ایتنا - اگر سواد رسانه‌ای را علم تنظیم کننده روابط میان مخاطب و رسانه ها براساس هنجارهای درونی شده بدانیم، نباید از جایگاه آن در سیاست‌های رسانه‌ای کشورها غافل شویم.
شنبه ۱۸ اسفند ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۰۸
سواد رسانه ای؛ نیاز پیشرفت جامعه امروز
با ورود به قرن بیست و یکم مصادف با وقوع انقلاب ارتباطی و اطلاعاتی، افراد جامعه تحت تأثیر بمباران‌های رسانه‌ای قرار دارند و رسانه‌های عصر حاضر نقشی عمده در شکل‌گیری رفتار، عقاید، عواطف و به خصوص روابط فردی و اجتماعی بازی می‌کنند. اکنون سواد رسانه‌ای به عنوان یکی از کارآمدترین ابزارهای نظارتی طرف توجه بسیاری از کشورها است و افزایش نظام‌های اطلاعاتی و ارتباطی، ضرورت آموزش سواد رسانه ای در افراد جامعه را بیش از پیش نمایانگر می‌سازد چرا که پیام‌های تولید شده توسط رسانه های مختلف در سرتاسر جهان مخاطبان را دچار نوعی سردرگمی و تردید در انتخاب و گزینش پیام‌های دریافتی می‌نماید.
با به‌کارگیری سواد رسانه‌ای، تسلط فرد در فهم خروجی رسانه افزایش یافته به این ترتیب فرد به خوبی می‌داند از رسانه چه می‌خواهد و فعالانه به ارزیابی نقادانه محتوای آن می‌پردازد تا معنای پیام‌هایی با قابلیت‌های اثرگذاری بر سبک زندگی خود را دریابد. به این منظور یادگیری و افزایش سواد رسانه ای به عنوان مهارت و استفاده از رسانه های دیجتیال به عنوان یکی از تکنیک‌های نوین ارتباطی ضروری است.
اگر سواد رسانه‌ای را علم تنظیم کننده روابط میان مخاطب و رسانه‌ها براساس هنجارهای درونی شده بدانیم، نباید از جایگاه آن در سیاست‌های رسانه‌ای کشورها غافل شویم.
تعریف سواد رسانه‌ای
«سواد رسانه‌ای» (Media Literacy) مفهومی قدیمی است که نخستین بار مارشال 'مک لوهان' در سال آن را به کار برد. وی معقتد بود زمانی که دهکده جهانی فرا رسد باید انسان‌ها به سواد جدیدی به نام سواد رسانه‌ای دست یابند. وقتی ما پایه‌های سواد رسانه‌ای را به زبان حاضر ترجمه می‌کنیم، امروز دیگر نمی‌توان از تعریفی استفاده کرد که در سال 1964 آقای مک لوهان برای سواد رسانه‌ای اعلام کرد. می‌بینیم که یونسکو مرتب این تعاریف را تغییر می‌دهد. پیش از این روزگاری کامپیوتر نشان پیشرفت بود اما امروز سرانه داشتن افراد خبره و نخبه جامعه، تعیین کننده پیشرفت یک کشور است که گاهی در کشورهای پیشرفته وجود این افراد از یک درصد به 10درصد هم رسیده است. با این توضیحات می توان گفت که سواد رسانه‌ای مجموعه‌ای از مهارت‌های قابل یادگیری است که دسترسی به توانایی، تجزیه و تحلیل و ایجاد انواع پیام‌های رسانه‌ای را دربر می گیرد.
سطوح سواد رسانه‌ای
سواد رسانه‌ای به سه سطح عمومی، متوسط و پیشرفته تعریف شده است. مفاهیم عمومی آن بر این پرسش استوار است که رسانه‌ها چگونه بر ما تاثیر گذارند، مفاهیم متوسط به چگونگی ایجاد معنا از مفاهیم رسانه‌ای توجه دارد و مفاهیم پیشرفته به نقش و تعامل رسانه‌ها و جامعه و نقش سواد رسانه‌ای در ایجاد این تغییرات را بررسی می‌نماید.
در جامعه امروزی، آموزش سواد رسانه‌ای به رشد تفکر انتقادی و مشارکت بیشتر افراد در فرهنگ رسانه‌ای کمک کرده تا به نتیجه غایی یعنی آزادی بیشتر به افراد به وسیله قدرت دادن به آنها برای دسترسی، اطلاعات، تشخیص و تجزیه و تحلیل و ارزیابی پیام‌های رسانه ها دست یابیم.
در این چارچوب، جامعه‌ای توسعه یافته تلقی می شود که بتواند در کنار رشد و توسعه شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی مانند درآمد سرانه، توزیع ناخالص ملی و نرخ تولد و مرگ و میر، بر معیارهای آموزش، فناوری های اطلاعاتی و به عبارتی بر افزایش سواد رسانه‌ای تاکید نماید.
سواد رسانه‌ای و افزایش آگاهی و اعتماد در جامعه
امروزه حضور رسانه ها به طور ناخودآگاه بر سواد رسانه ای مردم تاثیر می گذارد و با اعتماد به این رسانه‌ها، روابط اجتماعی محکم و صلح‌آمیز حفظ می‌شود که این‌ها به نوبه خود، پایه و اساس رفتارهای جمعی و همکاری‌های سازنده است. مدیران رسانه‌ها در مواجهه با مخاطبان خود باید در جهت افزایش و ارتقا سواد رسانه‌ای آنها تلاش نمایند تا به عنوان یک رسانه قابل اعتماد شناخته شوند.
