دات ايران يك هويت ملي
مينو مومني - شرق
ضلع جنوبي ميدان نياوران تابلويي با عنوان مركز تحقيقات فيزيك نظري به چشم مي خورد. نامي كه از مهر ماه سال گذشته با تولد دامنه‌هاي فارسي آرام آرام در ميان خبرها و گزارش‌هاي حوزه‌اي تي جايي براي خود گشود. اما حقيقت اين است كه در اين مركز تنها دامنه‌هاي فارسي و ir. متولد نشده‌اند، بلكه به نوعي بايد گفت در اين مركز اينترنت ايران نيز متولد شده است. حكايت اين ماجرا را دكتر سياوش شهشهاني در واپسين لحظات گفت وگو نقل مي‌كند. شهشهاني متولد ۱۳۲۱ است كه دكتراي رياضي خود را از دانشگاه آمريكا دريافت كرده است و از سال ۵۳ تاكنون در دانشگاه صنعتي شريف مشغول به فعاليت است. با شروع به كار مركز تحقيقات فيزيك نظري در پائيز ۶۸ وي به عنوان قائم مقام كار خود را در اين مركز آغاز كرد. شهشهاني در مورد اولين درگير شدن خود با اينترنت مي گويد: «وقتي اين مركز راه افتاد خواستيم براي محققين شاغل در مركز ايميلي باز كنيم. من ايميل و امكانات خوب آن را در خارج كشور ديده بودم. اما هرچه در ايران گشتيم متوجه شديم هنوز ايميلي وجود ندارد به همين علت به فكر راه‌اندازي ايميل افتاديم. در اولين قدم موفق شديم خودمان را به شبكه آكادميك بيت نت اروپا متصل كنيم كه اين اتصال اول از طريق تلفن بود. در مرحله بعد با يك خط استيجاري از مركز به دانشگاه وين وصل شديم. بالاخره در دي ماه سال ۷۰ اتصال رسمي با خط استيجاري به شبكه اروپايي برقرار شد. اين ارتباط در واقع اينترنت نبود بلكه بيت نت به حساب مي آمد. بعدها روي پروتكل اينترنت نيز كار كرديم و عاقبت در زمستان ۷۲ اتصال اينترنتي برقرار شد». دكتر شهشهاني پس از ۱۳ سال قائم مقامي مركز، اين روزها با تيم كوچك و منسجم خود روي پروژه دامنه فارسي متمركز است در حالي كه به بازنشستگي نيز مي انديشد و...
اگر مايل به دانستن اطلاعاتي درخصوص دامنه‌هاي ir. و فارسي هستيد با اين مطلب همراه باشيد.
• به عنوان نخستين سئوال در مورد دامنه‌هاي اينترنتي توضيح دهيد.
دامنه‌هاي اينترنتي در واقع وسيله‌اي براي دستيابي به يك منبع يا خدمات اينترنتي هستند، به اين صورت كه هر سخت افزاري كه بخواهد به اينترنت اتصال پيدا كند بايد يك شماره منحصربه فرد داشته باشد، كه با اين شماره كاربر آن را مورد خطاب قرار مي‌دهد تا به آن دسترسي پيدا كند. چون اين شماره‌ها معمولاً توسط افرادي كه زياد با آن سرو كار ندارند قابل حفظ كردن نيست بنابراين يك سري اسامي كه ماندگاري بيشتري در ذهن دارند ابداع شد و در واقع اين اسامي همان دامنه‌هاي اينترنتي هستند.
• از چه روشي براي نامگذاري دامنه‌ها استفاده مي‌شود؟
دامنه‌هاي اينترنتي از يك نظام خاص پيروي مي‌كنند و از حروف الفباي لاتين به صورت به اصطلاح اسكي ASCII يعني حروف بدون علائم اضافه و ده رقم عددي به همراه خط تيره استفاده مي‌كنند كه با استفاده از اين اعداد و حروف يك اسم چند جزيي ارائه و اين اسم بر روي سروري گذاشته مي‌شود كه قرار است به آن دسترسي داشته باشيم. در انتهاي سمت راست اين اسم، دامنه مرتبه اول قرار مي‌گيرد. دامنه‌هاي مرتبه اول بر دو نوع كشوري و عام تقسيم مي‌شوند. كد كشوري همان رده بندي است كه سازمان استاندارد بين‌المللي انجام داده است. به اين صورت كه ۲۴۳ كد دو حرفي در برگيرنده تمام كشورها و حتي نواحي، اقتصادهاي مستقل و جزاير كوچك را نيز شامل مي‌شود. در آغاز فعاليت دامنه‌ها به طور كلي ۷ دامنه عمومي همچون دات كام، دات نت و... وجود داشت كه اين دامنه‌ها به كشور خاصي تعلق نداشت. هرچند كه به مرور در عمل مشخص شد كه بعضي كشورها تعدادي از اين دامنه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. به هر حال به مرور اين دامنه‌ها افزايش پيدا كردند به صورتي كه در سال ۲۰۰۰ ، ۷ دامنه ديگر به اين مجموعه افزوده شد و به تدريج تعداد اين دامنه‌ها در حال افزايش است.
