مطهري: ماده ۴۹ برنامه پنجم توسعه به موضوعات زیرساختی توجه ویژه‌ای دارد، برنامه بلند پروازانه‌ای است که از لحاظ طراحی مشکلی ندارد.

سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به عنوان بخشی از حاکمیت وظیفه تنظیم بازار را برعهده دارد و در این راستا این سازمان است که تصمیم می‌گیرد کدام فناوری تحت چه شرایطی و توسط چه کسی باید وارد بازار شود. پس از اینکه تمامی انتخاب‌ها انجام شد، این بار رگولاتوری از محل درآمدهای اپراتور برنده حق امتیاز خود را برمی‌دارد و به درآمدهای دولت می‌افزاید. اما آیا اینکه رگولاتوری در جریان همه این فرآیندهای به درستی عمل کرده است یا نه به همراه بررسي موضوع زيرساخت‌هاي فناوري اطلاعات كشور، موضوعاتی است که سايت وايكس‌نيوز در مورد آن با علی مطهری، رییس کمیته مخابرات مجلس به گفت‌وگو نشسته است که در ادامه می‌خوانید.

با توجه به اینکه در حال حاضر دنیا به سمت استفاده از نسل چهارم در شبکه‌های ارتباطی است آیا ورود ایران در شرایط فعلی به فناوری نسل ۳ تصمیم درستی بوده است؟
مطهری: بسیاری از مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این موضوع اثرگذارترند ولی در هر صورت اگر از تکنولوژی جدیدتری استفاده کنیم بهتر است. شاید با ورود فناوری نسل ۳ به کشور ما یک گام از فناوری نسل ۴ عقب‌تریم اما همین فناوری نسل ۳ نیز فعلا پاسخگوی نیازهای ما هست.از طرفی به‌روزرسانی نسل ۲ به ۳ آسان‌تر از نسل ۲ به ۴ است. در واقع مجموعه‌ای از عوامل تعیین می‌کنند که کدام نسل از فناوری را وارد کنیم. از طرفی تکنولوژی هم روز به روز در حال تغییر است و ما حتی اگر نسل ۴ را هم وارد کنیم به زودی به نقطه‌ای می‌رسیم که می‌پرسیم چرا نسل ۵ را وارد نمی‌کنیم.
نکته دیگری که حائز اهمیت است محاسبه هزینه‌ها و فایده‌های یک نسل از فناوری است، در شرایطی که فناوری نسل ۳ با هزینه‌های پایین‌تر فایده‌های مورد انتظار را دارد به لحاظ صرفه اقتصادی انتخاب فناوری نسل ۴ که پرهزینه‌تر است و در شرایط فعلی بخشی از فایده‌هایش بلااستفاده است، معقول نیست. از نگاهی دیگر در یک سیستم عرضه و تقاضا این میزان تقاضاست که بر نوع عرضه خدمات تاثیر می‌گذارد، مسلما هیچ بنگاه اقتصادی به دنبال عرضه خدمتی نخواهد بود که برایش تقاضای موثری وجود ندارد.
در واقع با در نظر گرفتن جمیع عوامل انتخاب فناوری نسل ۳ برای کشور در شرایط فعلی انتخاب مناسبی بوده است.

با توجه به اینکه اپراتور اول در حال خرید تجهیزات نسل ۴ است تا در صورت گرفتن مجوز آمادگی ارائه خدمات را داشته باشد، این سوال پیش می‌آید که با توجه به حضور قدرتمند دو اپراتور اول و دوم که بالقوه توانایی ارائه سرویس های نسل ۴ را دارند، تعریف اپراتور نسل ۳ ضرورت داشته است؟
مطهری: به طور کلی باید به این نکته توجه داشت که شیوه انجام کارها انحصاری نیست و در واقع ممکن است برای حل یک مسئله ده‌ها راه حل وجود داشته باشد ممکن است بهترین راه حل یکی از تصمیم گیرندگان بهترین راه حل ما نباشد. بنابراین شیوه انجام کارها متفاوت است و هر شیوه‌ای هم معایب و مزایای مربوط به خود را دارد. بر اساس اصل کلی دیگری هر چه تعداد اپراتورهای سرویس دهنده بیشتر باشد، فضا رقابتی‌تر و ارائه سرویس‌ها با کیفیت بیشتری همراه خواهد بود البته به شرطی که بازار کشش حضور چندین اپراتور را داشته باشد.