نکته قابل توجه در سواد رسانه‌ای آن است که نقش آن در توسعه اجتماعی با افزایش نفوذ اینترنت و گسترش فناوری‌های اطلاعتی و ارتباطی در کشورهای مختلف جهان برابر نیست. چرا که میزان دسترسی به اینترنت در کشورهای مختلف (پیشرفته و کمتر توسعه یافته) یکسان نبوده است بنابر این در کشورهای کمتر توسعه یافته که دسترسی به اینترنت و فناوری های پیشرفته محدود است تعداد کمی از از افراد می‌توانند از عهده پرداخت هزینه‌های این خدمات برآیند لذا نمی‌توان انتظار داشت که تاثیر آن یکسان با کشورهای پیشرفته باشد.
رسانه‌های دیجیتال
رسانه‌های دیجیتال مفهوم عام‌تری از رسانه‌های آنلاین است که دربرگیرنده همه نوع نرم‌افزار و محصولات الکترونیکی است. این واژه در جهان، اغلب نسخه‌ی وب روزنامه‌ها، وب‌سایت‌های خبری، وبلاگ‌ها، وب‌سایت شخصیت‌های دولتی و خصوصی، سازمان‌ها، روزنت‌ها و غیره را شامل می‌شود. رسانه های دیجیتال از جنبه ابزاری چون قادر به برقراری صورت های مختلف ارتباطی هستند، امکان نشر پیام ها را بیشتر دارا می باشد.
رسانه‌های دیجیتال و سواد رسانه‌ای در ایران
در ایران به رغم دارا بودن شرایط خاص درونی و بیرونی تاکنون اقدام موثری در این راه صورت نگرفته است. بنابراین مسوولان چه در کشورهای پیشرفته و چه در کشورهای کمتر توسعه یافته راه کارهایی را در نظر بگیرند تا از طریق آن آموزش مهارت‌های بهره‌گیری از سواد رسانه‌ای به عنوان جزیی از زندگی هر شخصی محسوب شود. بنابراین با استفاده از رسانه های دیجیتال که بدون مرز بودن ارتباطات، با هزینه کم و دسترسی آسان به حجم وسیعی از اطلاعات از ویژگی های اصلی این رسانه ها به شمار می رود می توان تنوع و حجم بالایی از محتوای پیام‌ها را با سرعت بیشتری دریافت نمود. بهره گیری از دانش رسانه‌های دیجتیال وسیله ای برای گسترش درک و تفکر افراد جامعه از ماهیت قدرت در جامعه و نحوه استفاده آن در رسانه‌های اجتماعی است
در این میان اساتید دانشگاه ها و پژوهشگران و محققان باید درک خود را از مفهوم تفکر نقادانه بالا ببرند تا بتوانند از دانش رسانه‌های دیجیتال در تکنیک کلاس‌های آموزشی استفاده نمایند. بهره گیری از چارچوب سواد رسانه‌ای ضروی بوده و به عبارت دیگر تفکر محض کافی نیست و باید اندیشیدن و تفکر با معیارهای استاندارد فکری منطبق شود تا موجب پیشرفت شخص شود.
بدیهی است که جهت گیری مردمی و ملی گفتمان سواد رسانه‌ای و نیز مفهوم علمی و کاربردی ضروری است. در این میان آموزش های صحیح در دانشگاه ها و موسسات علمی در جهت فهم واقعی سواد رسانه‌ای و همچنین حمایت از طرح ها و پژوهش های مرتبط با موضوع‌های سواد رسانه ای و اطلاعاتی گام موثری در ارتقای این مهم به شمار می‌رود.
جمع بندی
در کشور ما برای مواجهه فعال و خلاق در دنیای ارتباطات، تنها سه راه‌کار پیش رو داریم: بدبین باشیم، یا خوش‌بین، و یا واقع‌بین باشیم. در نگاه اول، که ما آن را رویکرد خوش‌بینانه می‌نامیم، فرد برداشتی جز فرصت و مزیت از رسانه ندارد و استفاده‌ای نا‌محدود از آن می‌کند. در چنین شرایطی فرد کاملا وضعیتی منفعل دارد و رسانه او را شکل می‌دهد. نقطه مقابل این نگاه را رویکرد بدبین می‌دانیم که در آن تصور فرد از رسانه تهدیدمحور است و با سیاست هراسان‌سازی دیگران را از استفاده آن رسانه منع می‌کنند.
راه کار سوم و منظور اصلی سواد رسانه‌ای را در رویکر واقع‌بین می‌دانیم که فرد با آگاهی نسبت به مزایا و تهدیدات رسانه، با برنامه‌ریزی دقیق به استفاده محدود و مشروع از رسانه روی می‌آورد.
بنابراین وارد کردن نظام سواد رسانه ای در نظام آموزش رسمی کشور و انجام تحقیقات و مطالعات تطبیقی به منظور الگوی مطلوب، ارزشیابی منسجم و نظارت مستمر بر عملکرد فعالان سواد رسانه ای، بستر مناسب برای تولید انبوه محصولات فرهنگی دیجیتال متناسب با ارزش های نظام، حمایت از توسعه کمی و کیفی رسانه های دیجیتال، حمایت از تمام تولیدکنندگان محتوای دیجیتال از مهم ترین اقدامات لازم در جهت ارتقای رسانه‌های دیجیتال و اثربخشی سواد رسانه ای کشور به شمار می رود.
منبع: ایرنا
کد مطلب: 55837
