SMS برسر دو راهي: فارسي يا انگليسي نگاهي به افزايش قيمت SMS انگليسي و كاهش قيمت پيامك فارسي ياشار بهمند- حيات‌نو اشاره: چندي است با ورود موبايل به ارتباطات اجتماعي مردم، پيام كوتاه به يكي از عناصر تفكيك ناپذير زندگي روزمره تبديل شده است، حتي اگر از SMSهاي احوالپرسي و جوك‌ها و تبريكاتي كه مردم با SMS رد و بدل مي‌كنند بگذريم، بسياري از كارهاي روزمره با اين ابزار دنياي فناوري اطلاعات راحت‌تر، سريع‌تر و بهتر انجام مي‌پذيرد. با اين حال گسترش اين رسانه جديد نياز به پايين بودن هزينه استفاده از آن دارد. با آن كه چندي است 2 بحث كاهش تعرفه پيامك و حمايت از خط و زبان فارسي مطرح شده بود، وزير ICT با اعلام خبري استفاده كنندگان از اين رسانه را در شوكي شديد فروبرد، بر اساس اعلام وزير تعرفه پيامك فارسي كه فضايي حدود 2 برابر فضاي پيامك انگليسي اشغال مي‌كند، كاهش، و تعرفه پيامك انگليسي افزايش يافت. در اين يادداشت نگاهي داريم به اين اقدام وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات. اهميت SMS براي مخابرات روزانه چند SMS مي‌زنيد؟ شايد در نگاه اول اين سئوال، شروع مناسبي براي سخن گفتن در زمينه موضوع مورد بحث نباشد، ولي ابتدا اجازه دهيد ميزان درآمد اپراتور اول از پيام كوتاه را حساب كنيم. براي اين كار نياز به رياضيات در حد يك حساب سرانگشتي داريم. پاسخ با پرسش اول در مورد افراد مختلف متفاوت خواهد بود. اما مي‌توان به طور متوسط 3 پيام در روز را در 20 ميليون كه تعداد مشتركان همراه اول (اپراتور دولتي) است ضرب كنيم، روزانه حدود 60 ميليون پيام كوتاه رد و بدل مي‌شود، البته طبق آمارهاي منتشره از سوي وزارت ارتباطات اين ميزان بيش از 45 ميليون اعلام شده است، اما شنيده‌هاي ما حاكي از رد و بدل شدن دست‌كم 70 ميليون پيام كوتاه در روز است، البته ما در اين محاسبه از آمار روزهاي خاص مانند اعياد و مناسبت‌هاي مذهبي كه در آن ايام با رشد تعداد SMS همراه است، صرف‌نظر مي‌كنيم. اگر همان 45 ميليون SMS ارسالي را بر طبق آمار منتشره شده در عدد 142 ریال ضرب كنيم، به عدد 6 ميليارد و سيصد و نود ميليون ريال مي‌رسيم كه اين عدد در برآورد ما حدود 5/8 ميليارد ريال است، اين عدد را اگر در تعداد روزهاي سال ضرب كنيم به اين رقم نجومي مي‌رسيم: 000,000,350,332,2 (2 تريليون و سيصد و سي و دو ميليارد و سيصد و پنجاه ميليون ريال) يا همان 233 ميليارد تومان. البته فرق برآورد ما با اعلام رسمي در اينجا كمي مشخص مي‌شود، از لحاظ مبلغ چيزي در حدود 770 ميليارد ريال! بالا بودن تعرفه SMS و ورود سازمان بازرسي اما آغازگر داستان تعرفه SMS سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي بود. اين سازمان كه بر طبق اساسنامه‌اش مسئوليت تدوين و تنظيم مقررات، آيين‌نامه‌ها، جدول‌هاي تعرفه و نرخ‌هاي كليه خدمات در بخش‌هاي مختلف ارتباطات و فناوري اطلاعات، تعيين كف يا سقف آنها به منظور حصول اطمينان از رقابت سالم و تداوم ارائه خدمات و رشد