• ايران چه سهمي در دنياي دامنه‌ها دارد؟
دامنه ir. مربوط به ايران است. امتياز اين دامنه در فروردين ۷۳ توسط همين مركز گرفته شده است. در ابتدا بعضي مراجع دولت آمريكا به خاطر تحريم‌هاي موجود، مخالف اعطاي اين امتياز به كشورمان بودند اما بالاخره با تمامي مشكلات اين دامنه به نام كشور ما ثبت شد.
• آيا سرور‌هاي دامنه ir. در داخل كشور موجود است؟
سرور اصلي و مادر در داخل كشور است و دو بديل آن در كشور هلند و اتريش مستقر شده است. يك بديل ديگر نيز در كمتر از يك ماه در كشور آلمان راه‌اندازي خواهد شد و در مذاكره‌اي كه با وزارت ارتباطات داشتيم قرار است به زودي چند بديل ديگر نيز در داخل كشور مستقر شود.
• از نظر فني اين امكان وجود دارد كه تمامي سرورها در داخل كشور مستقر شود؟
چندان منطقي نيست كه ما بديل خودمان را از خارج به داخل منتقل كنيم، چرا كه داشتن بديل در خارج كشور، اين حسن را دارد كه اگر كسي از خارج بخواهد با داخل كشور تماس برقرار كند با داشتن اين بديل ارتباط به راحتي و سهولت امكان پذير مي‌شود. به طور كلي در تمام دنيا سعي مي‌شود بديل‌ها را تا حد امكان در تمام كشورها پراكنده كنند چون اين كار سهولت دسترسي را آسان مي‌كند.
• با گسترش استفاده از دامنه‌هاي ir. موضوع رسيدگي به اختلاف‌ها در اين زمينه در كدام نهاد صورت مي گيرد آيا مركز ثبت دامنه وابسته به پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي چنين امكاني را دارد كه به اختلافات رسيدگي كند؟
رسيدگي به شكايات و اختلافات در حوزه كاري ما نيست، چرا كه ما يك شخص حقوقي بي‌طرف هستيم. اما در مورد رسيدگي به اين موضوع سعي شده است مانند ديگر كشورها عمل كنيم. كاري كه در مورد رسيدگي به حل اختلاف در دامنه‌هاي دات كام، دات نت و... اعمال مي‌شود. به اين صورت كه يك روش داوري حل اختلاف مستقل از محاكم موجود كشوري تشكيل مي‌شود. مستقل به اين دليل كه پروسه رسيدگي به حل اختلاف در محاكم كشوري كمي طولاني است و كساني كه با اينترنت سروكار دارند مي خواهند سريع به كارشان رسيدگي شود و از طرف ديگر اكثر قضات در حال حاضر آنچنان با اين مقوله آشنايي ندارند. بنابراين تمامي اين عوامل باعث شده كه يك مرجع حل اختلاف ايجاد شود. به اين صورت كه اگر كسي در مورد دامنه‌اي شكايتي داشت به آن مرجع يا مراجع مراجعه مي‌كند و اگر راي به نفع او صادر شد ما موظف هستيم دامنه را به فرد شاكي منتقل كنيم. به طور كلي در مورد دامنه‌هاي لاتين ما يعني همان ir. در حال حاضر تنها مرجع رسيدگي به حل اختلاف همان سازمان جهاني مالكيت معنوي مستقر در ژنو است.
