ايتنا - همه چیز درباره وضعیت پهپادهای غیرنظامی در ایران

برای اولین بار در روز جمعه سوم دی ماه سال جاری بود که صدای شلیک پدافند هوایی در مرکز پایتخت، توجه تعدادی از شهروندان را به خود جلب کرد. این شلیک، به سمت پرنده بدون سرنشین ناشناسی بود که بدون هماهنگی وارد یکی از مهمترین مناطق ممنوعه پایتخت یعنی منطقه R۶۶ شده بود؛ منطقه به دلیل وجود مراکز و نهادهای مهمی نظیر نهاد رهبری، ریاست جمهوری، مجمع تشخیص، شورای نگهبان، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی و... یکی از مناطق اصلی پرواز ممنوع است و هرگونه پرواز در آن نیاز به هماهنگی با مراکز امنیتی تهران دارد.

این اتفاق در روز تعطیل، بلافاصله اطلاعیه قرارگاه پدافند هوایی (متولی اصلی حراست از آسمان کشور) را در پی داشت که در آن اعلام شد یک فروند پرنده کوادکوپتر متعلق به یکی از گروههای مستندساز بدون هماهنگی وارد این منطقه شده بود که مورد هدف قرار گرفت.

۲۴ روز بعد و در روز دوشنبه ۲۷ دی ماه، این اتفاق بار دیگر -این بار با سروصدای بیشتری- تکرار شد. ساعت حوالی ۱۶:۴۵ دقیقه صدای شلیک‌های متعدد و ممتد توپ های ۲۳ میلی‌متری پدافند مرکز تهران در شهر پیچید.
این اتفاق در یک روز غیر تعطیل رخ داد و طبیعی بود که نظر تعداد بیشتری از مردم پایتخت را نسبت به حادثه قبلی به خود جلب کند.

دقایقی پس از اعلام این خبر در رسانه‌ها، امیر الهامی معاون عملیات قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا(ص) در گفتگو با شبکه خبر اعلام کرد: «یک فروند پرنده بدون سرنشین فیلمبرداری وارد منطقه پرواز ممنوع شده بود که سامانه‌های پدافند هوایی برابر روش‌های جاری وارد عمل شد.»
الهامی تاکید کرد: «این پرنده بعد از اولین رگبار از محدوده خارج شد و برای تامین امنیت مردم منطقه تیراندازی خاتمه یافت و تهدید خاصی به حساب نمی‌آید.» (بیشتر بخوانید)

اما این پرنده‌ها چه هستند و در آسمان کشور چه می‌کند؟ مناطق پرواز ممنوع کجاست و راههای مقابله با ورود غیر مجاز این پرنده‌ها به این مناطق چیست؟

جمهوری اسلامی ایران بنا بر گفته بسیاری از کارشناسان و فرماندهان نظامی، یکی از معدود کشورهای پیشرفته در حوزه هواپیماهای بدون سرنشین است که به اختصار به آنها پهپاد (پرنده هدایت پذیر از دور) گفته می‌شود.
سرمایه گذاری در حوزه پهپادهای نظامی و طراحی و تولید تعداد زیادی از این محصولات در حوزه های مختلف شناسایی و رزمی موجب شده است تا بخش غیرنظامی نیز از سرریز این فناوری استفاده کرده و کم کم توجهات بیشتری به پرنده‌های کنترل از راه دور در بخش های دیگر نظیر عکسبرداری، نقشه برداری، فیلمسازی، تفریحی و... جلب شود.

اما آیا به همان میزان که اقبال جامعه به این حوزه روز به روز بیشتر می‌شود، آگاهی و فرهنگ استفاده از این پرنده‌های تازه وارد نیز وجود دارد.

گروه امنیتی دفاعی خبرگزاری فارس در گفتگویی تفصیلی با «حامد سعیدی» دبیر کارگروه پهپادهای غیرنظامی اتحادیه هوافضا به دنبال جواب این سوالات است.

حامد سعیدی دانش‌آموخته رشته مهندسی هوا فضا، ورودی سال ۷۵ به دانشگاه صنعتی شریف است.
وی ازجمله افرادیست که در ایجاد مراکز تخصصی هواپیماهای بدون سرنشین برای سازمان ها و نهادهایی نظیر جهاد دانشگاهی، وزارت دفاع و صنایع قدس نقش داشته و ریاست هیأت مؤسس و هیأت‌مدیره اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران نیز از ابتدا برعهده وی بوده است.

سعیدی علاوه بر این، عضو هیات موسس و هیات مدیره و دبیر کارگروه ساماندهی پهپادهای غیرنظامی نیز هست.
او می گوید: «حدود ۱۰ سال پیش با کمک معاونت پژوهشی و بررسی دفتر مقام معظم رهبری و مرکز همکاری‌های فناوری‌های ریاست جمهوری طرح توجیهی تأسیس اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران را مطرح کردیم که سال ۸۶ هیأت مؤسس و از سال ۸۸ به عنوان یک ارگان ملی برای ساماندهی حوزه واحدهای هوایی و فضایی کشور در بخش خصوصی تشکیل شد و الان بیش از ۲۳۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف فعال هستند و تقریبا در همه استان‌ها واحد و مجموعه تحت پوشش داریم.»

مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:

۹۵درصد پهپادهای در دست مردم، زیر ۵ کیلو است
* وقتی صحبت از پهپادها می‌شود، ذهن افکار عمومی ناخودآگاه به سمت موضوعات و نمونه‌های نظامی می‌رود که اخبار آن به وفور راجع به نیروهای مسلح در رسانه‌ها منتشر می‌شود. این پرنده‌ها در حوزه غیرنظامی -که خصوصا در سال‌های اخیر در کشور ما نیز رشد فزاینده‌ای داشتند- چطور تعریف می‌شوند و اصلا دسته‌بندی آنها بر چه اساسی است؟
پرنده‌های بدون سرنشین از ۴ منظر نوع هواپیما، وزن، کاربرد و انرژی قابل دسته‌بندی هستند.
از لحاظ نوع، اگرچه ما به همه اینها هواگرد می‌گوییم اما به ترتیب شامل هواپیماها، هلی‌کوپتر، مولتی روتور (شامل ربات‌های پرنده مثل کوادکوپتر و اوکتاکوپترها و...)پرنده های سبک تر از هوا مثل بالن‌ها، ایرشیب‌ها (کشتی هوایی) و ... می‌شود.
به لحاظ وزنی، این پرنده‌ها به زیر ۲ کیلوگرم، ۲ تا ۲۰ کیلو، ۲۰ تا ۱۵۰ و ۱۵۰ تا ۶۵۰ کیلو تقسیم‌بندی می‌شوند که هرچه وزن بالاتر می‌رود، پهپاد بیشتر شامل حوزه‌های صنعتی، فرودگاهی و نظامی خواهد شد اما کلاسی که بیش‌از همه جامعه ما مبتلابه آن است، پرنده‌های با وزن زیر ۵ کیلو است که شامل ۹۲ درصد این پرنده‌ها می‌شود و از همین میزان، ۶۰ درصد زیر ۲ کیلو است که به اینها SSL مخفف Slow Small Low می‌گویند. یعنی دارای حرکت آرام، حجم کوچک و ارتفاع پروازی کوتاه است.
این موارد به لحاظ رصد و برخورد، برای پدافند سخت است چون رادار به دلیل سرعت پایین و ارتفاع کم و حجم کوچک -که سقف رادار آن را بسیار کم می‌کند- قادر به رهگیری اینها نیست و مواردی هم که اخیرا رخ داد، توسط دیده‌بان‌های بصری کشف شد.
دسته‌بندی سوم این موارد به لحاظ کاربرد است که شامل موضوعاتی نظیر فیلمبرداری، نقشه‌برداری، سم‌پاشی، سنجش از راه دورهای حرارتی، طیف‌سنجی، امداد و نجات، حمل بار و پست و... است.
نهایتا دسته‌بندی چهارم به لحاظ انرژی است که شامل هواگردهای با موتور پیستونی، جت، الکتریکی و یا الکلی می‌شود.