كيفي آنها براي تصويب توسط كميسيون در چارچوب قوانين و مقررات را دارد، اولين نهاد رسمي بود كه بعد از روزنامه‌نگاران و مردم از بالا بودن تعرفه SMS سخن به ميان آورد و بر لزوم كاهش آن تاكيد كرد. ورود اين سازمان بر اين اساس بود كه اگر هزينه SMS تا پيش از ورود اپراتور دوم و به علت انحصار دولتي توسط مخابرات تعيين مي‌شد، حال با ورود اپراتور دوم و وجود بازار رقابتي و تاسيس سازمان تنظيم مقررات بايد توسط اين نهاد اعلام مي‌گرديد. البته از اوايل تابستان شنيده شده بود كه كش و قوس‌هايي مبني بر تعديل تعرفه تلفن همراه چندين ماه بين اين سازمان و مجموعه مخابرات در جريان بوده ولي بالاخره اين كش‌وقوس‌ها اواخر شهريور ماه به صورت علني درآمد و اين سازمان در خصوص نرخ پيام كوتاه تا جايي پيش رفت كه با انتشار اطلاعيه‌اي اعلام كرد به زودي كاهش نرخ اين خدمت را در دستور كار خود گذاشته و با توجه به اختيارات قانوني، راسا در اين مورد اقدام خواهد كرد. در اطلاعيه اين سازمان آمده است «با توجه به اينكه تدوين جداول تعرفه و نرخ كليه خدمات به ويژه خدمات ارزش افزوده در بخش‌هاي مختلف حوزه ICT، تعيين كف يا سقف تعرفه به منظور رقابتي‌كردن بازار ارائه خدمات مخابراتي و بالا رفتن كيفيت خدمات آنها از وظايف و اختيارات سازمان است، به همين دليل نيز اين سازمان با تحول در سيستم تعرفه‌گذاري به دنبال برقراري تعرفه‌هاي منطقي و واقعي در حوزه ارتباطات و فناوري اطلاعات است». اين موضع اما از سوي مديران مخابرات بار ديگر با مخالفت روبرو گرديد. اما اين بار بازيگري وارد صحنه شده بود كه نام بزرگ‌تري را يدك مي‌كشيد: سازمان بازرسي كل كشور! در شرايط جديد اين سازمان نيز نسبت به قيمت SMS بي‌تفاوت نمانده بود و با انتشار اطلاعيه‌اي، قيمت‌هاي فعلي را غيرعادلانه خوانده و خواستار تعديل آن شده بود. طبق گزارش سازمان بازرسی کل کشور میزان اشغالی ارسال SMS از شبکه ارتباطات سیار از نظر زمانی بین 3 تا 5 ثانیه است به نحوی که ارسال پیام کوتاه یک ششم زمان مکالمه اشغال لینک را در پی خواهد داشت و با توجه به اینکه هزینه هر دقیقه مکالمه اپراتور اول 447 ریال است یک ششم این زمان برای پیام کوتاه حدود 70 ریال خواهد بود. حتي يكي از مديران سازمان بازرسي با تاكيد بر اينكه دولت‌ها موظف به ارائه خدمات با نرخ پایین به مردم هستند، اعلام كرده بود كه دولت نباید تنها به درآمدزايي فكر كند. حتي كارشناسان سازمان بازرسي با بررسي نرخ متعارف SMS در دنیا به اين نتيجه رسيده بودند كه بر حسب رويه رايج آن را تا 20 درصد نرخ مکالمه در نظر می‌گیرند که چنانچه ارتباطات سیار نیز از اين شيوه تبعيت مي‌كرد، تعرفه SMS باید 9 تومان در نظر گرفته می‌شد. اعلام اين خبر با استقبال عمومي اكثر رسانه‌‌هاي كشور مواجه شده و به تيتر اصلي آنها تبديل شد. اين گزارش موجي از مخالفت مديران دولتي را برانگيخت و وزير ارتباطات و يارانش بر عليه اين اقدام سازمان بازرسي صف آرايي كردند. البته فشار سازمان بازرسي