ايتنا - آمارهای نادرست از بازار آی.تی ایران

حدود یک ماه قبل گزارش بررسی ارزشمندترین شرکت‌های نوپای اینترنتی در ۵۰ کشور مختلف جهان با نام World Startup Report در سایت TechCrunch و وبلاگ روزنامه اکونومیست منتشر شد.
این گزارش که توانمندی شرکت‌های نوظهور در حوزه اینترنت را نشان می‌داد مورد استقبال فراوان قرار گرفت و البته از همان ابتدا برای بازار ایران انتقادات فراوانی را به همراه داشت.

در این گزارش گفته شد که DigiKala، CafeBazaar و Anetwork به‌ترتیب ارزشمندترین شرکت‌های نوپای اینترنتی ایران محسوب می‌شوند و البته شرکت DigiKala با کسب عنوان باارزش‌ترین شرکت ایرانی، به‌تنهایی ۱۵۰ میلیون دلار می‌ارزد.
انتشار این گزارش عکس‌العمل‌های فراوانی را به دنبال داشت و برای چندین هفته توجه همه کاربران شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی را به خود جلب کرد.

به گزارش ایتنا سایت خبری AMEInfo در گزارش خود این مسئله را مورد بررسی قرار داد و ضمن اشاره به انتقادات گسترده رسانه‌های داخلی اعلام کرد که حتی ایرانی‌ها هم صحت داشتن شرکتی به ارزش ۱۵۰ میلیون دلار را زیر سوال برده‌اند و در حالی که آنها اذعان به اشتباه بودن خبر یاد شده دارند، رسانه‌های خارجی به این اطمینان رسیده‌اند که خبر مذکور ارزشی نداشته و تنها با اهداف خاص منتشر شده است.

[ در این باره بخوانید:‌ "پشت پرده خبر «سه شرکت بزرگ اینترنتی ایران از نگاه اکونومیست"]

این سایت اینترنتی توضیح داد که بر خلاف

سایت AMEInfo ضمن اشاره به انتقادات گسترده رسانه‌های داخلی اعلام کرد که حتی ایرانی‌ها هم صحت داشتن شرکتی به ارزش ۱۵۰ میلیون دلار را زیر سوال برده‌اند و در حالی که آنها اذعان به اشتباه بودن خبر یاد شده دارند، رسانه‌های خارجی به این اطمینان رسیده‌اند که خبر مذکور ارزشی نداشته و تنها با اهداف خاص منتشر شده است

افزایش قابل ملاحظه تعداد کاربران اینترنتی و موبایلی در ایران، ادعای مدیرعامل شرکت DigiKala مبنی بر درآمد سالانه ۱۲۰ میلیون دلاری صحت ندارد.
در این گزارش گفته شد، با توجه به اینکه بخش اعظم فعالیت‌های تجاری در ایران توسط واحدهای دولتی و نیمه‌دولتی کنترل می‌شود، سرمایه‌گذاری در این کشور همچنان به روش‌های سنتی انجام می‌گیرد و بنابراین برای شناخت میزان ارزش یک شرکت ایرانی روش‌های ارزیابی سنتی مد نظر است. در نتیجه، ارزشیابی یک شرکت نوپا به‌خصوص در حوزه اینترنت در ایران فرآیند چندان معمولی نیست. اگر به این قضیه مثبت نگاه کنیم، صنعت سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری ایران به تازگی فعالیت خود را آغاز کرده است و هنوز اتفاق خاصی در این زمینه صورت نگرفته است.

شرکت‌های سرمایه‌گذاری ایرانی از جمله Sarava به‌تازگی فعالیت‌های خود را روی کسب‌وکارهای نوظهور حوزه فناوری آغاز کرده‌اند و با دنبال کردن نمونه‌های بین‌المللی می‌کوشند موفقیت خود را در این زمینه تضمین کنند.
اما برای Digikala با ادعایی مبنی بر ارزش ۱۵۰ میلیون دلاری این اتفاقات صحت دارد؟

مقایسه بازارهای مشابه
پس از انتشار این خبر، نخستین عکس‌العمل‌های کاربران و کارشناسان ایرانی و البته غیرایرانی نسبت به ارزش شرکت‌های مذکور این بود: "ایران دره سیلیکون نیست!"
سوای اینکه چه کسی این نکته را بیان کرده، پایگاه اینترنتی Medium تا اندازه زیادی به این مسئله صحه می‌گذارد و بر این نکته تاکید می‌کند که ایران را نمی‌توان یکی از قطب‌های فناوری جهان دانست و آن را شبیه به دره سیلیکون، بستری برای توسعه شرکتی با ارزش ۱۵۰ میلیون دلار متصور شد.
این مرکز یکی از بهترین معیارها برای ارزیابی شرکت‌های نوپا در ایران را مقایسه این بازار با همتایان خود در دیگر بازارهای نوظهور از جمله ترکیه، برزیل، روسیه و هند می‌داند.