از آنجا که رگولاتوری در ارائه مجوزهای اپراتوری معمولا مبالغ زیادی برای صدور مجوز دریافت می‌کند که مجوزهای وایمکس هم از همین نمونه‌هاست،‌به نظر شما این روش موجبات انحصاری شدن برخی از خدمات را در کشور فراهم نمی‌کند؟
مطهری: یکی از نکاتی که از گزارش تحقیق و تفحص از مخابرات برداشت می‌شود همین نکته است. بازار باید واقعی باشد به گونه‌ای که امکان عملی کردن طرح‌هایی که روی کاغذ می‌آید وجود داشته باشد، نباید این طور باشد که شرکتی فقط به دنبال کسب مجوز و پروانه ارائه سرویسی شود بلکه باید شرایط واقعی ارایه تمام و کمال آن سرویس را داشته باشد. واقعی کردن بازار به ویژه از سوی بخش حاکمیتی که دولت متولی آن است، بسیار ضروری است تا تصمیم‌گیری‌های دولتی مانع از رسیدن شرکت‌های برنده به سود منطقی نشود.
در اینجا سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به عنوان تنظیم کننده بازار باید با پیش‌بینی‌های درست بر مبنای میزان سرمایه‌گذاری و میزان سود حاصله حق امتیاز معقولی را برای اپراتور تعیین کند.

یعنی شما معتقدید رگولاتوری با دادن اینگونه مجوزها در تنظیم بازار به درستی عمل کرده است؟
مطهری: مجموعه‌ای از عوامل بر تصمیم‌گیری‌های رگولاتوری اثرگذارند و گاهی این سازمان ناگزیر از برخی تصمیم‌گیری‌هاست و تاکنون نیز کاستی‌های زیادی دیده شده است و رگولاتوری با دادن مجوزهای متعدد صرفا به دنبال کسب درآمد برای دولت نبوده است. 

با توجه به اضافه شدن اپراتورهای وایمکس و اپراتور سوم و افزایش تقاضا برای استفاده از پهنای باند، آیا برنامه‌های دولت برای بهبود شرایط افزایش میزان پهنای باند در کشور کافی است؟
مطهری: ماده ۴۹ برنامه پنجم توسعه به موضوعات زیرساختی توجه ویژه‌ای دارد، برنامه بلند پروازانه‌ای است که از لحاظ طراحی مشکلی ندارد. اما در مورد زیرساخت‌های فعلی به صراحت می‌توان گفت که زیرساخت‌های خوبی داریم. در بخش فیبرنوری ظرفیت بالایی در اختیار داریم که به وسیله آن بسیاری از روستاهای کشور را به هم وصل کردیم و هنوز از ظرفیت‌ آنها استفاده نمی‌کنیم. این در حالی است که از همین فیبرها می‌توان پهنای باند بالایی را بین این روستاها با مراکز استان و کشور جابجا کنیم ولی ما تنها ۲ مگابیت از ظرفیت این فیبرها را آن هم برای رادیو استفاده می‌کنیم. متاسفانه ظرفیت زیادی از این فیبرها بدون استفاده مانده است که البته در همین وضعیت فعلی شاهد هستیم که شبکه صدا و سیما در بسیاری از روستاها پوشش ارتباطی ندارد و حل مشکل را منوط به داشتن ماهواره عنوان می‌کند در صورتی که می‌توان بخش خالی فضای فیبر را در اختیار صدا و سیما گذاشت تا از آن برای انتقال صوت و ویدئو استفاده کند اما متاسفانه به دلیل مسائل مالی و اداری این موضوع میسر نشده است.