هم تا به امروز كارساز نبوده و فقط نهايتاً منجر به تشكيل تيم مشتركي از شركت ارتباطات سيار و سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي براي بررسي شده است. اظهارات وزير ICT و شوك جديد اما موضوعي كه باعث شده مجدداً SMS مطرح شده و دوباره به موضوع داغ بحث‌هاي مخابراتي تبديل شود، اظهار نظر وزير ICT در يك نشست خبري است. محمد سليماني كمتر از يك هفته پيش در يك نشست خبري كه نمايندگان اكثر رسانه‌هاي مكتوب و غيرمكتوب در آن غايب بودند، از تغيير تعرفه پيامك تلفن همراه اول از تيرماه سال آينده خبر داد. به گفته محمد سليماني، با تصويب تعرفه‌هاي جديد پيامك شركت همراه اول در هيئت دولت، اين تعرفه به زودي دونرخي خواهد شد. به گفته وزير ارتباطات، اين تعرفه‌ها كه از تير ماه سال آينده براي مشتركان همراه اول اعمال خواهد شد شامل تعرفه پيام‌كوتاه‌هاي لاتين و فارسي به صورت جداگانه خواهد شد. بدين ترتيب تعرفه هر پيامك با حروف لاتين از 147 ريال به 222 ريال افزايش مي‌يابد و تعرفه هر پيامك با 60 كاراكتر فارسي از 147 ريال به 89 ريال كاهش يافته است. همچنين به گفته وزير ارتباطات، همه دستگاه‌ها و نهادهاي دولتي نيز موظفند پيامك‌هاي خود را به زبان فارسي ارسال و دريافت كنند. البته وزير چند روز بعد نيز مطالبي را به سخنان قبلي خود افزود و گفت: انتظار ما اين است با هوشياري مردم و علاقه‌اي که به خط و زبان فارسي دارند، 80 درصد، پيامک فارسي و 20 درصد، لاتين ارسال کنند که متوسط قيمت حدود 10 تومان مي‌شود؛ انتظار داريم همه مشتركان براي پيامک زبان فارسي را به لاتين ترجيح دهند. به گفته سليماني کاهش قيمت پيامک فارسي بسيار هوشمندانه توسط دولت صورت گرفت، خط و زبان فارسي در واقع حفظ هويت ايراني را نشان مي‌دهد و حفظ آن براي تک تک ايرانيان و فارسي زبانان واجب است و ما وظيفه داريم اين ميراث را نگه داريم. وي افزود: در شرايط حاضر هر پيامک فارسي و لاتين حدود 14 تومان است و اين قيمت تا تيرماه در بخش فارسي کاهش پيدا مي‌کند و به حدود 8 تومان مي‌رسد و در مجموع 20 درصد کاهش قيمت داريم و در پيامک لاتين حدود 22 تومان خواهد بود. اين گفته وزير با انتقادات زيادي روبرو بوده است. نظر نمايندگان مجلس چيست؟ مجلس در يكسال گذشته به قدري در زمينه مخابرات فعال بود كه حتي چهره ICT امسال را صادق‌زاده، رئيس كميته مخابرات از آن خود كرد. بزرگيان و صادق‌زاده دو نماينده مجلس كه هر دو از اعضاي كميته مخابرات مي‌باشند، در زمينه SMS نيز از حقوق مردم دفاع كرده و ايراداتي بر اظهارات جديد وزير ICT گرفته‌اند كه اهم آن به شرح ذيل است: 1- افزايش تعرفه انگليسي برخلاف قانون است: به گفته سید احمد بزرگیان، عضو کمیته مخابرات مجلس افزایش تعرفه پیامک لاتین بر اساس ماده «3» قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی کشور برخلاف قانون است. به گفته وي در شرایط فعلی تعرفه 142 ریالی پیام کوتاه لاتین گران بوده و صد ریال بالاتر از مبلغ مناسب خود