• با اينكه دامنه ir. يك دامنه اختصاص يافته به كشورمان است اما در سايت اين دامنه تمامي مقررات و آئين نامه‌ها به زبان انگليسي نوشته شده است آيا اين كار دليل خاصي دارد؟
انگليسي از آن جهت است كه تدوين آئين‌نامه و مقررات با همكاري سازمان جهاني مالكيت معنوي صورت گرفت. اما اين سازمان از همان ابتدا قرار بود براي تمام كساني كه چه به فارسي و چه به انگليسي مقررات را خوانده‌اند داوري را انجام دهد. چرا كه اعتقاد داشتند به‌اندازه كافي متخصص به زبان فارسي دارند. اما به دلايلي اين كار عملي نشده و مسئولان اين سازمان قبول نكردند براي متن ترجمه شده به فارسي داوري انجام دهند. چرا كه بر اين باور بودند وقتي مقررات ترجمه مي‌شود احتمالاً با متن اصلي تفاوت‌هايي خواهد داشت به همين علت اعلام كردند داوري را تنها براي كساني قبول مي‌كنند كه وقتي دامنه را مي گيرند مقررات را به زبان انگليسي خوانده باشند. به همين علت ما مقررات را به زبان انگليسي در سايت قرار داديم.
• اين وضعيت هميشگي است يا اينكه زماني فرا خواهد رسيد كه مقررات به زبان فارسي نيز بر روي سايت اين دامنه قرار خواهد گرفت؟
اگر يك موسسه داوري مناسب در داخل كشور پيدا شود حتماً ما متن فارسي را نيز اضافه خواهيم كرد و بسته به اين كه فرد متقاضي در زمان ثبت دامنه از كدام قسمت سايت يعني فارسي يا انگليسي وارد شده است، مرجع آن را مشخص خواهيم كرد.
• رسيدگي به حل اختلاف در مورد دامنه دات ايران به چه صورتي است؟
وقتي كسي دامنه فارسي مي‌گيرد بالطبع بايد مقررات آن نيز به فارسي باشد. به همين علت ما با يك موسسه حقوقي به نام مؤسسه حكم كه متشكل از چند وكيل خصوصي است به توافق رسيده ايم كه اين ماجرا را پيگيري كنند. روند رسيدگي به شكايات دامنه‌هاي دات ايران يا ir. به اين صورت است كه فرد شاكي بايد سه موضوع را ثابت كند. اول اينكه نسبت به اين دامنه حقي دارد كه اين حق مي تواند ثبتي، شهرتي و... را دربر بگيرد. دوم بايد ثابت كند كسي كه در حال حاضر دامنه به نام او است نسبت به آن حقي ندارد و در آخر اينكه ثابت كند كسي كه از اين دامنه استفاده مي‌كند يا به قصد سوءاستفاده اين دامنه را گرفته يا اينكه در حال سوء استفاده از آن است. به طور كلي در صورت اينكه فرد شاكي بتواند اين سه مورد را ثابت كند راي به نفع او صادر خواهد شد.
• هم اكنون چه تعداد دامنه ir. در كشور ثبت شده و آيا افرادي در خارج از كشور هم مي توانند از اين دامنه‌ها استفاده كنند؟
افرادي كه اصليت ايراني داشته يا شركت‌هاي خارجي كه ارتباط تجاري با ايران دارند مي‌توانند دامنه ثبت كنند كه در حال حاضر تعداد اينگونه دامنه‌ها چندان زياد نيست. دامنه‌هاي ir. ثبت شده حدود ۳۰ هزارو ۶۰۰ دامنه است كه اين تعداد مرتب در حال تغيير است. گاهي اوقات با كاهش نيز روبه رو مي‌شود مثلاً دامنه‌اي كه مهلت ثبت آن تمام شده است و تجديد نشود از فهرست كاسته مي‌شود.
• برخي كارشناسان اعتقاد دارند كه دامنه‌هاي ir. در مقايسه با دامنه‌هايي مثل دات كام و دات نت، سرعت پائيني دارد شما اين گفته را قبول داريد؟
در اينجا تنها سرعتي كه مي‌تواند مطرح باشد سرعت دسترسي به كارگزاري است كه بتواند نام دامنه را به شماره چهار جزيي تبديل كند. علي القاعده نبايد سرعت اين كار براي دامنه‌هاي ir. در داخل كشور كندتر از ساير دامنه‌ها باشد، بلكه در واقع اگر اتصال‌هاي اينترنتي داخل كشور كارايي كافي داشته باشند بايد دامنه هاي ir. سريع تر از ساير دامنه‌ها تبديل شوند. البته متاسفانه در حال حاضر گاهي ارتباط از يك نقطه داخل كشور به كارگزار ما از راه خارج انجام مي‌شود. اين امر مي تواند دويست تا سيصد هزارم ثانيه تاخير ايجاد كند كه چندان محسوس نيست. ولي اين هم معمولاً رخ نمي‌دهد چون وقتي ارتباط با خارج كشور برقرار مي‌شود بيشتر احتمال دارد كارگزارهاي بديل ما در خارج كشور پاسخگو شوند كه در اين صورت هيچ فرقي با مدت زمان لازم براي تبديل دامنه دات كام يا دات نت ندارد.
