ايتنا - جزییات تازه از تخلف 33 میلیارد تومانی خدمات ارزش افزوده

وحید حجه فروش - عـلی اصلان شهلا - وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چندی پیش، کشف یک پرونده کلاهبرداری 35 میلیارد تومانی خدمات ارزش افزوده را اعلام کرد و گفت که پول های اخذ شده به مردم بازمی‌گردد. خبری که سبب شد بار دیگر انتقادات از سیستم خدمات ارزش افزوده و مدل درآمدزایی تولیدکنندگان محتوا، اگریگیتورها و اپراتورها داغ شود.
در همین رابطه با ابوذر مهرمنش مدیرکل خدمات ارزش افزوده همراه اول گفت وگو کردیم، آمار و اطلاعات دقیق و اشکالات سیستم را پرسیدیم و در نهایت از او خواستیم درباره سرویس های شبه لاتاری و دیگر مسایل مرتبط با این حوزه توضیحاتی ارایه دهد.

یکی از تبلیغاتی که برای دولت الکترونیکی و توسعه فرایندهای هوشمند می شود، کنترل و مبارزه با فساد است. چطور می شود در یک سیستم تمام الکترونیکی، 35 میلیارد تومان بدون اجازه مردم از حساب شان کسر شود؟
اولا باید بگویم کشف این تخلف، محصول توسعه و نظارت الکترونیکی است. ببینید راهکار عضویت ما در سرویس های VAS، یک فرایند مطمئن دو مرحله ای است. به این صورت که وقتی مشترک درخواست عضویت در یک سرویس را ارسال می کند، همراه اول یک OTP برایش ارسال می کند و از مشترک می خواهد با ارسال یک کد، درخواست عضویتش را مجددا تایید کند و پس از آن به CP اعلام می کنیم که شماره را به دیتابیس خود اضافه کند. نقش ما به عنوان پلت فرم نظارت بر فرایند است تا همه چیز درست انجام شود، اما یک اختلالی روی پلت فرم اتفاق افتاد و از آن سواستفاده شد.
ما با استفاده از روش های مختلف نظارتی از جمله نظرات بر روند رشد درآمد از طریق سیستم FMRA، روند افزایش تعداد کاربران، ثبت شکایت در سایت و همچنین مرکز تماس، متوجه شدیم اشکالی در کار است. در نتیجه همه سرویس ها را بررسی کلی کرده و روی سرویس هایی که مشکوک بودند دقیق شدیم تا ابعاد ماجرا مشخص شود.

این اختلال در پلت فرم به صورت عمدی اتفاق افتاده یا سهوی؟
این را هنوز نمی دانم و در حال بررسی هستیم.

دقیقا این اختلال چه بوده است؟
بحث های فنی پیچیده ای دارد که هنوز هم در حال بررسی هستیم ولی به طور کلی زمانی که مشترک درخواست عضویت در سیستم می کرد، از سمت ما OTP ارسال نمی شد و بدون تایید مرحله دوم، مشترکان به عضویت سرویس در می آمدند. احتمالات مختلفی در این رابطه مطرح است مثلا این که ممکن است به خاطر ترافیک بالای شبکه، سیستم یک سری پیغام ها را بدون ارسال OTP، تایید کرده باشد. اما تخلف محرز بوده و اینکه چه کسانی مقصر هستند در دست بررسی است.

پس از کشف اختلال چه اقداماتی انجام شد؟
از زمان کشف شرکت هایی که مشکوک به تخلف بودند، پرداختی به آنها از خردادماه متوقف شد. همچنین تعریف سرویس های جدید با این شرکت ها را نیز متوقف کردیم. هفته گذشته هم که تخلف محرز شد، عضویت 2 میلیون عضو این سرویس ها لغو شد. مبالغ نیز به حساب کاربران بازگردانده شده و با پیامک این موضوع به اطلاع مشترکان رسید.

مبلغ بازگردانده شده دقیقا چقدر بود و آیا همه این دو میلیون نفر بستانکار شدند؟
مبلغ حدود 33 میلیارد تومان بوده است. از میان این دو میلیون نفر، کمتر از یک میلیون نفر بدون تایید دو مرحله ای عضو شده بودند که پول به حساب آنها بازگشت.

چند شرکت در این قضیه دخیل بودند؟ و آیا همه زیرمجموعه یک اگریگیتور هستند؟
پنج شش شرکت هستند ولی زیرمجموعه یک اگریگیتور نیستند.