کارایی پهپاد ۵ میلیونی بجای بالگرد ۲۰ میلیاردی
* این پرنده‌ها چه کاربردهایی دارند؟ شاید ما بیشتر با اموری نظیر فیلمبرداری‌های هوایی بوسیله این پرنده‌ها‌ آشنا باشیم ولی امروز در جهان از این هواگردهای بدون سرنشین استفاده‌های زیادی می‌شود. در ایران چه حوزه‌های کاری وجود دارد که می توان در آنها از این پرنده‌ها استفاده کرد؟
اصولا وقتی پرنده‌ای از یک میزان ارتفاع بالاتر می‌رود، یک دید میدانی بسیار وسیع به شما خواهد داد که این وسعت میدان دید در حوزه‌های عملیاتی و نظامی می‌تواند یک کمک خارج از حد تصور به کاربر بکند. مثلا در مرزبانی و یا موضوعات دیگر مثل مبارزه با قاچاق مواد مخدر و کالا در مناطقی که دید مناسبی نیست می تواند بسیار مناسب باشد.
در حقیقت شما به جای استفاده از یک بالگرد ۲۰ میلیاردی، از یک ربات پرنده ۵ میلیونی استفاده می‌کنید که هم تصویر بهتری می‌دهد و هم کاربرد آن راحت‌تر است و خطری هم کاربر آن را تهدید نمی‌کند.
در واقع الان دیگر عصر این نیست که برای ورود به یک محیط امنیتی، اول نفر وارد شود. بلکه ابتدا با استفاده از پرنده‌های بدون سرنشین، منطقه شناسایی شده و در صورت نبود خطر، فرد وارد خواهد شد. بنابراین، استفاده از این تجهیزات خصوصا در حوزه‌های نظامی، انتظامی و امنیتی از اهمیت خاصی برخوردار است که فقط شامل این موارد هم نمی‌شود.
در حوزه امداد و نجات هم در ۲ سال اخیر، تقریبا در تمامی حادثه‌های مهم، همکاران ما در مدت زمان کوتاه در بسیاری نقاط کشور حاضر شدند و علی‌رغم همه محدودیت‌ها، اقدام به تهیه گزارش کرده‌اند.
برای مثال در حادثه سقوط هواپیمای ایران ۱۴۰، حادثه انفجار گاز در شهران و یا همین حادثه پلاسکو و سیل دزفول حاضر بودند و مستندهای باکیفیتی برای ارائه به نهادهای مربوطه تهیه شد.
البته این امر در حوزه پیشگیری از سوانح نیز بسیار مؤثر است. مثلا اگر اشتباه نکنم یکسال و نیم پیش در بوستان نهج‌البلاغه بخشی ریزش کرد که این نگرانی به وجود آمد که مبادا ساختمان‌های دیگر هم فرو بریزد. بلافاصله تیم‌های نقشه‌برداری هوایی اعزام شدند و گزارشی دقیق از میزان خطرناک بودن موضوع به نهاد مربوطه ارائه شد.
در حوزه‌های دیگر مثل سیل، آتش‌سوزی در جنگل‌ها نیز تیم‌های ما حتی بدون گرفتن پول و کاملا داوطلبانه شرکت کردند که گاها دچار خسارت‌هایی هم شدند.
یکی از موضوعاتی که دوست دارم اینجا مطرح کنم، اختراعی است که در این حوزه صورت گرفت و بازتاب زیادی هم پیدا کرد که پهپاد تویوپ انداز بود.
این پرنده که در دریای خزر تست شد، قابلیت این را دارد که ۴ تویوپ را برای افراد غرق شده در دریا می‌اندازد و این کار ۴ برابر زودتر از سریع‌ترین نجات غریقی است که این کار را می‌کند و اگر یک نجات غریق می‌تواند یک نفر را نجات دهد این پهپاد همزمان می‌تواند ۴ تویوپ را برای ۴ نفر بیندازد.
در حوزه کشاورزی هم اقدامات بسیار بزرگی صورت گرفت و ما الان قطب پهپاد کشاورزی را در شیراز داریم و امیدواریم به زودی در دزفول هم این امر ادامه پیدا کند.
در این حوزه در دو بخش اساسی یعنی سنجش آفت و بیماری‌های گیاهی و همچنین سمپاشی با ربات‌های پرنده صورت می‌گیرد. هر چند برای راه‌اندازی این سیستم‌ها هنوز مشکلاتی وجود دارد.
در حوزه معادن هم اخیرا کارهای خوبی در شهرهایی مثل کرمان، در حوزه ژئوفیزیک و غیره انجام شده و مسئولین به کارآمد بودن این روش پی بردند.

پیش‌بینی ۶ میلیون نفر ساعت کار برای ۱۰ هزار کاربر در ۳ سال آینده
یکی دیگر از تاثیرات مهم این تکنولوژی در همین حوزه ایجاد اشتغال است. ما در گزارشی که برای ستاد کل نیروهای مسلح و سازمان هواپیمایی کشوری ارسال کردیم به این موضوع پرداختیم که بسیار برای دوستان قابل توجه بود. در واقع این پرنده‌ها در ۱۷ رسته، خدمات فناوری‌محور ارائه می‌دهند و پیش‌بینی ما ۶ میلیون نفر ساعت کار برای ۱۰ هزار کاربر در ۳ سال آینده است.
در حوزه توسعه کشور من یک مثال در زمینه نقشه‌برداری می‌زنم. نقشه‌برداری از شهرها با سرعت بالا فقط با هواپیماهای سرنشین‌دار «دورنیر۲۲۸» که ۲۰ نفر سرنشین و ۱۲ تن وزن دارد ممکن بود و تنها در پروژه‌های خیلی گران صرفه داشت تا این هواپیما از مهرآباد مثلا به یزد، کرمان یا جای دیگر برود.
نقشه‌برداری زمینی هم بسیار کُند انجام می‌شد اما امروزه به راحتی یک ربات پرنده می‌توان عکس‌های موزائیکی گرفته، این عکس‌ها به مدل سه بعدی درآورد و یک نقشه دقیق به کاربر ارائه کرد که این یک تحول بزرگ در حوزه نقشه‌برداری است مانند تحولی که موبایل در حوزه مخابرات ایجاد کرد.
اما متاسفانه می‌بینیم که برخی سازمان‌های مربوطه فقط با الفاظ و نامه‌های منفی برخورد می‌کنند و فکر می‌کنند این طور می‌توان ساماندهی کرد در حالی که در یکی دو سال اخیر با همکاری و تشریک مساعی صورت گرفته با نهادهای امنیتی، سپاه و پدافند، هم روند کار بهتر شده و هم جلوی بسیاری از مشکلات گرفته شده است.