• سال قبل سازمان تنظيم مقررات، آئين نامه‌اي را تصويب كرد كه براساس آن مديريت اين دامنه‌ها را تحت نظارت اين سازمان قرار مي داد. به طور كلي فرآيند تغيير يك متولي دامنه‌هاي كشوري چگونه است آيا هر مركزي مي تواند خواستار مديريت يك دامنه باشد؟
حدود وظايف سازمان تنظيم مقررات راديويي را مجلس تعيين كرده است و آئين نامه اجرايي كه به تصويب هيات دولت رسيده است نبايد در تناقض با قانون مصوب مجلس باشد. تا آنجا كه من مي دانم اين سازمان وظايف اجرايي ندارد و در مورد دامنه‌ها هم من فقط يك اشاره مبهم در يكي از مواد آئين نامه ديده ام. به هر حال تاكنون كسي با ما در اين مورد تماسي برقرار نكرده است. در كشورهاي متمدن وقتي دستگاهي كاري را به خوبي انجام مي‌دهد دولت آن دستگاه را تشويق مي‌كند و طرفين سعي مي‌كنند به راهكارهاي عملي كه در جهت منافع كشور باشند برسند نه بر سر توليت نزاع كنند و به دنبال تخطئه و سركوب يكديگر باشند. اميد دارم در كشور ما همچنين باشد.
• مهر ماه سال گذشته ثبت نام دامنه‌هاي فارسي را آغاز كرديد، اين پروژه سفارشي بود؟
به هيچ وجه، اين كار هر چند يك فكر نو داخلي محسوب مي‌شد، اما در تمام دنيا در حال اجرا است. وقتي ما ديديم در كشور خودمان زمينه فعاليت در مورد دامنه‌ها را داريم و از طرف ديگر با چالش كيبورد و تشابه الفبا نيز روبه رو هستيم و جوان‌هاي باهوش فني ما نيز علاقه‌مند به حل اين چالش‌ها هستند، كار را با عشق و بدون سفارش از جاي خاصي آغاز كرديم.
• ايجاد دامنه فارسي با همكاري چه كساني و در چه مدت زماني به نتيجه رسيد؟
فعاليت ما براي دامنه‌هاي فارسي با همكاري صميمانه مهندس روزبه پورنادر آغاز شد، فردي كه در زمينه يونيكد فعاليت بسيار چشمگيري داشته است. حدود ۵ سال پيش براي شركت در اجلاسي در ژنو دعوت شده بودم كه در اين سفر آقاي پورنادر را نيز به عنوان يكي از نمايندگان سازمان با خود همراه كردم، از آنجا تصميم گرفتيم كه درگير كار دامنه‌هاي فارسي بشويم. اين پروژه به مرور به دو قسمت تقسيم شد كه بخش نرم‌افزاري آن به عهده تيم آقاي پورنادر و كارگزاري دامنه را نيز آقاي مهندس صالح و همكاران او برعهده گرفتند. در مورد طول زمان پروژه، چون اوايل كار با وقفه هاي طولاني همراه بود نمي توان زمان دقيقي را اعلام كرد اما در پايان اين پروژه ماحصل ۶ ماه تلاش بي وقفه همكارانم است.
• آيا در طي كار با مشكلاتي نيز مواجه شديد؟
ما سعي كرده‌ايم كارمان را در سطح آرام و بي سروصدا جلو ببريم و دنبال اين نيستيم كه از منابع بيروني تغذيه كنيم، به همين علت كار را با يك گروه بسيار كوچك آغاز كرديم. ما در اين مركز ثبت دامنه، يك جمع دوستانه شش هفت نفري هستيم و زماني كه پروژه‌هايمان نياز به نيروي جديد داشته باشد از بيرون افرادي را به طور قراردادي جذب كرده‌ايم. چرا كه اعتقاد دارم در محيط كوچك و دوستانه افراد احساس مسئوليت بيشتري دارند و بدون ريخت و پاش اضافه، كار سريع تر به نتيجه مي رسد به همين علت ما با مشكل خاصي روبه رو نبوده ايم تنها در چند مورد كه تغييراتي در نرم افزار به وجود آمد با مشكلاتي مواجه شديم.