به کاربران ارائه می‌شود. وی خاطر نشان کرد: افزایش تعرفه ارسال پیام کوتاه منطقی نیست و در زمان فعلی نباید تحت هیچ شرایط تعرفه افزایش یابد. وي تاکید کرد: در قانون بودجه سال 87 افزایش مبلغ تعرفه پیامک پیش‌بینی نشده است. رمضانعلي صادق‌زاده، رييس كميته مخابرات و ارتباطات مجلس نيز خواستار تجديدنظر در نرخ تعرفه پيامك انگليسي شد و تاكيد كرد: تعرفه 89 ريالي پيامك فارسي قابل قبول است ولي در تعرفه 222 ريالي پيامك انگليسي بايد تجديدنظر شود. 2- حمايت از خط و زبان فارسي به اين روش صحيح نيست: با آنكه غفاریان، رئيس هيات مديره شركت مخابرات ايران با اشاره به افزایش نرخ پیامک لاتین به 222 ریال گفت: امروز بیشترین میزان استفاده در پیامک از حروف لاتین صورت می‌گیرد، در حالی که این امر و به وجود آمدن فضایی که کاربران تمایل زیادی به استفاده از حروف لاتین داشته باشند، در کشور پایبند به فرهنگ و ادبیات چندان شایسته نیست. وی، خاطرنشان کرد: این اقدام خیلی موثربوده و قطعا مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد، چرا که روی آوردن به پیامک فارسی، صرفه‌جویی در هزینه‌های اقتصادی را به دنبال داشته و گامی برای اتکای بیشتر به حروف و ادبیات فارسی به شمار می‌رود. اما بزرگیان عضو ديگر كميته مخابرات مجلس با اشاره به افزایش تعرفه پیام کوتاه توسط وزارت ارتباطات گفت: این اقدام وزارتخانه حتی به منظور حمایت از خط و زبان فارسی نیز غیرقانونی است و وزارت ارتباطات نیاید حتی به اين منظور تعرفه پیامک لاتین را افزایش دهد. اما صادق‌زاده، رييس كميته مخابرات و ارتباطات مجلس اظهار مي‌دارد كه براي جلوگيري از تكرار تجربه تركيه در خصوص مظلوم واقع شدن خط و زبان اين كشور پيشنهاد كرديم كه نرم‌افزاري براي تشخيص آنها تعبيه شود و با مكانيزم قيمتي، مردم به استفاده از پيامك فارسي تشويق شوند؛ وي گفت از آنجا كه طول كاراكترهاي پيامك به زبان فارسي بيش‌تر از كاراكترهاي حروف انگليسي است و به لحاظ قيمت هر پيامك فارسي 5/1 برابر پيامك انگليسي هزينه داشت، پيگير كاهش نرخ پيامك فارسي شديم اين در حالي است كه مجلس درخواستي براي افزايش نرخ تعرفه پيامك انگليسي به قيمت مورد نظر وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات نداشته است. 3- افزايش قيمت پيامك بايد با موافقت مجلس باشد: با توجه به اينكه افزايش و يا كاهش برخي از تعرفه‌هاي مهم بايد در شوراي اقتصاد و مجلس تصويب شود، يكي از انتقادات وارده به اين اظهار وزير تغيير خودسرانه تعرفه SMS است. بزرگيان هم به اين مورد اشاره مي‌كند. به گفته بزرگيان براساس قانون مصوب در مجلس تغییر تعرفه برخی خدمات مورد نیاز مردم مانند آب، برق و تلفن که پیامک هم از جمله آنها محسوب می‌شود بدون موافقت مجلس غیرقانونی است. دولت در صورتی که تصمیم به کاهش یا افزایش تعرفه این قبیل خدمات داشته باشد می‌باید در شهریور ماه هر سال نرخ‌های جدید را برای تصویب به مجلس ارائه دهد. به گفته بزرگیان تغییر تعرفه پیامک تلفن همراه بدون تصویب مجلس شورای اسلامی اقدامی غیرقانونی است و وزارت ارتباطات باید در این خصوص پاسخگو باشد. نظر سازمان بازرسي كل كشور چيست؟ سازمان بازرسي كل كشور كه يكي از تاثيرگذاران داستان SMS بود، با تصميم جديد وزارت ICT مخالف است، محسن قائمي‌نسب، مديركل حوزه‌ رياست و روابط‌عمومي سازمان بازرسي كل كشور با بيان اين‌كه تصميم اخير وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات درباره تفكيك ميان تعرفه‌هاي فارسي و لاتين و قيمت جديد، هنوز به صورت رسمي از سوي اين وزارتخانه اعلام نشده گفت: پيشنهاد ما 90 ريال در روز و 72 ريال در شب مي‌شود. وي با رد اظهارات يكي از مسوولان مخابرات مبني بر اين كه گراني تعرفه‌ پيامك لاتين به درخواست سازمان بازرسي بوده گفت: اين موضوع قويا تكذيب مي‌شود و ما همچنان هم نظر با كارشناسان معتقديم كه تعرفه‌ پيامك گران است و بايد ارزان شود و به فارسي و لاتين بودن آن اشاره نكرديم. وي بر نظر سازمان متبوعه‌اش بر گزارش پيشين تاكيد كرد و گفت: گزارش سازمان بازرسي كل كشور با بررسي همه‌ جوانب و استفاده از نظرات كارشناسان صنعت مخابرات و همچنين نقطه نظرات كارشناسان سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي تهيه شده بود و در آن گزارش، رسما اعلام شد كه تعرفه‌ پيامك گران است و در راستاي دفاع از حقوق مصرف‌كننده و شهروندان لازم است اين تعرفه كاهش يابد. قائمي‌نسب خاطرنشان كرد: سازمان بازرسي كل كشور معتقد است گزارشي كه پيش از اين تهيه شده با نگاه كارشناسي و بررسي همه جانبه‌ امور بوده است و متولي اصلي تعيين قيمت يعني سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي هم پيش از اين اعلام كرده بود كه تعرفه‌ پيامك گران است و درصدد كاهش آن هستيم. وي اعلام كرد: سازمان بازرسي به‌زودي با اخذ توضيح از وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات و انطباق اين تصميم با قوانين و مقررات از جمله ماده‌ 3 اصلاحي قانون برنامه‌ چهارم توسعه كه آنجا مقرر شده هرگونه تغيير در تعرفه‌ها بايد قبل از شهريور هر سال طي يك لايحه توسط دولت براي تصميم‌گيري به مجلس پيشنهاد شود، موضوع را بررسي و پس از آن رسما اعلام نظر خواهد كرد. راه‌حل كارشناسي براي كم كردن قيمت SMS فارسي چندي پيش محمدمهدي عطوفي، معاون بازاريابي شركت ارتباطات سيار با بيان اين‌كه نرم‌افزاري براي ارسال پيام كوتاه به زبان فارسي با حجم 160 كاراكتر تهيه خواهد شد، گفت: گوشي‌هايي كه در حال حاضر كاراكترها را نمايش مي‌دهند از استاندارد يونيكد كه يك استاندارد دو بايتي است استفاده مي‌كنند؛ براي نمايش انگليسي از استاندارد يك بايتي استفاده مي‌شود به همين دليل در فارسي تعداد كاراكترها كمتر مي‌شود. وي ادامه داد: در اين نرم‌افزار استاندارد خاصي را براي گوشي‌ها ايجاد مي‌كنيم و حجم يك پيام كوتاه همانند انگليسي از 160 كاراكتر استفاده مي‌كنيم. استفاده از چنين استانداردي كه در كشورهاي عربي به خوبي جواب