چطور از میان 10ها تولید کننده محتوا تنها پنج 6 شرکت به این اشکال پی بردند؟
ببینید یک فیچری بدون تاییدیه ما روی پلتفرم به صورت تجاری اجرا شده بود. از آنجا که بدون تاییدیه این اتفاق افتاده بود، مشغول بررسی هستیم که آیا این کار عامدانه بوده یا خیر.

آیا پیمانکار پلت فرم تغییر می کند یا تنبیه می شود؟
به هر حال چه عامدانه و چه غیر عامدانه حتما به خاطر کوتاهی در کار، جریمه خواهد شد اما باید ابعاد موضوع مشخص شود.

شما یا مدیران فنی همراه اول نمی خواهید استعفا دهید؟ چون به نظر می رسد که به این موضوع افتخار می کنید در حالی که در زمان مدیریت شما این اتفاق افتاده است.
ما به این که این اشکال به وجود آمده افتخار نمی کنیم. اما به این که محکم ایستادیم تا این اشکال شناسایی شود افتخار می کنیم. می شد از کنار این ماجرا به راحتی گذشت یا حداقل موضوع را رسانه ای نکرد. اما از نظر ما از هر پلتفرمی ممکن است سواستفاده شود و ما وظیفه داریم این موضوع را کشف و اعلام کنیم. خیلی وقت ها متهم می شویم که چون ذی نفع هستیم، چشم مان را به روی تخلف می بندیم ولی نشان دادیم که به هر قیمتی حاضر به درآمدزایی نیستیم.

آیا با شرکت های تولید محتوا قطع همکاری می شود؟
اول باید ابعاد ماجرا و سهوی و عمدی بودن کار مشخص شود و بعد براساس قرارداد و قانون تصمیم گیری شود.

مگر می شود موضوع سهوی باشد، مثلا بگوییم 6 تا شرکت دستشان به یک دکمه خورده و این اتفاق افتاده است؟
شرکت ها یک سری مستندات آورده اند که اشکال فنی بوده و عمدی در کار نبوده است. اما قرار ما این است که براساس مستندات جلو برویم و تصمیم گیری کنیم.

با این حال آقای وزیر از واژه «کلاه برداری» و شما از واژه «تخلف» برای این موضوع استفاده می کنید که بار معنایی و حقوقی جداگانه ای دارند. مثلا اگر کلاه برداری باشد قاعدتا باید با مراجع قضایی معرفی شوند.
بله اگر کلاه برداری باشد قطعا باید به قوه قضاییه معرفی شوند. در واقع بین فضای تخلف و کلاه‌برداری در حال تحقیق هستیم و شواهدی متنوعی هست که باید بررسی شوند.
یک نکته را در این جا بگویم، شخصا درتلاشم صد درصد احقاق حق شود و مجازات متناسب با جرم باشد. گزینه های مختلفی وجود دارد و علاوه بر جریمه حتی می توان بابت خسارتی که به برند همراه اول زده اند ادعا داشت. اما این بررسی ها نیاز به کار فنی زمان بر دارد.
ما از روز اول این موضوع را به مدیرعامل همراه اول و به وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گزارش کردیم و باید تشکر کنم که بسیار از ما در این پرونده حمایت شد.

وزیر ارتباطات گفته چند تا پرونده دیگر هم هست؟ این پرونده ها مربوط به همراه اول است؟
از پرونده های دیگر اطلاعی ندارم و در همراه اول همین یک پرونده است.

با یک وکیل مشورت کردیم معتقد بود اگر پرونده به عنوان کلاه برداری مطرح شود، همراه اول نمی تواند شاکی باشد و متشاکی است و مدعی العموم باید هم از اپراتور و هم شرکت ها شکایت کند. آیا این که شما تاکید دارید تخلف بوده به این دلیل است که فضا به سمت دادگاه و شکایت نرود؟
نه. این مفهوم که می گویید برایم تازگی دارد و باید حقوق دان ها در این باره اظهار نظر کنند. اما این نگاه باعث دلسردی همکاران ما می شود که برای کشف این تخلف به شدت تلاش کردند. ما نخستین بار که به موضوع برخوردیم در جلسه ای هم قسم شدیم که این پرونده هرچیزی، هرکسی و هرچقدر باشد به آن رسیدگی کنیم.