از نظر جمعیت‌شناختی، فرهنگ و مشابهت‌های آموزشی، ترکیه یکی از بهترین مثال‌ها در این زمینه محسوب می‌شود و البته از نظر ضریب نفوذ اینترنت و تلفن همراه نیز بسیار شبیه ایران است. بزرگ‌ترین شرکت تجارت الکترونیک در ترکیه

در حالی که ایرانی‌ها سال گذشته تورم ۲۵ درصدی و رشد اقتصادی یک درصدی را تجربه کرده‌اند و در چنین شرایطی نمی‌توان باور داشت یک شرکت اینترنتی ارزش سرمایه‌های خود را به بیش از ۱۵۰ میلیون دلار برساند و سالانه درآمدی بالغ بر ۱۲۰ میلیون دلار کسب کند

Hepsiburada نام دارد. این شرکت در سال ۲۰۱۱ میلادی درآمد سالانه بالغ بر ۲۶۰ میلیون دلار داشت که دو برابر بیشتر از درآمد سالانه ادعا شده از سوی شرکت DigiKala در شرایط کنونی بود. در آن زمان ارزش شرکت Hepsiburada یک میلیارد دلار برآورد شد که این رقم نیز ۷ برابر بیشتر از ارزش کنونی شرکت DigiKala محاسبه می‌شد.

شکی نیست که DigiKala در بسیاری از زمینه‌های دیگر از شرکت ترکیه‌ای Hepsiburada عقب‌تر است و معیارهای ارزشی فراوانی وجود دارد که در مقایسه این دو شرکت با یکدیگر نشان می‌دهد DigiKala نمی‌تواند از نظر ارزش پولی خود را به شرکت ترکی برساند. به اعتقاد مرکز Medium، یکی از این معیارها درصد بالای خطرپذیری برای سرمایه‌گذاری در بازار نابسامان ایران است و نکته دیگری که در این زمینه وجود دارد، سطح متفاوت پذیرش فناوری در ایران و ترکیه محسوب می‌شود که کار را برای گسترش فعالیت‌های یک شرکت نوظهور ایرانی در حوزه اینترنت سخت‌تر می‌کند.

نبود آمار و شفاف‌سازی
آنچه که بیش از هر نکته دیگر شک و تردید را در مورد ارزش واقعی شرکت DigiKala بالا می‌برد،‌ نکته‌ای است که به فضای فرهنگ و بازرگانی ایران برمی‌گردد. رسانه‌های خارجی بر این باورند که مراکز سرمایه‌گذاری و شرکت‌های فناوری ایران تمایلی به انتشار گزارش‌های آماری دقیق در مورد فعالیت‌های سرمایه‌‌ای خود ندارند و البته هیچ یک از آنها به درستی ارزش سرمایه‌های خود را اعلام نمی‌کنند.
به طور یقین تعداد زیادی شرکت اینترنتی موفق در ایران مشغول به فعالیت هستند و البته بسیاری از آنها ارزش بیشتری نسبت به DigiKala دارند. اما شرکت‌های نوپا مانند بازیکنان فوتبال عمل می‌کنند. ارزش واقعی آنها تا زمانی که گل نزنند مشخص نمی‌شود و هر زمان که بتوانند در بازار رقابتی حرفی برای گفتن داشته باشند، ارزش اصلی آنها قابل محاسبه می‌شود. در بازار ایران تنها شایعاتی در مورد میزان سرمایه‌گذاری در شرکت‌های Digikala، CafeBazaar و Anetwork به گوش می‌رسد و هیچ منبع موثق ایرانی تاکنون

به طور یقین تعداد زیادی شرکت اینترنتی موفق در ایران مشغول به فعالیت هستند و البته بسیاری از آنها ارزش بیشتری نسبت به DigiKala دارند

گزارشی منتشر نکرده است که به استناد آن بتوان در این زمینه نظر داد و به همین خاطر است که حتی ایرانی‌ها هم چنین مسئله‌ای را تکذیب می‌کنند و خودشان قبول ندارند که شرکتی با این ارزش در اختیار دارند.

وضعیت بازار
پایگاه خبری AMEInfo بر این باور است که شرایط کنونی بازار ایران پذیرای داشتن شرکتی به ارزش ۱۵۰ میلیون دلار نیست و بر اساس آنچه که در بازار فناوری ایران می‌گذرد، بستر مناسبی برای رشد چنین شرکتی وجود ندارد.
این مرکز خبری به نقل از آخرین گزارش آماری منتشر شده از سوی BusinessMonitor توضیح داده است که ایران در ابتدای سال ۲۰۱۴ میلادی ۲۳.۵ میلیون کاربر اینترنتی داشته است و به همین خاطر می‌توان ضریب نفوذ اینترنت در کشور را ۳۰.۸ درصد دانست.
همچنین پیش‌بینی شده است که در سال ۲۰۱۷ میلادی ضریب نفوذ اینترنت در ایران به ۴۳.۶ درصد برسد و اگرچه تعداد کاربران اینترنتی ایران رو به‌افزایش است، اما AMEInfo به این نتیجه رسیده است که توسعه خدمات اینترنتی در ایران کسب‌وکار چندان پررونقی نیست و بر همین اساس احتمال می‌رود که توسعه نسل سوم خدمات مخابراتی موسوم به 3G در ایران شکست بخورد. در حالی که چند سالی از زمان آغاز فعالیت اپراتور سوم تلفن همراه ایران به عنوان متولی اصلی خدمات 3G می‌گذرد، کمتر از یک میلیون ایرانی از این خدمات استفاده می‌کنند.
این مرکز به استناد اخبار منتشر شده در رسانه‌های داخلی اعلام کرده است که ایرانی‌ها سال گذشته تورم ۲۵ درصدی و رشد اقتصادی یک درصدی را تجربه کرده‌اند و در چنین شرایطی نمی‌توان باور داشت یک شرکت اینترنتی ارزش سرمایه‌های خود را به بیش از ۱۵۰ میلیون دلار برساند و سالانه درآمدی بالغ بر ۱۲۰ میلیون دلار کسب کند.