داده، مي‌تواند راه حل مناسبي براي افزايش استقبال از خط و زبان فارسي باشد. يك محاسبه سر انگشتي ديگر ابتداي مقاله با يك محاسبه سر انگشتي شروع شد، در اينجا هم يك محاسبه ديگر انجام مي‌دهيم و به چند عدد مهم مي‌رسيم. به خاطر داشته باشيد كه در يك SMS فارسي امكان گنجاندن 60 كاراكتر و در SMS انگليسي 160 كاراكتر وجود دارد. ابتدا بهتر است كه محاسبه كنيم كه قيمت به ازاي هر كاراكتر چه تغييري كرده است؟ اگر قيمت SMS در حال حاضر را 147 ريال بدانيم، با تقسيم اين ميزان بر 160 و 60 مي‌توان دريافت كه در گذشته هر كاراكتر در يك SMS با اشغال تمام كاراكترها، به ترتيب 9/0 و 4/2 ارزش دارد كه اين يكي از دلايل گرايش مردم به SMS انگليسي بود، اما با تقسيم قيمت‌هاي جديد 222 و 89 ريال بر تعداد كاراكترهاي SMS فارسي و انگليسي، به ترتيب به اعداد 4/1 و 5/1 مي‌رسيم كه مشاهده مي‌شود در اين حالت با آنكه هر كاراكتر فارسي كاهش يافته اما اين مبلغ از قيمت به ازاي هر كاراكتر در گذشته فراتر رفته و افزايش به ازاي هر كاراكتر را در مورد انگليسي و فارسي مشاهده مي‌كنيم. به ازاي همين قيمت به ازاي هر كاراكتر انگليسي چه قيمتي براي SMS منطقي است؟ اگر قيمت به ازاي هر كاراكتر را كه در حال حاضر براي انگليسي 9/0 است، در تعداد كاراكترهاي موجود در يك SMS پر فارسي ضرب كنيم، به عدد 54 ريال مي‌رسيم كه به اعتقاد ما مي‌تواند عدد مناسبي براي حمايت از زبان فارسي باشد و هر ميزان بيشتر از اين عدد افزايش تعرفه محسوب مي‌گردد. در انتها... قبل از بيان انتقادات بايد اقدام دولت براي حمايت از خط و زبان فارسي در محيط پيامك (SMS) را قابل توجه دانست. البته در اين تصميم شبهاتي وجود دارد و بايد در ابتدا براي حل آنها اقدامات لازم صورت پذيرد. 1- عدم پشتيباني از خط و زبان فارسي توسط بسياري از گوشي‌هاي موجود يكي از مهم‌ترين اين مسائل است و دولت هرچه سريع‌تر بايد در اين زمينه اقدامات لازم را مبذول نمايد، كه از جمله آنها مي‌تواند تشكيل تيم‌هاي نرم‌افزاري براي تهيه فارسي‌سازي موبايل‌ها باشد. 2- افزايش تعرفه انگليسي به هر بهانه‌اي كه باشد بر طبق گفته كارشناسان بر خلاف قانون است و محل تصويب اين تعرفه هيات دولت نيست بلكه مراكز تصميم‌گير و تنظيم كننده‌اي چون سازمان تنظيم مقررات و شوراي اقتصاد بايد در اين زمينه اظهار نظر نمايند. 3- اتخاذ چنين تصميمي آن هم براي يك اپراتور كه در شرف خصوصي‌سازي است چندان مناسب به نظر نمي‌رسد، بخصوص آن كه اين شركت از چند ماه آينده بايد سهام خود را در بورس عرضه نمايد. 4- بي‌اطلاعي بسياري از مديران و معاونين وزارت ارتباطات از اين افزايش و كاهش قيمت پس از سخنان وزير به نوعي حكايت از عدم انجام كار كارشناسي مناسب و تصميم مستقل وزير بوده است. 5- آنچه از مصاحبه مديران شركت ارتباطات سيار استنباط مي‌گردد اين است كه آنها حداقل از افزايش قيمت SMS انگليسي ناراضيند چرا كه حجم بازار اين شركت را در بازار رقابتي مي‌تواند با تهديد روبه‌رو كند.