• تاكنون چه تعداد دامنه فارسي ثبت شده است؟
در حال حاضر در حدود ۲ هزار و ۵۰ دامنه فارسي يعني همان دات ايران ثبت شده است. اما تعداد ضبط در سرور در حدود ۴ هزارو ۵۰۰ دامنه را نشان مي‌دهد. اين مسئله برمي گردد به اختلاف جزيي كه بين حروف فارسي و عربي وجود دارد. به عنوان مثال اگر كسي كيبورد عربي داشته باشد مي تواند حروفي را تايپ كند كه ظاهراً فارسي است اما كد يونيكد آن چيز ديگري است و امكان سوء استفاده وجود دارد. به اين دليل وقتي دامنه‌اي ثبت مي‌شود ما يك الگوريتمي تعريف كرديم كه در صورت اشتباه گرفتن حروف آن را نيز به طور اتوماتيك ثبت كنيم. مثلاً (ي) فارسي با (ي) عربي وقتي به كد لاتين در سرور تبديل مي‌شود متفاوت است. هر چند در شكل ظاهري نيز (ي) بزرگ دو الفبا تفاوت دارند اما (ي) كوچك در فارسي و عربي از نظر شكل نيز با هم تشابه دارند. اين روش براي جلوگيري از هرگونه سوء استفاده به كار مي رود و باعث مي‌شود دامنه‌هاي مشابه نيز ثبت شود به همين علت آمار دامنه ثبت شده با تعداد روي سرور متفاوت است.
• به نظر شما چرا يك كاربر بايد به استفاده از دامنه‌هاي فارسي تمايل داشته باشد آن هم با توجه به مشكلاتي كه تايپ فارسي و لاتين در يك دستگاه كامپيوتر ايجاد مي‌كند؟
در حال حاضر ما هيچ روش استانداردي براي تبديل يك نوشته فارسي به لاتين نداريم و بالطبع وقتي تنها از لاتين استفاده مي‌كنيم با مشكلاتي همراه است. به عنوان مثال صداي (و) در كلمه بوشهر را بعضي از سازمان‌هاي دولتي با U نشان مي‌دهند، و بعضي با OO، و بعضي نيز با OU. به همين علت وقتي كسي دنبال مطلبي در ايران مي گردد با سردرگمي روبه رو مي‌شود. اما وقتي از فارسي استفاده كنيم بدون اتلاف وقت و سردرگمي مي توان به اطلاعات مورد نياز دسترسي پيدا كرد. دامنه‌هاي فارسي مي توانند به نوعي رفع ابهام كنند. داشتن دامنه فارسي يك امتياز ديگر هم دارد مثلاً اگر كسي يك دامنه لاتين ثبت كرده باشد مي تواند با نام رايج فارسي آن كاربران را به سوي دامنه لاتين خود پيوند دهد.
• اين گفته صحت دارد كه از دامنه‌هاي فارسي چندان استقبال نشده است؟
ما كارمان را از مهر سال گذشته آغاز كرديم كه در چند ماه اول ثبت دامنه به طور آزمايشي بود و بعد از آن براي عموم آزاد شد. در حال حاضر در حدود ۲ هزارو ۵۰ دامنه فارسي ثبت شده است. در همين مدت چندين برابر دامنه لاتين نيز ثبت شده كه اين امر نشان از عدم استقبال از دامنه‌هاي فارسي دارد. اما اين نكته را بايد در نظر داشته باشيم كه در حال حاضر عموم مردم در ايران از اكسپلورر استفاده مي‌كنند كه در آن كار با دامنه‌هاي فارسي مستلزم استفاده از شگردهايي است، وقتي اينترنت اكسپلورر ورژن ۷ وارد بازار بشود و از آن به خوبي بهره ببريم بالطبع اين ورژن كار كردن با فارسي را آسان مي‌كند و اين كار باعث مي‌شود استقبال از دامنه‌هاي فارسي زياد شود. البته نبايد فراموش كنيم وقتي كه ما ثبت دامنه لاتين خودمان را نيز آغاز كرده بوديم در آغاز استقبال بسيار كم بود و تقريباً ۶ سال طول كشيد تا مردم به ثبت اين دامنه رغبت نشان دادند.