موافق حضور خارجی‌ها نیستیم
یک نکته مهم که من لازم می‌دانم به آن اشاره کنم این است که ما به هیچ عنوان موافق حضور افراد و شرکت‌های خارجی در این حوزه‌ها مثلا برای توسعه صنعت نفت و گاز و یا نیروگاه‌ها با استفاه از ربات‌های پرنده توسط آنها نیستیم و این شاید از معدود مواردی است که همه نهادها با هم متفق‌القول هستند. چرا که ممکن است برای مثال ما از برخی ذخایر انرژی خودمان مطلع نباشیم و آنها با سنجنده‌هایی که در اختیار دارند می‌توانند اطلاعات دقیقی از آن پیدا کنند در حالی که ما خودمان از آن خبر نداریم.

شناسایی ۱۰هزار نفر فعال در حوزه پهپادهای غیرنظامی
* آیا نهاد یا سازمان خاصی متولی هماهنگی و تدوین قوانین در این حوزه وجود دارد که کاربر بداند برای بکارگیری این پرنده ها چه محدودیت‌هایی و مقررات را باید رعایت کنند؟
ما در کشورمان قانونی که مصوب مجلس یا هیأت دولت باشد و صراحتا بگوید یک پرنده غیرنظامی مثلا از فلان میزان وزن به بالا ممنوع باشد، نداریم. ولی اینها جزو کالاهای مشروط محسوب می‌شوند که برای ورود آنها به کشور قانون وجود دارد.
این مقررات را در اختیار سفارتخانه‌های ایران نیز گذاشته‌ایم تا افرادی که قصد سفر به ایران دارند، از قانون ورود این پرنده ها مطلع باشند. البته در فرودگاه امام و فرودگاه‌های بزرگ هم اطلاع‌رسانی کرده‌ایم.
از زمانی که موضوع استفاده از پهپادها به شکل غیرنظامی مطرح شد، در کارگروه پهپاد اتحادیه صنایع هوافضای ایران و با همکاری مجموعه‌های مختلف امنیتی و پدافندی و نیز سازمان هواپیمایی کشوری، مرکز ساماندهی پهپادهای غیرنظامی تأسیس شد که وظیفه‌اش موضوعاتی نظیر تدوین مقررات و قوانین، آموزش کاربران، برگزاری دوره‌های مقررات هوایی در استان‌های مختلف، دادن گواهینامه پرواز و پلاک کردن پرنده است.
این طرح طی ۲ سالی که به صورت جدی اجرا شد، آثار خیلی خوبی داشت و ما توانستیم ۱۰ هزار فعال در حوزه پهپادهای غیرنظامی را شناسایی کنیم که نیمی از آنها افرادی بودند که از این پرنده‌ها به صورت حرفه ای و به عنوان ابزار شغلی استفاده می کردند؛ مثل نقشه‌برداری، فیلمسازی و...
طبق برآوردهایی که ما داشتیم این پیش‌بینی را می‌کنیم که این تعداد (۵هزار نفر) تا یک سال آینده به ۱۰هزار نفر افزایش پیدا کند.

هم مردم و هم مسئولین نیاز به آموزش دارند
امروز در میان آشنایان و اطرافیان هر خانواده‌ای می‌توان این پرنده‌ها را در نمونه‌های مختلف دید. در برخی حوزه‌ها مانند نقشه برداری و فیلمسازی، این پرنده‌ها به صورت حرفه‌ای استفاده می‌شوند و در زمینه‌های دیگری نظیر ژئوفیزیک، معدن، امداد و نجات، اطفاء حریق جنگل‌ها و مراتع، پایش منابع آبی و سم‌پاشی هوایی و... نیز اقداماتی صورت گرفته است.
برای همین، پردازش به این موضوع در رسانه‌ها می‌تواند کمک زیادی به شناخت کاربردهای غیرنظامی این پرنده ها کند. هرچند در کنار آموزش به مردم عادی، مسئولین نیز نیاز به آشنایی بیشتر با این حوزه دارند چراکه این عدم آگاهی هم در میان مردم و هم مسئولین و سازمان‌ها و نهادهای مختلف دیده می‌شود.

فعالیت و فروش‌های مخفیانه، غیرقانونی است
کاری که ما برای ساماندهی وضعیت این پرنده ها کردیم، این است که هر واحدی که می‌خواهد اقدام به فروش این تجهیزات کند باید مجوز بگیرد و مشتری خود را اعلام کرده و خریدار هم پرنده خود را ثبت کند.
یعنی اقداماتی که الان در این حوزه به صورت مخفیانه صورت می‌گیرد، ممنوع است و گاها افرادی از این کالاها استفاده می‌کنند که نه آموزش دیدند و نه از مقررات هوایی سر درمی‌آورند.

