دوسويه‌گي اينترنتي چيست؟
يونس شكرخواه
ويژگي دوسويه‌گي (interactivity) تعامل يا كنش و واكنش متقابل در رسانه هاي سايبر به يك فرمت ويژه دلالت مي‌كند. دست‌اندرکاران رسانه‌های سنتی مکتوب -تصويری وصوتی - همه ميزبانان مديران، سياستگزاران، کارکنان ومدعوينی هستند که برای اين يا آن گزارش و موضوع دعوت شده‌اند. اما نشريات اينترنتی ميزبان همه کسانی هستند که علاوه بر اطلاع گيری، سودای شرکت فعال در توليد نشريه و حضور خلاق در رابطه‌ای زنده و متقابل و چند جانبه را در سر دارند. به ديگر زبان روزنامهنگاري سايبر خياباني دوطرفه است. امكان ارسال فايل، گذاشتن نظرات و يا ارسال نامه‌هاي الكترونيك از ابزارهاي تعامل در اين نوع از رسانه‌ها است.
در هر حال، ويژگي تعامل يا كنش و واكنش متقابل و دوسويه در رسانه‌هاي سايبر آشكارا به يك فرمت ويژه دلالت مي‌كند، به فرمتي كه اكنون كاملا بر اين نوع از رسانه‌ها غلبه يافته است و در ادبيات رايج بين سايبر ژورناليست‌ها به آن فرمت دو سويه مي‌گويند. شش سطح دوسويه‌گي مورد استفاده در روزنامه‌نگاری سايبر که مورد استفاده رسانه‌های آنلاين نيست، در سال 1989 توسط كري هيتر شناسايي شد:
سطح اول: امكانات جست‌وجو
عبارت است از پيچيدگي انتخاب موجود يا داشتن امكانات بيشتر جست‌وجو در حوزه‌هاي مورد نظر مخاطب.
سطح دوم:درصد تلاش كاربران. تلاشي است كه كاربران بايد اعمال كنندكه در واقع معرف درصد تلاش كاربر نسبت به درصد تلاش سيستم است. در اين رابطه كاربر نبايد تلاش فراواني به خرج دهد، او صرفا درخواست تماشاي صفحه را براي رسانه سايبر منتقل مي‌سازد و هرچه تلاش مخاطب براي كسب اطلاعات مورد نظر كمتر باشد، رسانه مورد استفاده او سايبرتر است.
سطح سوم: پاسخ دهندگي. پاسخ دهندگي در رسانه‌هاي سايبر صرفا با اتكا بر انسان نيست، كامپيوترها هم در اين پاسخ دهندگي نقش‌هايي را برعهده مي‌گيرند. اوج دوسويه‌گي رسانه‌هاي سايبر همين تلفيق نقش‌هاي ارتباطي انسان و ماشين در فرآيند ارتباط است كه در عمل به دوسويه‌گي هوشمند مي‌انجامد.
سطح چهارم: تسهيل ارتباطات بين‌فردي. كه همان استفاده از فروم‌هاي بحث و چت روم‌هاي زنده جزو موارد رايج در رسانه‌هاي سايبر است.
سطح پنجم: سهولت در افزايش اطلاعات. اين حالت دوسويه‌گي در واقع خاص رسانه‌هاي سايبر است كه در آن مخاطب در نقش سردبير، (خبرنگار و يا گزارشگر) وارد عمل مي‌شود و به اطلاعات رسانه سايبري كه درحال مطالعه آن است مي‌افزايد. برخي از مواردي كه رسانه‌هاي سايبر امكان افزودن اطلاعات را در آنها به مخاطبان خود مي‌دهند از اين قرار است: افزودن صفحات وب، صفحات ويژه و سرگرمي، اعلام خبرهاي تولدها، ازدواج‌ها و مرگ‌ها، نوشتن نقد فيلم و نمايشنامه و بالاخره نوشتن خبرها وگزارش‌هاي فرهنگي و سرگرم كننده.
سطح ششم: نظارت بر كاربرد سيستم. رسانه‌هاي سايبر امكان نظارت بركاربرد سيستم خود را ايجاد مي‌كنند تا از سلائق يكايك مخاطبان خود نيز مطلع باشند. حتي برخي از رسانه‌هاي سايبر امكان افزودن اظهار نظر مخاطبان را نيز در ذيل گزارش‌هاي اصلي ايجاد كرده‌اند. بي‌بي‌سي در زمينه ويژگي تعامل يا دوسويه‌گي مي‌گويد: در ميان فعاليت‌های فرهنگی، روزنامه‌نگاری، بيش از هرعرصه ديگر از تحولات تکنولوژيک به ويژه در زمينه اطلاع رسانی تأثير مي‌گيرد. اينترنت، مهمترين دستاورد انقلاب ارتباطات، به پيدايش روزنامه نگاری اينترنتی انجاميد و رابطه نشريه و خواننده، رابطه رسانه صوتی و تصويری و مخاطب را از رابطه يک سويه به رابطه‌ای متقابل و ميان کنشی ارتقا داد.
نشريات اينترنتی در تحقق دو کارکرد اساسی روزنامه نگاری يعنی اطلاع رسانی و طرح افکار و آراي متفاوت - نه تنها مکانيزم‌های متفاوت سانسور، خودسانسوری، سرمايه و توزيع را خنثی کردند، بلکه از محدوده ژورناليسم مکتوب، صوتی وتصويری فراتر رفته و کارکردهای جديد خود را نيز خلق کردند.
سه نوع دوسويه‌گي در روزنامه‌نگاری سايبر
اما در جمعبندي ويژگي دوسويه‌گي مي‌توان گفت كه به طور كلي سه نوع تعامل يا كنش و واكنش متقابل و دو سويه‌گي در رسانه‌هاي سايبر به چشم مي‌خورد: تعامل جست وجوگرانه، تعامل كاركردي و تعامل انطباقي كه مي توان آنها را به اين شكل معرفي كرد:
تعامل جست وجوگرانه: تعامل جستجوگرانه مثل رفتن به صفحه بعد با دكمه برگشت در مرورگر (که اين جست‌وجوگری به عنوان گونه‌ای از دوسويه‌گي را بايد به عنوان اساس تحرک بسيار راحت مخاطب در سايت در نظر گرفت)
تعامل كاركردي: مثل دريافت يا ارسال اتوماتيک پاسخ نامه‌هاي الكترونيك.
تعامل انطباقي: مثل امكان استفاده از فروم و چت روم‌ها.