جدای از بحث های فنی، به نظر می رسد مدل تجاری برخی فعالان این حوزه اشکال دارد. ما تعداد زیادی اپلیکیشن با مدل لاتاری داریم، تعداد زیادی اپلیکیشن داریم که تعداد نصب آنها خیلی کمتر از تعداد مشترکانش است.
به جای خوبی رسیدیم. من در مقابل تعداد بسیار زیادی سرویس خوب به شما معرفی می کنم. در خلا بحث های حقوقی–بانکی، یک سرویس جهانی عرضه شده که کاربر می تواند محتوا و خدمات مورد نیاز خود را انتخاب کند. ما هم نقش پلت فرمی داریم و قاعدتا نباید در حوزه محتوا وارد شویم اما برای بهبود وضعیت فعلی، ورود کرده ایم. برای مثال به زودی یک SKD ارایه می کنیم که کمک زیادی به کنترل اشکالات می کند. اما باید این موضوع را در نظر بگیریم که VAS یک قطار در حال حرکت است و باید به تدریج به سمت نقطه مطلوب حرکت کنیم.

با این حال مردم مرتب با تبلیغات متعددی مواجه می شوند که اصلا درباره محتوا صحبت نکرده و صرفا از جایزه و قرعه کشی و شارژ رایگان می گویند.
چنین تبلیغاتی را که در پیامک های همراه اول به هیچ وجه مشاهده نمی کنید و تنها در شبکه های اجتماعی است. آنجا هم بستری است که انواع و اقسام تبلیغات و تخلفات و فیشینگ روی می دهد. مثلا به جای عضویت در سیستم VAS که مثلا ماهی 15 هزار تومان از کاربر می گیرد، ممکن است یک Keylogger روی سیستم کاربر نصب کند و کل حسابش را خالی کند.

برداشت من از روند کند کاهش سرویس های شبه لاتاری و سرویس هایی که با این تبلیغات کاربر می گیرند این است که شما یک تعادلی را می خواهید بین سرعت از بین بردن سرویس های بی کیفیت و متخلف در مقابل رشد درآمدی سرویس های با کیفیت داشته باشید تا درآمد کاهش پیدا نکند.
نه اصلا برای ما درآمد مهم نیست. چون در سرویس های 3G فقط 30 درصد سهم می بریم که 20 درصد آن به همراه اول می رسد و کلی هم هزینه دارد که شاید سر به سر شود.

پس چرا این سیستم ها را ارایه می دهید؟
چون این صنعت واقعا در جامعه می تواند تاثیربگذارد. مدل تجاری subscription را باید جدی گرفت و بسیاری از بیزینس های دنیا براساس این مدل رشد می کنند. نمونه مشخص آن iTunes است که ماهانه هزینه ای می گیرد و کاربر از محتوای آن استفاده می کند.

الان برخی شرکت های دیجیتال مارکتینگ به صورت تخصصی کارشان جذب کاربر برای سرویس های ارزش افزوده است و پول های زیادی هم می گیرند و به نظر می رسد هیچ نظارتی هم بر این ها نیست.
نه این طور نیست از کجا می دانید که به این موضوع بی توجهیم. ما حتی اکنون در حال تغییر فرایند عضویت هستیم و این موضوع در حال تست است.

اگر شما با تبلیغات غیر مجاز مواجه شوید برخورد می کنید؟
بله در 8 ماه گذشته نزدیک به 40 مورد حدود 3 میلیارد تومان جریمه شده اند. اتفاقا بعد از جریمه این شرکت ها خیلی دست به عصاتر راه می روند.

از بحث تخلفات که بگذریم، شرکت های تولیدکننده محتوا هم گلایه هایی دارند. مثلا این که ناچارند برای همکاری با همراه اول تعهد محضری واگذاری سهام بدهند.
اولا این را بگویم که کسی مجبور به تعهد محضری نیست و اگر به جای تسهیم درآمد 70 به 30، مدل 60 به 40 را انتخاب کند این تعهد الزامی ندارد. با این حال شخصا خودم مخالف این موضوع هستم و انشاالله حل می شود.

یک موضوع دیگر این که سازمان تبلیغات بابت تایید محتوای ارزش افزوده، چه سهمی از بازار دارد؟
دو درصد را دریافت می کند.

خیلی از تولید کنندگان محتوا به اصل موضوع اعتراض دارند که چرا چند 10 میلیارد تومان یا دو درصد از کل این بازار باید بابت این موضوع پرداخت شود؟ و نکته دیگر این که چرا باید اصلا درصدی باشد؟
منطق درصدی بودن ماجرا این است که در یک بازار سالم، وقتی یک سرویس درآمد بیشتری دارد، قاعدتا محتوای بیشتری هم تولید می کند. از سوی دیگر یک بحث تایید محتواست و یکی دیگر مسوولیت تایید محتواست. الان اگر محتوایی از زیر دست در برود واقعا مسوولیت با سازمان تبلیغات اسلامی است و طبیعتا بخشی از این هزینه، بابت مسوولیتی است که دارند.
(فناوران اطلاعات)