نباید تر و خشک با هم بسوزند
برای همین ما استان به استان در حال فعالیت هستیم. با شورای تامین، نیروی انتظامی و اداره اطلاعات صحبت می‌کنیم و از تیم‌های خودمان که در شهرهای دیگر هستند خواستیم تا با این نهادها جلسه بگذارند و اطلاعات کاربرها را به آنها بدهند تا یک دیتابیس از افراد مجوزدار و بی‌مجوز فراهم شود تا در موقع برخورد، تر و خشک با هم نسوزد.
البته برای برخورد با این موارد بیشتر بر موضوع قاچاق بودن کالا تاکید می‌شود اما قانونی که از یک سال، یک سال و نیم پیش طراحی شده و تا الان چند بار مورد واکاوی قرار گرفته باید نهایی شود.
بارها جلساتی برگزار شده اما هنوز شاهد تعلل‌هایی هستیم و امیدوارم اتفاقاتی که اخیرا در تهران رخ داد کمی آقایان را متوجه ضرورت این کار بکند. چرا که الان هر نهاد و سازمانی مدعی است که او باید مجوز بدهد.
طبق مصوبات شورای امنیت ملی و سازمان هواپیمایی کشور، ما در اتحادیه صنایع هوافضا کارهایی مثل مجوز دادن، پلاک کردن و آموزش افراد را انجام می‌دهیم که همه اینها باید الکترونیکی شود و در این خصوص نیز اقداماتی صورت گرفته اما روالی که الان مورد استفاده است کاغذی است.

پرواز روزانه ۱۵۰۰ پهپاد غیرنظامی در ایران
ما روزانه بیش از هزار و ۵۰۰ پرواز پرنده‌های غیرنظامی در ایران را داریم که پیش‌بینی می‌شود تا یک سال آینده این میزان به ۱۰ هزار مورد برسد بنابراین انجام این امور از طریق کاغذ و یا شورای تامین که هر ۳ هفته یک بار جلسه برگزار کند ممکن نیست. باید یک سیستم آنلاین مانند خدمات الکترونیک شهرداری‌ها طراحی شود که البته خیلی از بخش‌های آن هم آماده شده و منتظر مصوبات شورای عالی امنیت ملی هستیم.

۲۵ پرونده مربوط به پهپادهای غیرنظامی در دادسرای اوین
* به نظر می‌رسد نوعی مدیریت جزیره‌ای و غیر متمرکز وجود دارد که همین باعث شده برخی کاربرها به مشکل بربخورند و حتی پرنده آنها ضبط شود. این طور نیست؟
بله. یکی از مشکلات ما در همین حوزه است.
از سال گذشته بیش از ۵۰ جلسه در ستاد کل نیروهای مسلح و شورای عالی امنیت ملی و سازمان هواپیمایی داشتیم و مقرراتی هم تألیف شده اما هر بار یک دست‌اندازی و مشکل ایجاد می‌شود و مثلا یک فردی در یک نهاد دوست دارد همه از او اجازه بگیرند لذا مشکل ایجاد می‌کنند و حرف‌های خارج از عرف به مسئولین می‌زنند و پرونده‌های امنیتی برای بچه‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، ایجاد شده و موضوع وارد یک فرآیند قضایی می‌شوند.
الان در دادسرای اوین ۲۵ پرونده با موضوع ربات‌های پرنده و فیلم‌برداری‌های هوایی وجود دارد که ما با قضات و بازپرسی پرونده‌ها صحبت کردیم و دفاع کردیم و گفته ایم که هیچ‌کدام از این موارد شائبه جرم امنیتی نداشتند. این اتفاق بدی است که اگر منِ نوعی نمی‌توانم بروم وقت بگذارم و ممنوعیت این کار را در قانون کشور مصوب کنم، بیایم جرم‌سازی و جرم‌نمایی کنم و طرف را به دادگاه بکشانم. خب اگر این کالا ممنوع است، باید مصوبه مجلس بگیرد.
البته همکاری خوبی با وزارت اطلاعات و قرارگاه ثارالله داشته‌ایم و ۲ سال است که مجموعه ساماندهی پهپاد و نظارت بر اقلام مشروط ایجاد شده است.
پدافند هوایی هم به عنوان متولی اصلی حراست از آسمان کشور همکاری‌های خوبی دارد و هرجا که اعلام کردیم هماهنگ بوده‌اند و اتفاقاتی هم که اخیرا رخ داد، مواردی بود که پرنده بدون اعلام قبلی و بدون هماهنگی پرواز کرده و وارد منطقه‌ای شده که پدافند در آن «آتش به اختیار» است و چون صاحب وسیله قابل مشاهده نبود که اخطار دهند، به آن شلیک کرده‌اند.

عقب‌ماندگی قانونگذاران نسبت به فناوری
* در دیگر کشورها چطور؟ آیا نمونه مدون و قانونمندی در حوزه پهپادهای غیرنظامی وجود دارد؟
در هر کشور، سازمان‌های هواپیمایی متولی هواپیماهای غیرنظامی هستند و این یک قانون جهانی است که تحت عنوان پیمان شیکاگو، تمام قوانین هواپیمایی در آن تعریف شده است.
در این قوانین، هواپیماهای دارای کمتر از ۶۵۰ کیلوگرم وزن، هواپیمای فوق‌سبک محسوب می‌شوند که قوانین آنها ساده‌تر است.
هرچند تاکنون برای پرنده های بدون سرنشین‌ در ایکائو دستورالعمل و اطلاعیه داشتیم اما قانون یکپارچه برای آنها تعریف نشده است.
در ابتدا آمریکایی‌ها قوانین سخت‌گیرانه‌ای گذاشتند اما وقتی اقدام به ثبت این پرنده‌ها کردند، تعداد ۵۵۵ هزار ثبت شد که آنها را غافلگیر کرد. این میزان، رقم بالایی بود که گمان می کردند در کل دنیا اینقدر پرنده وجود داشته باشد اما دیدند تا در آمریکا این تعداد وجود دارد. بنابراین قانون‌گذاران جهان نسبت به این تکنولوژی دچار عقب‌ماندگی شدند و فناوری از آنها جلو زد.

