ايتنا - آیندۀ اینترنتِ چیزها در سال 2025

محمدمهدی مولایی
اتصال وسائل و اشیاء به شبکه اینترنت را تحت عنوان Internet of Things یا به‌‏اختصار IoT نام‏گذاری کرده‌‏اند که در فارسی دو ترجمه «اینترنت اشیاء» و «اینترنت چیزها» برای آن استفاده می‏‌شود.

در فضای اینترنت چیزها، ابزار و تجهیزات مختلفی که در زندگی روزمره ما کاربرد دارند اعم از تلویزیون، یخچال، وسائل گرمایشی و سرمایشی، چراغ روشنایی و غیره به اینترنت متصل شده و از طریق دستگاه‏‌های هوشمندِ همراه قابل کنترل خواهند بود.

آینده اینترنت چیزها در سال ۲۰۲۵، موضوع جدیدترین گزارش آینده ‏پژوهی اینترنت در مؤسسه پژوهشی پیو (Pew) است که در آن نظرات ۱۶۰۶ نفر از کارشناسان تحلیل و جمع‏‌بندی شده است.

۸۳ درصد از کارشناسان پیش‏بینی کرده‌‏اند اینترنت چیزها که از آن باعنوان «ابر چیزها» (Cloud of Things) هم یادشده در سال ۲۰۲۵ گسترش خواهد یافت و دستگا‏ه‏‌های متصل به شبکه اینترنت تا آن زمان بخشی از زندگی روزمره ما خواهند شد.

اغلب شرکت‏کنندگان اعتقاد داشته‏اند که رایانش پوشیدنی (Wearable Computing) انقلاب بعدی در فناوری دیجیتال را به ‏وجود خواهد آورد.
از نگاه آنها تقویت سلامت، آسودگی و آسایش در زندگی و ساماندهی اطلاعات بیشتر و مفیدتر برای انسان‏ها و سازمان‏‌ها جنبه‏‌های مثبت توسعه اینترنت چیزها خواهند بود و در مقابل، این نسل جدید فناوری چالش‏‌هایی در زمینه حریم شخصی، انتظارات و پیچیدگی فناوری ایجاد خواهد کرد.

پیش‌‏بینی جایگاه‏‌های اینترنت چیزها
در سال ۲۰۰۸، برای نخستین بار تعداد ابزارهای متصل به اینترنت از تعداد انسان‏های کره خاکی بیشتر شد.

در سال ۲۰۱۳، تعداد ابزارهای آنلاین به ۱۳ میلیارد رسید و پیش‏بینی شده که این تعداد در سال ۲۰۲۰، به ۵۰ میلیارد خواهد رسید. در حال حاضر، بخش قابل توجهی از ابزارهای همراه شامل کامپیوترهای خانگی‏، تلفن‏‌های هوشمند، تبلت‏ها، سایر دستگاه‏‌های دیجیتال شخصی و به شکل محدود برخی از لوازم خانگی مانند تلویزیون‏ ها آنلاین هستند.

اما آن‌چه از آن تحت عنوان «اینترنت چیزها» یاد می‏شود اتصال حجم ‌وسیعی از چیزها به شبکه در بسترهای جدید است. اینترنت چیزها فراتر از تعریف ‌ساده‌شده‌ای است که اتصال ‌لوازم‌خانگی به شبکه اینترنت را شامل می‏‌شود.

پنج موقعیت شامل بدن انسان، منازل شخصی، گروه‏ها و جماعت‏‏ها، محیط زیست و کالا و خدمات برای دسترسی به اینترنت چیزها پیش‏بینی شده است.

بدن انسان، نخستین بستر برای اتصال چیزهای دیجیتالی خواهد بود. انواع دستگاه‌‏های مرتبط با سلامتی، تناسب اندام و غیره که امکان گردآوری و ارسال اطلاعات در مورد وضعیت پزشکی و زیستی افراد را فراهم می‌‏کنند، از جمله مهم‏ترین مصداق‏‌های این شیوه اینترنت چیزها هستند که به‏ شکل گسترده در مورد بیماران، کودکان، سالخوردگان و حتی افراد سالم مورد استفاده خواهند بود. فناوری‏های پوشیدنی روی بدن انسان و فناوری‏‌های کاشتنی در بدن انسان، در این مسیر توسعه خواهند یافت.

منازل شخصی، فضای دیگری برای رشد اینترنت چیزها خواهند بود. تا ۱۰ سال دیگر، بسیاری از ابزارها و لوازم خانگی به اینترنت متصل می‏‌شوند و امکان اطلاع درباره آخرین وضعیت آنها برای صاحب‏خانه در هرجای کره خاکی که امکان دسترسی به اینترنت فراهم باشد مهیا خواهد بود.

جمعیت‌ها ‏و گروه‏های مختلف از افراد نیز می‏توانند بستر دیگری برای استقرار اینترنت چیزها باشند.

