیتر یكی از روزنامه‌ها این بود كه ایران بدترین اینترنت را در جهان دارد درحالی كه شاخص‌ها چیز دیگری را می‌گوید.»
درباره «شاخص»ها نظر آقای وزیر را به گزارش ماهانه وبسایت «اسپیدتست» جلب می‌كنیم كه یك هفته پیش منتشر شد و در آن عنوان شده بود كه در ماه جولای 2023 (تیر 1402) سرعت اینترنت موبایل در ایران از ۴۲.۹۲ مگابیت بر ثانیه گزارش قبلی، به ۴۲.۳۵ مگابیت در ثانیه كاهش پیدا كرده است.» ضمن اینكه «سرعت اینترنت ثابت در ایران از ۱۱.۸۰ مگابیت بر ثانیه گزارش قبلی، به ۱۲.۱۱ مگابیت بر ثانیه افزایش یافته؛ با این ‌حال، رتبه كشورمان در لیست سه پله كاهش یافته است و حالا در رتبه ۱۴۸‌ام قرار دارد.»
سرعت اینترنت موبایل ایران درحالی به 42.35 مگابیت بر ثانیه رسیده كه در همین بغل گوش‌مان، ‌امارات سرعتی برابر 205.77 مگابیت بر ثانیه (5 برابر ایران) و قطر سرعتی برابر با 186.33 مگابیت بر ثانیه (4.5 برابر ایران) برای شهروندان خود ترتیب داده است!(اعتماد)