ایران جزو کشورهای پیشرو است
کشورما به لحاظ بحث قانون‌گذاری در حوزه پهپادی، جزو پیشروها هست و طرح جامع ساماندهی پهپاد ما خیلی مفصل تر از قوانین بسیاری از کشورهاست. به طوری که ما از ابتدای امر یعنی ورود کالا به کشور تا فروش و آموزش و بهره‌برداری نظارت خودمان را داریم.
ما در کل خاورمیانه و غرب آسیا تنها جایی هستیم که ساماندهی کامل پهپاد را داریم و گواهینامه‌ها و پلاک‌هایی که صادر می‌شود در کشورهای دیگر مثل ترکیه، عراق، افغانستان، آفریقای جنوبی، آذربایجان و ... مورد استناد قرار می‌گیرد.
من می‌توانم این را بگویم که اگرچه در اتحادیه اروپا و آمریکا برخی کشورها ممکن است به لحاظ فناوری پهپاد از ما جلوتر باشند ولی در حوزه ساماندهی شاید ۲-۳ کشور قبل از ما قرار دارد و ما حتی چند پیشنهاد خارجی هم برای راه‌اندازی سامانه‌های آنها داشته‌ایم.

برخی نهادها حاضر نیستند مراکز و مناطق خود را اعلام کنند
* مناطق پرواز ممنوع در کشور شامل چه نقاطی می‌شود و چقدر این مناطق برای کاربرهای غیرنظامی و افراد عادی شناخته شده است؟
اگر بخواهیم این مناطق را دسته‌بندی کنیم، شامل دو دسته ممنوعیت‌های «هواپایه» و «زمین‌پایه» می‌شود.
ما یک نقشه اصلی به نام AIP داریم که تمام مناطق ممنوعه هوایی در آن درج شده است ولی مناطق ممنوعه زمینی هیچ نقشه‌ای ندارد و هیچ ارگانی هم حاضر نیست مناطق حساس خودش را به ارگان دیگر معرفی کند. حتی مراکزی که کاملا مشخص است که نظامی هستند و دژبان دارند را هم حاضر نیستند اعلام کنند.
ما در شورای امنیت کشور در حال پیگیری هستیم و می‌گوییم اگر مناطق ممنوعه را مشخص نمی‌کنید حداقل مناطق آزاد را مشخص کنید تا آن را در قالب نقشه به استان‌ها بدهیم و مسئله حل شود. لذا نباید انتظار داشته باشند وقتی جایی را ممنوع اعلام نمی‌کنند مردم خبر داشته باشند.
مناطق ممنوعه هوایی برخی به خاطر تمرینات نیروی هوایی یا آموزش توپخانه و یا شلیک موشک است که این مناطق در زمین آزاد است.
در تهران ما منطقه پرواز ممنوعه نظیر R۶۶ (مرکز تهران و محدوده پاستور)، پارچین، حریم فرودگاه مهرآباد، آسمان ری، دوشان تپه و... را داریم که این‌ها در نقشه AIP وجود دارد و ما آنها را به کاربران آموزش می‌دهیم. اما برخی مناطق زمین ممنوعه داریم مثل ساختمان‌های برخی نهادهای نظامی و دادگستری و سفارتخانه‌ها که ورود به آن ممنوع است اما در نقشه هوایی پرواز ممنوع نیستند.

کنترل فضای امنیتی تهران تا البرز و سمنان با قرارگاه ثارالله است
گزارش تخلفاتی که در حوزه پهپادی به مرکز ما می‌آید و یا گزارش‌هایی که از نهادهای امنیتی برای ما ارسال منی‌شود تقریبا بیش از ۹۵درصد آن برای افرادی است که یا آموزش ندیده‌اند یا به دلیل اتصال و ارتباط با نهادهای خاص، در شان خودشان نمی‌بینند که در روال ساماندهی و اخذ مجوز اقدام کنند.
برای تهران تا نزدیک استان البرز و سمنان، حریم هوایی در اختیار قرارگاه ثارالله است و با آنجا مکاتبه می‌شود و آنها هم وقتی مکانی را تأیید کردند، به بخش‌های مختلف اعلام می‌کنند و اگر ممنوعیتی باشد آن را اعلام می‌کنند اما بعد از اینکه فرد، مجوز را گرفت، اجازه پرواز در محل و ارتفاع مشخص شده را دارد.
این یک فرایند کاملا قانونمند است و این سیکل و هماهنگی از اینکه یک هواپیمای سوخت‌رسان بیاید مهرآباد و برود هم سخت‌تر است.