• عدم استقبال از دامنه‌هاي فارسي به تبليغات ضعيف برنمي گردد و دوره آموزشي كه قرار است به زودي برگزار كنيد در همين راستا است؟
اين دوره بيشتر براي راهنمايي رابطين فني و موسسات كارگزاري به كار گرفته مي‌شود، چرا كه متوجه شده ايم بزرگ‌ترين مشكلي كه وجود دارد اين است كه رابطين فني هنوز تفاوت ثبت دامنه‌هاي فارسي را به درستي نمي‌دانند. در حال حاضر بيشتر از ۵۰ درصد از دامنه‌هاي ir. را كارگزاران مي‌فروشند، كساني كه با ما قرار داد دارند و فروشنده دامنه هستند بايد اين تبليغات را انجام دهند ولي به نظر مي‌رسد خود اين افراد زياد روي دامنه فارسي هم تبليغات نكرده‌اند و علت اين است كه خودشان بعضاً اشكالات فني دارند و ما احساس مي‌كنيم اين افراد نياز به اين دوره‌ها دارند. به طور كلي در سيستم ما تبليغ جاي نداشته است حتي در مورد دامنه ir. نيز گذاشته ايم كارگزاران تبليغ كنند. به هر حال اميدواريم بعد از اتمام اين دوره‌هاي آموزشي تبليغات نيز آغاز شود و بالطبع علاقه مندي به ثبت دامنه‌ها نيز افزايش يابد.
• تمام پسوند‌هاي دامنه فارسي چرا به نام ايران ختم مي‌شود؟
وقتي ما كارمان را آغاز كرديم در دوره آزمايشي حدود ۶ هزار و ۵۰۰ دامنه ثبت شد كه در حدود ۳ هزارو ۲۰۰ دامنه مستقيم زير دامنه دات ايران قرار داشت و بقيه از اين تعداد به طور كم و بيش مساوي بين ۱۴ دامنه ديگر توزيع شده بود. به هر حال ما ديديم وقتي از دامنه دات ايران نسبت به بقيه دامنه‌ها خوب استقبال شده، بهتر ديديم در ادامه نيز از همين پسوند استفاده كنيم و يك انتخاب واحد داشته باشيم. چون تشابه پسوندها باعث مي‌شود در خارج از كشور مشكلاتي به وجود بيايد. اين تشابه پسوندها به اين صورت است كه بعضي از پسوندها در تعدادي از كشورها مشترك است به عنوان مثال كلمه شركت در زبان عربي و فارسي يكسان است هر چند عرب‌ها شركت را با (ت) گرد مي نويسند اما باز هم تشابه دارد و در كنار اين مسئله بعضي از زبان‌ها نيز هستند كه از همين الفباي ما استفاده مي‌كنند مثل اردو و بعضي از كشورهاي آسياي مركزي، به همين علت امكان داشت اگر دامنه به پسوند كشوري ختم نشود اين دامنه ثبت شده در چند كشور ديگر مشترك باشد و بالطبع دردسرهايي را به همراه خواهد داشت و اگر مي خواستيم قضيه گرفتن دامنه فارسي را درست مثل دامنه دات كام اجرا كنيم بايد يك تشريك مساعي بين تمام كشورها كه به نوعي در الفبا با ما تشابه داشتند انجام مي‌شد كه در كار وقفه ايجاد مي كرد. ما براي اجتناب از اين مسائل بهتر ديديم كه دامنه‌هاي فارسي ما به ايران ختم شود كه جلوي تمامي اين مسائل به نحوه مطلوبي گرفته شود.
• در ابتدا در ثبت دامنه‌هاي فارسي تنها مراكز دولتي حق ثبت نام داشتند آيا اين كار دليل خاصي داشت و در حال حاضر ثبت دامنه فارسي به چه صورتي است؟
ثبت نام براي همه آزاد است. در اوايل تنها مراكز دولتي و ساير نهادهايي كه حق ثبتي داشتند اجازه ثبت نام داشتند چون اين وضع در بيشتر كشورها رواج داشته است و به آن دوره طلوع مي گويند به اين صورت كه بعضي از مراكز كه حق ثبتي و ملي خاصي دارند براي ثبت دامنه در اولويت قرار بگيرند. وقتي ثبت نام تنها براي اين مراكز آزاد بود تنها در حدود ۸۰ دامنه بيشتر ثبت نشد و وقتي ثبت دامنه براي همه آزاد شد بالطبع روند ثبت دامنه‌ها نيز سير صعودي به خودش گرفت.
