برخی دانشمندان از سال‌ها پیش روی نظریه‌ای کار می‌کنند که می‌گوید سراسر گیتی ما ممکن است یک مغز عظیم باشد.
شنبه ۲۹ دی ۱۴۰۳ ساعت ۰۱:۴۶
شاید جهان ما یک مغز غول‌پیکر باشد
برخی دانشمندان از سال‌ها پیش روی نظریه‌ای کار می‌کنند که می‌گوید سراسر گیتی ما ممکن است یک مغز عظیم باشد. این ایده که نخستین بار حدود پنج سال پیش در مقاله دو دانشمند ایتالیایی به نام‌های فرانکو واتسا و آلبرتو فلتی مطرح شد، همچنان ذهن بسیاری از فیزیک‌دانان و فیلسوفان را درگیر کرده است.
دانشمندان در آن مقاله، به بررسی شباهت‌های اعجاب‌انگیز دو سیستم بسیار پیچیده یعنی مغز و گیتی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که این دو، با وجود تفاوت آشکار در مقیاس، ساختار مشابهی دارند.
به گفته دانشمندان، فرایندهای فیزیکی بسیار متفاوت می‌توانند به ساختارهای پیچیده و سازمان‌یافته مشابهی منجر شوند. برای مثال، مغز انسان به شکل شبکه‌ای متشکل از تقریبا ۸۵ میلیارد سلول عصبی یا نورون کار می‌کند که کنار هم مغز را تشکیل می‌دهند. در مقابل، تخمین زده می‌شود که گیتی احتمالا حدود ۱۰۰ میلیارد کهکشان داشته باشد.
شگفت‌انگیزترین نکته در این بین می‌تواند این باشد که در هر دو این سیستم‌ها، این اجزا در قالب یک شبکه پیچیده، سازمان‌دهی شده‌اند که به صورت رشته‌ها و گره‌های بلند گسترش یافته است و آن‌ها را به یکدیگر متصل می‌کند. به عبارت دیگر، این گره‌های پراکنده هم در تصاویر به دست‌آمده از گیتی و هم در مغز انسان قابل مشاهده‌اند.
و باز هم در نهایت تعجب، در هر دو سیستم، این رشته‌ها تنها حدود ۳۰ درصد از جرم کل را تشکیل می‌دهند. در هر دو این‌ها یعنی هم در مغز و هم در کل گیتی، حدود ۷۰ درصد از جرم در واقع از بخش‌هایی تشکیل شده که به نظر غیرفعال‌اند: مایع در مغز و انرژی تاریک در عالم هستی.
پژوهشگران در این تحقیق، نحوه تشکیل این شبکه‌های کهکشانی را با بخش‌هایی از مغز مقایسه و نحوه توزیع ماده در این دو شبکه ظاهرا متفاوت را بررسی کردند.
تحقیقات فرانکو واتسا، اخترفیزیکدان دانشگاه بولونیا، و آلبرتو فلتی، جراح مغز و اعصاب دانشگاه ورونا، در آن زمان نشان داد که توزیع نوسان‌های درون شبکه عصبی مخچه در مقیاسی از یک میکرومتر تا ۰.۱ میلی‌متر همان الگوی مشابه توزیع ماده در شبکه کیهانی را نشان می‌دهد؛ البته در مقیاس بزرگ‌تری که از پنج تا ۵۰۰ میلیون سال نوری امتداد دارد.
پس از انتشار این مقاله، برخی دانشمندان از جمله زابینه هوسنفلدر، فیزیک‌دان آلمانی، این پرسش را طرح کردند که آیا ممکن است گیتی یک مغز غول‌پیکر باشد که کهکشان ما تنها یک نورون آن است؟ هوسنفلدر با بیان اینکه میان شبکه اتصالات عصبی در مغز انسان و توزیع ماده در کیهان شباهتی چشمگیر وجود دارد، گفت که کهکشان‌ها در گیتی تحت تاثیر گرانش، در قالب خوشه‌هایی گرد هم می‌آیند و این خوشه‌ها ابرخوشه‌ها را تشکیل می‌دهند. بین این خوشه‌ها، کهکشان‌ها در امتداد رشته‌های باریکی که «رشته‌های کهکشانی» نامیده می‌شوند و ممکن است چند ۱۰۰ میلیون سال نوری طول داشته باشند، مرتب شده‌اند.
به گفته او خوشه‌ها و رشته‌های کهکشانی با خلاهایی احاطه شده‌اند که مقدار بسیار کمی ماده در آن‌ها وجود دارد. از این رو، شبکه کیهانی در مجموع، به‌گونه‌ای شبیه به مغز انسان به نظر می‌رسد.
به طور دقیق‌تر، توزیع ماده در گیتی تا حدی شبیه به کانکتوم مغز است. نورون‌ها در مغز انسان نیز خوشه‌هایی را تشکیل می‌دهند و از طریق آکسون‌ها، یعنی رشته‌های عصبی بلند و انتقال ایمپالس‌های الکتریکی از یک نورون به دیگری ارتباط برقرار می‌کنند.
هوسنفلدر می‌گوید این واقعیت که گیتی از نظر ساختاری شبیه به مغز است، این پرسش را مطرح می‌کند که آیا ممکن است کل کیهان نیز مانند مغز ظرفیت‌های فکری مشابهی داشته باشد؟
او با اشاره به اینکه قطر کیهان قابل‌مشاهده حدود ۹۰ میلیارد سال نوری است و طبق نظریه اینشتین، هیچ‌چیز سریع‌تر از سرعت نور حرکت نمی‌کند، می‌گوید این یعنی که اگر یک طرف مغز فرضی گیتی فقط بخواهد از وجود طرف دیگر مطلع شود، این کار حتی با سرعت نور، ۹۰ میلیارد سال طول می‌کشد و ارسال یک سیگنال به نزدیک‌ترین نورون ما، یعنی خوشه کهکشانی ام۸۱ (M81)، دست‌کم حدود ۱۱ میلیون سال طول خواهد کشید.
به گفته او، این یعنی گیتی در خوش‌بینانه‌ترین حالت، ممکن است از زمان مهبانگ تاکنون تنها حدود هزار تبادل بین نزدیک‌ترین نورون‌هایش (در اینجا یعنی کهکشان‌های آن) انجام داده باشد و در عین حال، ظرفیت آن برای ارتباط با خود نیز به دلیل انبساط گیتی، کاهش می‌یابد. به عبارت دیگر، اگر گیتی مانند مغز باشد و فکر کند، در واقع خیلی زیاد فکر نمی‌کند.
کد مطلب: 82765