۳۵۰ منطقه حساس هوایی در کشور داریم
محدودیت‌های هوای در نقشه AIP سالی یکی دو بار بروزرسانی می‌شود و در اختیار همه ایرلاین‌ها و مراکز پروازی قرار می‌گیرد.
طبق این نقشه ما حدود ۳۵۰ منطقه پرواز محدود، ممنوع و خطرناک در کشور داریم.
در حوزه زمین ممنوعه نیز ۲ سال است که جدولی مشخص شده و همه محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های کشور را در آن آورده‌ایم مثل سفارتخانه‌ها، مناطق حساس نظامی، سیاسی، سدها و نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها.
یکسری مناطق هم به دلیل تداخل با پروازها ممنوع است مثل فرودگاه‌ها. به عنوان مثال در فرودگاه مهرآباد بیش از ۵ کیلومتر از دو سر باند، پرواز ممنوع است.
علاوه بر اینها، خطوط آب، برق، گاز و... هم شامل این ممنوعیت‌ها می‌شود که البته خیلی از افراد از آن مطلع نیستند.
همچنین پرواز بر فراز اتوبان‌ها، آزادراه‌ها و مراکز پرتردد جمعیتی هم حتما نیاز به مجوز دارد و نمی‌شود یک مستندساز مثلا بدون مجوز تصمیم بر فیلم‌برداری از این مناطق بگیرد.
یکسری از مکان‌ها را هم اگرچه قانون ممنوع نکرده‌ اما ما خودمان برای ایمنی پرنده آن را ممنوع کرده‌ایم مثل پرواز در نزدیکی آنتن‌ها و رادارها و جمرها و فرستنده‌های تلویزیونی.
به هر حال ما مناطق ممنوعی را که قانون تعیین کرده، به کاربران اعلام می‌کنیم ولی مشکل آن جایی است که مناطق غیرمشهود داریم و مردم از آن خبر ندارند. لذا ما اخیراً اعلام کردیم که مناطق سبز و مجاز را در نقشه مشخص می‌کنیم و آنها آن را تأیید کنند.

ماجرای پرواز پهپاد بر فراز پلاسکو
به همین دلیل به دنبال مشخص کردن مناطق سبز، زرد و قرمز هستیم. در مناطق سبز افرادی که مجوز دارند، با اعلام از پیش، امکان پرواز داشته خواهند داشت. در مناطق زرد باید منتظر تأیید باشند و در مناطق قرمز نباید پرواز کنند مگر در موارد خیلی خاص که اضطرار باشد. مثل حادثه‌ای که اخیرا در ساختمان پلاسکو رخ داد.

یعنی در همان محدوده R۶۶.
این منطقه ممنوعه است ولی دیدیم که خیلی از یگان‌های امدادرسانی به آنجا اعزام شدند که در حالت عادی اجازه ورود به آن حریم را ندارند.
وقتی ساختمانی مانند پلاسکو که از همه ساختمان‌های اطرافش بلندتر است، در حال ریزش یا آتش‌سوزی‌ باشد، فرمانده میدان دید خوبی نسبت به آن نخواهد داشت اما با به کارگیری پرونده کنترل از راه دور که دور ساختمان می‌چرخند و فیلم می‌گیرند، این اشراف به فرمانده میدان داده می‌دهد تا تصمیم درستی بگیرد.
از طرف دیگر ممکن است فردی یا مصدومی در ساختمان که امکان دسترسی به آن نیست، نیاز به کمک داشته باشد و این پهپادها بتوانند مثلا بسته‌ای یا طنابی را برای او ببرد و این تست‌ها انجام شده است.
همچنین با استفاده از دوربین‌ها و سنجده‌های چندطیفی می‌شود تصاویری باکیفیت و ابعاد مختلف از محل سانحه تهیه کرد.

فرآیند آنلاین اخذ مجوز برای پهپادهای غیرنظامی
* قوانین و مقررات طرح ساماندهی پهپادها را چطور در اختیار کاربرها قرار می‌دهید و اگر کسی بخواهد این فرایند را برای گرفتن مجوز طی کند، چه راهی را باید برود؟
اولا این را بگویم که طرح ساماندهی پهپاد یک بُعد ایمنی هم دارد و در واقع ما پرنده‌ها را به لحاظ ایمن بودن آنها هم مورد بررسی قرار می‌دهیم تا ایجاد مشکل نکند. در واقع پرنده‌هایی پلاک می‌شوند که این استانداردهای ایمنی را داشته باشند.
اما قوانین و مقررات این طرح، هم در سایت اتحادیه هوافضا و هم در کانال تلگرامی ما قرار داده شده و ما امروز از یک شبکه بزرگ برخوردار هستیم. در واقع وقتی فروشگاهی در شبکه ما این کالا را عرضه می‌کند حتما باید هویت خریدار آنها هم احراز شده و تعهدنامه قوانین را امضا کند.
بعد از فروش، یک دوره آموزش اولیه رایگان و اجباری نیز برای کاربر برگزار شده و فروشگاه‌ها هم باید مسئولیت کالای ارائه شده را قبول کند. البته در حوزه‌هایی که کاربر می‌خواهد به صورت حرفه‌ای و به عنوان شغل از یک پرنده استفاده کند این مجوز به یک شخصیت حقوقی داده می‌شود که پروسه آن هم طبیعتا کمی طولانی‌تر است و بعد از تائیدیه امنیتی، کاربر مجوز فعالیت را دریافت می‌کند. در این فرایند لازم نیست که کاربر شخصا به ما مراجعه کند بلکه بسیاری از این امور به صورت آنلاین انجام شده و در ۳۰ مرکز از سطح کشور نیز تیم‌های ما فعال هستند که هم پرنده را به لحاظ ایمنی و هویت مورد ارزیابی قرار داده و هم آموزش افراد را چک می‌کنند.