پیش‏بینی شده که اپلیکیشن‏‌های تلفن‏های هوشمند و سایر دستگاه‏های دیجیتال، امکان ردیابی و بازخوانی حرکت سطوح مختلف جمعیتی را فراهم خواهند آورد. به‏ تبع این پیشرفت، دستاوردهای زیادی حاصل خواهد شد و مثلاً سیستم‏‌های هوشمند می‏توانند برق و آب را به‏ صورت مؤثرتری توزیع کنند و اتلاف انرژی‏ را به حداقل برسانند.

کالاها و خدمات نیز می‏توانند ازسوی کارخانه‌‏ها و چرخه‌‏های تولید به سنسورهایی مجهز شوند تا امکان اتصال دائمی آنها به شبکه فراهم شود. بدین ترتیب، امکان ارائه برخی سرویس‌‏های پس از فروش و سایر پیگیری‏‌ها از طریق شبکه برای خریدار و فروشنده ممکن خواهد بود.

محیط زیست، عرصه دیگری برای نصب ابزارهای متصل به اینترنت و گردآوری اطلاعات خواهد بود. دریافت اطلاعات هم‏زمان از وضیعت طبیعی جنگل‎ها، اقیانوس‏ها، رطوبت خاک، سطوح آلودگی، فعالیت معادن و غیره از طریق نصب سنسورهای آنلاین به شکل‏ گسترده امکان‏پذیر خواهد بود. در این صورت، پایش مستمر مسائل و مشکلات زیست‏ محیطی امکان ‏پذیر است.

پیش‏بینی پیامدهای اینترنت چیزها
کارشناسان شرکت‏کننده در این پژوهش، در پاسخ به سه سؤال باز نظرات خود درباره آینده اینترنت چیزها در سال ۲۰۲۵ را اعلام کرده‌‏اند.

مجموع این نظرات تحلیل محتوای کیفی شده و از دل آنها شش محور اصلی شناسایی شده به شرح زیر هستند:
یک: اینترنت چیزها از اکنون تا سال ۲۰۲۵ در حال توسعه و رو به رشد خواهد بود. در این سال «هرچیزی» به یک گره تعریف شده و در شبکه اینترنت تبدیل خواهد شد.
در این شرایط افراد با تمامی حواس‏شان درگیر دریافت اطلاعات خواهند بود؛ علاوه بر حواس شنوایی و بینایی که امروزه مهم‌‏ترین حس‌ها برای دریافت اطلاعات ‌هستند، حواس چشایی، بویایی و لامسه نیز به‏ کار گرفته خواهند شد.

ابزارهای رایانش پوشیدنی و کاشتنی که این‏‌روزها اولین نمونه ‌ملموس آن یعنی عینک گوگل (Google Glass) به‏ بازار آمده، در نقاط مختلف بدن ما استقرار خواهند یافت.

علاوه بر این، ابزار و تجهیزات اطراف ما همگی متصل به اینترنت خواهند بود و در ارتباط با یکدیگر هستند. این ارتباط فقط برای ارسال اطلاعات چیزها به سمت انسان نیستند، بلکه چیزها نیز در ارتباط با یکدیگر هستند و شکل جدیدی از ارتباطات با عنوان ارتباط ماشین با ماشین (M2M) شکل خواهد گرفت.

یکی از کارشناسان با ارائه چند تصویر، دنیای سال ۲۰۲۵ را این‏چنین ترسیم کرده است: یخچال منزل شما زمانی که ظرف شیر خالی شود با تلفن هوشمندتان تماس می‏گیرد و تمام شدن شیر را اطلاع می‏‌دهد، تلفن هوشمند نیز زمانی که شما به سوپر مارکت نزدیک شوید به شما لزوم خرید شیر را گوشزد ‏می‏کند و یا در صورتی که شما از قبل تنظیمش کرده باشید، سفارش خرید شیر را مستقیماً انجام می‌‏دهد. همچنین مسواک شما می‏تواند هر زمان که مشکلی را در دندان‏های شما تشخیص دهد، آن‌را به دندان‏پزشک‏تان اطلاع دهد.

دو: توسعه اینترنت چیزها، دغدغه‏‌ها درباره حریم خصوصی و امکان محافظت شهروندان از اطلاعات زندگی شخصی‏شان را افزایش خواهد داد.
در صورتی که همه فعالیت‏های شهروندان پایش شود و داده‏‌های آن گردآوری شده و در بانک‏های اطلاعاتی ذخیره شود، عملاً حریم خصوصی بی‏‌معنا شده و زمینه برای ‌سوء‌استفاده از این اطلاعات فراهم خواهد بود.

یکی از کارشناسان در این باره این‏طور اظهارنظر کرده است: «ما مدت‏ها قبل حریم خصوصی‏مان را از دست داده‏ایم، آن‌چه اینترنت چیزها از ما طلب می‏کند، روح‏ ماست که آن‏‏را نیز با کمال میل تقدیم خواهیم کرد».