• آيا دامنه‌هاي فارسي ما در قالب پروژه IDN (دامنه‌هاي اينترنتي بين المللي) كه توسط آيكان مشغول پيگيري است گنجانده مي‌شود؟
در حال حاضر آيكان سياست خودش را نسبت به سابق به طور كلي عوض كرده است چرا كه قبلاً اين موسسه تنها با ثبت فهرست‌ها كار مي كرد كه ما نيز مانند بقيه كشورها فهرست خودمان را ارسال كرديم. اما در كمتر از سه هفته سياست سايت آيكان تغيير كرد به اين صورت كه قرار شد در كنار فهرست‌ها، سياست نامه و روش‌ها را نيز قرار دهند كه ما نيز اين موارد اضافه شده را تهيه و برايشان ارسال كرديم. اما متاسفانه اين انتقال هنوز به طور كامل صورت نگرفته و در حال حاضر فهرست‌هاي قبلي را به طور ناقص به يك سايت ديگر انتقال داده‌اند و موارد جديد را نيز هنوز اضافه نكرده‌اند. ما از اين قضيه بسيار شاكي هستيم چرا كه اين وضعيت به كار ما صدمه جدي مي زند و اين شائبه را ايجاد مي‌كند كه دامنه‌هاي ما چندان اعتبار ندارند.
• دامنه‌هاي ايراني در جوامع بين المللي از چه اعتباري برخوردارند؟
خوشبختانه دامنه‌هاي وطني در سطح دنيا اعتبار بالايي دارند تا آنجا كه از اين دامنه‌ها به عنوان يكي از دقيق ترين و بي عيب ترين دامنه‌ها ياد مي‌شود. به همين علت براي ارائه كارمان به جاهاي بسيار معتبري دعوت مي‌شويم به عنوان نمونه در فوريه براي شركت در اجلاسي به برلين دعوت شديم. اجلاسي كه به طور ساليانه و براي كشورهاي آلماني زبان برگزار مي‌شود و هر ساله بيرون از حلقه كشورهاي آلماني زبان يك كشور ديگر نيز دعوت مي‌شود كه در اين اجلاس از دامنه فارسي ما بسيار خوب استقبال شد.
• تعامل ايران را با مراكز متولي دامنه‌هاي اينترنتي طي سال‌هاي اخير چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
روابط ما كم و بيش مانند بقيه كشورهاي دنيا است و مسئله جدي محسوب نمي‌شود. من به عنوان عضو يكي از كميته‌هاي آيكان معتقدم اين موسسه آزمايشي را در سطح بين‌المللي انجام مي‌دهد كه زمينه و سابقه قبلي ندارد و بنابراين با آشفتگي و اشتباهات فراواني دست به گريبان است. به همين علت همه بايد به اين آزمايش تا حد امكان كمك كنيم تا با نتيجه خوبي روبه رو شويم.
• مدعيان اينترنت از آغاز تاكنون چه كساني بوده‌اند و در حال حاضر اين وضعيت به چه صورتي است؟
به طور كلي اينترنت مدعيان بسياري دارد، از جمله مي توان به دولت‌ها اشاره كرد. وقتي اينترنت ايجاد شد استفاده كنندگان اوليه اينترنت اعتقاد داشتند اينترنت محيطي است دور از سياست و تنش‌هاي ما بين كشورها و افراد مي توانند در اين محيط به راحتي با هم ارتباط برقرار كنند. اما وقتي اينترنت رفته رفته توسعه پيدا كرد و عوامل جديدي در آن راه يافت از جمله وب گرافيكي، شركت‌هاي خصوصي ديدند در اين وب گرافيكي براي كارهاي تجاري يك پتانسيل بزرگي وجود دارد و زماني كه اينترنت تجاري نيز وارد عرصه شد آن وقت شركت‌هاي بزرگ خصوصي به طور كامل روي اينترنت اثر گذاشتند و در اين ميان دولت‌ها نيز وارد ميدان شدند و تمام اين عوامل يعني ورود بخش خصوصي و دولتي قدرتمند به عرصه اينترنت باعث شد اين فضا دچار پيچيدگي شود. يعني در واقع در حال حاضر جامعه مدني و دانشگاهي كه نقش برجسته‌اي در اين ميان داشت در حال جنگيدن با اين فضا است براي اينكه بتواند فضاي قبلي اينترنت را حفظ كند. آيكان نيز بين اين دو فضا درگير شده است و بسياري از مشكلات آيكان نيز برمي گردد به اينكه گاهي اوقات به يك سمت خاص گرايش دارد و بخش جامعه مدني و آكادميك از اين گرايش جهت دار آيكان شاكي هستند.