حریم شخصی افراد خط قرمز است
* یکی از حوزه‌های مورد بحث در همه جای دنیا، ضرورت حراست از حریم شخصی افراد است و اینکه این پرنده‌ها چقدر می‌توانند در این حوزه ایجاد مشکل کنند.
پرواز و فیلمبرداری از حریم خصوصی افراد در همه کشورها ممنوع است. برای همین هرگونه پرواز در حریم شهرها حتما باید با مجوز صورت بگیرد. یعنی در این فرایند باید منطقه بررسی شود و حتی گاهی نفر نظامی یا انتظامی کنار دست کاربر قرار می‌گیرد و فیلم آن را چک می‌کند.
البته در مناطق خالی از سکنه مثل دشت‌ها و ... حساسیت کمتری است ولی در شهرها حتما باید با مجوز باشد. البته ما برای برخی کارهای هنری هم پیشنهاد دادیم بخشی از شهرها را که مثلا دارای یک خیابان زیبا یا یک منطقه دارای جلوه‌های بصری و هنری است مخصوص این امر قرار دهند تا اینگونه اقدامات در این مناطق خاص صورت بگیرد.

استفاده از روش‌های جایگزین شلیک در شکار پهپادهای متخلف
* به عنوان موضوع آخر کمی هم به دو اتفاقی که اخیرا در مرکز شهر تهران رخ داد بپردازیم. اینکه ماجرا چه بود و آیا راه کار دیگری هم غیر از شلیک به سمت این پرنده ها که ممکن است در آینده باز هم شاهد وقوع آنها باشیم، وجود دارد؟
واقعیت این بود که پرواز این پرنده‌ها به هیچ عنوان اعلام نشده و هماهنگی های لازم را صورت نداده بودند.
البته برای برخورد و مقابله با اینها روش‌های مختلفی غیر از شلیک هم وجود دارد مثل روش‌های فرکانسی و اختلالی و اپتیکی که همه اینها در کشور کار شده است.
با هر خطر باید با ابزار متناسب با آن برخورد کرد. ما ابزارهایی در کشور داریم که مثلا می‌تواند لاین‌های مخابراتی این پرنده‌ها را مختل کند یا GPS را فریب دهد و این سیستم‌ها بسیار کارآمد است خصوصا در فواصل نزدیک که من خودم شخصا در تست برخی از آنها حاضر بودم.
اینها باید جایگزین شوند تا مثلا در موقع برخورد، جامعه اصلا متوجه نشود که پرنده‌‌ای آمد و با آن برخورد شد.
برای مثال وزارت اطلاعات می‌گوید چند گروه تروریستی را در کشور دستگیر کردیم. طی این عملیات‌ها گاها نه تیری شلیک می‌شود و نه اصلا مردم متوجه می‌شوند اما این امر اتفاق می‌افتد.
تنها موضوع مهم این است که این وسایل باید سریع‌تر تکثیر و توزیع شود. وقتی ما می‌گوییم ۵ هزار نفر در کشور از این پرنده‌ها به عنوان کار شغلی و حرفه‌ای استفاده می‌کنند، حتما روزی ۲۰ تا ۳۰ مورد وارد حریم‌های ممنوعه خواهند شد.
البته متاسفانه گاها برخی فکر می کنند چون سلاح در دست دارند، می توانند به سمت این پرنده ها شلیک کنند در حالیکه شلیک به هوا فقط در اختیار پدافند است و فقط این قرارگاه مجاز به چنین کاری است.
در یک مورد وقتی یکی از پهپادهای دارای مجوز در حال تصویربرداری در نزدیکی کانون اصلاح و تربیت تهران بود، یکی از نگهبانان این کانون به سمت پهپاد شلیک کرد و پرنده هم افتاد و خدا رحم کرد اتفاق خاصی رخ نداد. ما در این موضوع قاطعانه وارد شدیم و حتی شکایت کردیم و گفتیم اصلا ارتباطی به کانون اصلاح و تربیت نداشت که نگهبان آن بخواهد شلیک کند.
همانطور که گفتم، ما ابزار و سامانه‌های بسیاری در کشور داریم که متاسفانه به درستی از آنها استفاده نمی‌شود.
باید اراده‌ای ایجاد شود تا این فرآیند تسریع شود و این تجهیزات به رده‌ها برسد و از روش‌های نرم برای مقابله با این پرنده‌ها استفاده کنند.