علت اصلی این مشکل را در کجا می‌بیندید؟
مطهری: آموزش و پرورش و بسیاری از سازمان‌های دیگری که می‌توانند از امکاناتی که فیبر نوری در اختیارشان می گذارد استفاده‌های بسیاری داشته باشند اما همواره نحوه تعاملات اداری و هزینه‌های فیمابین مانع از توسعه کارها می‌شود. وقتی یکی از سازمان‌های دولتی به دنبال شبکه‌ای با فیبر اختصاصی می‌رود یا هزینه‌های آن نمی‌صرفد، یا توان اداره بودجه‌اش را ندارد و یا دانش آن را ندارد بنابراین شاید نتوان گفت که از لحاظ زیرساختی در حد ایده‌آل هستیم اما مشکل اصلی ما در حال حاضر مشکلات زیرساختی نیست.
یکی دیگر از مواردی که در این زمینه بدون استفاده مانده است روستاهایی است که تحت پوشش WLL اند، همین WLL ها استعداد ارائه وایمکس را نیز دارند اما به جهت اینکه ممکن است ارائه وایمکس در آن روستاها صرفه اقتصادی نداشته باشد از این ظرفیت‌ها استفاده نشده است. بنابراین در این مقوله تنها فراهم نبودن زیرساخت نیست بلکه مسائل مالی است که اجازه توسعه را نمی‌دهد. این درست نیست که منتظر بمانیم تا پهنای باندمان به ۱۰۰ مگابیت برسد بعد بخواهیم از طریق این پهنای باند ارائه سرویس دهیم.
گام اول ارائه خدمات الکترونیکی این بود که سازمان ها بخشی از خدماتشان را از طریق پورتال به صورت الکترونیکی ارائه کنند که با همین پهنای باند امکان‌پذیر بود اما متاسفانه می‌بینیم که در همین گام اول هم پورتال سازمان‌ها فقط جایی برای اطلاع‌رسانی شده است و هیچ نوع ارتباط تراکنشی از طریق آن صورت نمی‌گیرد.

با توجه به اینکه روستاها یا شهرهای کوچک ممکن است اصولا پتانسیل‌های لازم برای دریافت سرویس را نداشته باشند ارائه خدمات الکترونیکی مقدور یا به صرفه نباشد اما در شهرهای بزرگ اینگونه نیست با این وجود می‌بینیم که در شهرهای بزرگ هم این اتفاق نمی‌افتد، آیا به غیر از مشکلات مالی و فرهنگی پهنای باند، مشکل زیرساخت این معضلات هست یانه؟
مطهری: از نظر فنی و مخابراتی تهیه پهنای باند کار سختی نیست ولی اگر ملاحظاتی چون مسائل امنیتی برای محدود کردن آن وجود دارد باید کارشناسان این بخش نظر دهند.

یکی از موضوعاتی که اخیرا توسط دولت مطرح شده موضوع دوركاری است به نظر شما آیا این طرح در وضعیت کنونی امکان اجرایی دارد یا خیر؟
مطهری: بحث دورکاری موکول به پهنای باند نیست چرا که بخش عمده ای از آن نیاز به پهنای باند ندارد به عنوان مثال در مخابرات حضور دائم «ماموران نصب» ضرورتی ندارد، از طرفی هم حضور نداشتن آنها نیازی به زیرساخت‌های فناوری اطلاعات ندارد. در بخش‌های تحقیقاتی و پژوهشی نیز وضع به همین منوال است. در واقع دورکاری در این مقطع معطل بحث فناوری اطلاعات نیست، اما فناوری اطلاعات می‌تواند مکمل آن باشد.