در سال ۲۰۲۵، اطلاعات شما ممکن است با عناوین مختلف در اختیار بنگاه‏های تجاری، عوامل دولتی، شرکت‏‌های بیمه و سایر کسانی قرار گیرد که می‏توانند از اطلاعات ‌برضد شما استفاده کنند.

سه: شیوه‌‏های تبادل اطلاعات، توسعه خواهد یافت و به‌‏طور خاص شاهد پیشرفت قابلیت دستوردهی به ماشین از طریق صدا و لمس کردن خواهیم بود. بدین ترتیب، ما با مجموعه‏‌ای از چیزهای متصل به اینترنت در اطراف‏مان، از طریق قابلیت‏‌های ‌حرف‌زدن و ‌لمس‌کردن در تماس خواهیم بود.

تعداد اندکی از اظهارنظرکنندگان نیز قابلیت اتصال مغز به شبکه و ارسال دستورهای انسانی از این مسیر را پیش‏بینی کرده‌‏اند که البته اغلب کارشناسان تحقق آن‌را تا سال ۲۰۲۵ محتمل ندانسته‏‌اند.
در آینده، توسعه‏ ‌چشمگیری در حوزه جدید تعامل انسان ‌کامپیوتر (human-computer interaction) که به‏‌اختصار HCI نامیده می‏شود، رخ خواهد داد.

چهار: تحقق اینترنت چیزها و اتصال دستگاه‌‏های اطراف ما به اینترنت، پیامدهای ناخواسته و پیچیده‌‏ای را به‏‌دنبال خواهد داشت. ما در دنیایی زندگی خواهیم کرد که چیزهای اطراف‏مان ابزارهای ساده‏‌ای نیستند که خود بتوانیم از پس تعمیر و برطرف کردن مشکلات‌آنها به‏راحتی بر بیاییم.

ممکن است چیزهای متصل به شبکه از کار بیفتند و درست کردن آنها به‏‌سادگی برای ما امکان‌‏پذیر نباشد. چنین خرابی‌‏هایی ممکن است زندگی روزانه ما را دچار اختلالات فراوانی کند.

پنج: در دنیای آینده که همه انسان‏ها و چیزها متصل به شبکه تصور می‌‏شوند، افرادی خارج از شبکه وجود خواهند داشت. افراد زیادی به‏‌سبب انواع شکاف‏‌های موجود اعم از شکاف اقتصادی، شکاف دیجیتالی و غیره قادر به اتصال کامل خودشان و چیزهای‏شان به شبکه نخواهند بود.

افراد دیگری نیز به دلایل مختلف ‌علیرغم توانایی، تمایلی به متصل شدن به دنیای اینترنت چیزها نخواهند داشت. این افراد در دنیایی که سازوکارها بر اساس اتصال همه چیز به شبکه تنظیم شده، از برخی حقوق خود محروم خواهند شد.

اینترنت چیزها شکاف‌‏ها و تقسیم‌‏بندی‏‌های دیجیتال بیشتری را شکل خواهد داد. به‏تعبیر یکی دیگر از کارشناسان، در سال ۲۰۲۵ در حالی که در گوشه‏‌ای از جهان تعدادی از مردان سفیدپوست ‌جهان‌اولی مشغول بازی با اسباب‏ بازی‏‌های جدید خود مانند عینک گوگل هستند، در گوشه دیگر تعداد ‌زیادی از انسان‏‌ها برای تأمین نیازهای اولیه زندگی‏شان در جدال خواهند بود.

شش: واکنش‏‌های افراد و سازمان‏ها به اینترنت چیزها، ‌روابط افراد با یکدیگر و گروه‏های دیگر را از نو تعریف خواهند کرد. ‌برای مثال، در سال ۲۰۲۵ میلیاردها چیز در دنیا آنلاین خواهند بود، اما لازم نیست که همه این چیزها دارای هوشمندی و پردازنده‏‌های قوی باشند.

با توسعه رایانش ابری، هر چیز در درون ابری از چیزهای متصل به شبکه قرار خواهد گرفت. ممکن است هوشمندی و اتصال به شبکه جهانی برای برخی چیزها از طریق ابر فراهم شود. از این‏‌روست که به اینترنت چیزها عنوان «ابر چیزها» را هم اطلاق کرده‌‏اند.

در این حالت هر شخص ممکن است ابرِ چیزهای شخصی خودش را داشته باشد که فضای مجازی خصوصی هر شخص خواهد بود، مانند منزل اشخاص در دنیای کنونی که فضای فیزیکی خصوصی افراد محسوب می‏شود.

در واقع، هر شخص یک شبکه اجتماعی از چیزها و یا افراد مربوط به خودش را دارد که می‌‏تواند با عملگرهای مختلف برای فعالیت آنها سناریوهای مختلفی را طراحی کند.

این تنها یک نمونه از تحولاتی است که ممکن است در سال ۲۰۲۵ اتفاق بیفتد و در نتیجه این تحولات، روابط افراد دستخوش دگرگونی و بازتعریف خواهد شد.