• آيكان به طور رسمي از چه زماني وارد اين عرصه شد و نقش دولت‌هايي همچون آمريكا بر سر متولي‌گري اينترنت به كجا انجاميد؟
حدود سال ،۹۸ چرا كه متولي اينترنت در آمريكا قبلاً بنياد ملي علوم آمريكا بود اما بعدها وقتي نقش بخش خصوصي و تجارت الكترونيك در اين عرصه زياد شد اين توليت به وزارت بازرگاني آمريكا انتقال پيدا كرد و قرار شد آيكان نهايتاً جايگزين آن شود. يك هدف اصلي اين تغيير و تحول آن بود كه به نوعي جنبه بين المللي اينترنت حفظ شود. در حال حاضر خيلي‌ها از نقش پررنگ دولت آمريكا در اينترنت شاكي هستند. به نظر من اين يك واقعيت غيرقابل انكار است كه دولت آمريكا نسبت به ساير دولت‌ها نقش پررنگ تري در اينترنت دارد اما وقتي امروز را با ده سال قبل مقايسه مي‌كنيم درمي يابيم كه رفته رفته اين نقش كمرنگ تر شده است. هرچند در دولت بوش گاهي اوقات با تهديد‌هايي روبه رو هستيم كه اين برمي گردد به ماهيت دولت فعلي آمريكا، به طور كلي بايد گفت اينترنت را در حال حاضر بعضي تبديل به يك مسئله سياسي كرده‌اند كه جاي تاسف دارد.
• در صورت بروز تحريم و قطع اينترنت مي توان دامنه‌هاي ir. را همچنان در داخل كشور فعال نگاه داشت؟
چون سرور مادر اين دامنه در داخل كشور قرار دارد بنابراين در صورت بروز هرگونه مشكل، اين دامنه مي تواند به فعاليت خودش ادامه دهد. در ضمن بديل‌هاي ديگر اين دامنه كه در خارج كشور استقرار دارند چون از داخل كشور Refresh مي‌شوند باز هم در روند كار اختلالي ايجاد نمي‌شود به طور كلي تا زماني كه اتصال با ما برقرار باشد هيچ مشكلي براي دامنه‌هاي ir. به وجود نخواهد آمد.
• مسئولان آي تي هم اكنون روي پروژه‌اي با نام اينترنت ملي كار مي‌كنند، شما به عنوان فردي كه سال‌ها در حوزه اينترنت فعاليت داشته چه نظري در مورد اينترنت ملي داريد؟
در ابتدا لازم است چند موضوع از هم تفكيك شود. اگر با اينترنت ملي بخواهند سرعت و ظرفيت ترافيك داخلي را تقويت كنند و به نوعي صرفه جويي در مسير ترافيك ايجاد شود، مشكلي نيست. در تمام كشورهاي دنيا چه آنهايي كه از سطح بالاي اينترنت بهره مي برند چه كشورهاي متوسط همه از اين روش يعني نقطه تماس داخلي استفاده مي‌كنند و مركز ما از سال‌ها قبل اين طرح را دنبال مي كرد چرا كه اعتقاد داشتيم كه با افزايش روز افزون كاربران اينترنتي ما بايد يك نقطه تماس داخلي داشته باشيم. ولي گاهي به نظر مي آيد بعضي كساني كه در پروژه اينترنت ملي شريك هستند با چنين تفكري جلو نيامده‌اند و تفكر بر سر توليت است به جاي اينكه مطرح شود كه اگر ما نقطه تماس داخلي داشته باشيم اين كار به نفع مصرف كننده داخلي است. به همين علت من فكر مي‌كنم بايد سعي كنيم اين تمايل به انحصار و توليت را كنار بگذاريم و به سوي منافع استفاده كننده گام برداريم. داشتن نقطه تماس داخلي هيچ ربطي به اينترنت ملي ندارد. داشتن يك شبكه منسجم IP در داخل كشور باعث مي‌شود اگر زماني مورد تحريم واقع شديم در داخل كشور بدون مشكل بتوانيم كارهايمان را انجام دهيم. ولي اگر منظور از اينترنت ملي اين باشد كه دور كشور ديواري بكشيم، با خارج از كشور ارتباطي نداشته باشيم، يا همه اتصالات از يك كانال محدود و حفاظت شده صورت بگيرد به نظر كار چندان معقولي نيست به خاطر اينكه منابع مفيد بيرون از كشور بسيار بيشتر از منابع داخلي است و در واقع با اين كار ما خودمان را از منابع محروم كرده ايم. بنابراين بايد به درستي مشخص شود اينترنت ملي با چه هدفي قرار است راه‌اندازي شود.
