PCM كابوس كاربران اينترنت پرسرعت م.ر.بهنام رئوف- دنياي اقتصاد شواهد موجود در سازمان نظام‌صنفی رایانه‌ای و انجمن شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی، گواه بر شکایت‌های بسیاری از سوی کاربران اینترنت در زمینه عدم ارائه امکانات لازم توسط شرکت‌های مخابراتی مناطق در شهر تهران است. امروزه ارتباطات به عنوان یکی از فاکتورهای اصلی در توسعه یافتگی کشورها محسوب می‌شود و در همین زمینه رشد ضریب نفوذ تلفن (چه ثابت و چه همراه) از یک سو و ضریب نفوذ استفاده از اینترنت در کشور از سویی دیگر نقش به سزایی در رتبه کشور در زمینه استفاده از فناوری‌های نوین دارد. بر همین اساس وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات توسعه شبکه مخابراتی کشور در بخش تلفن ثابت و همراه را از سال‌های پیش در دستور کار خود قرار داده است. یکی از فعالیت‌های انجام شده در این بخش که بارها مدیران وزارت ارتباطات با ارائه آمار و ارقام از آن دفاع کردند افزایش ضریب نفوذ تلفن ثابت و تعداد دایری خطوط دراین بخش بود. بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی شرکت مخابرات ایران که در اوایل مرداد ماه سال جاری منتشر شده است، در حال حاضر 22 میلیون و 990 هزار و 558 خط تلفن ثابت در کشور مشغول به کار است که از این میان، تهران با دارا بودن 5 میلیون و 802 هزار و 675 خط تلفن بیشترین تعداد متقاضیان را در کل کشور به خود اختصاص داده است. جدا از این مساله که شرکت‌های مخابراتی استانی توانستند ضریب نفوذ تلفن را در کشور افزایش دهند، اما استفاده از برخی از سیستم‌ها که بنا به گفته مدیران مخابراتی روش‌های مرسوم جهانی نیز هستند باعث شده تا این روزها بسیاری از کاربران اینترنت در کشور و به خصوص در شهر تهران علاوه بر آنکه نمی توانند از اینترنت پر سرعت (ADSL) استفاده کنند در استفاده از اینترنت به شیوه دایل آپ هم با مشکل روبه رو هستند. شروع داستان مخابرات در سال‌های اخیر به خصوص در مناطق مرکزی شهر به جای توسعه شبکه کابلی از شیوه خاصی به (Pulse Code Modulation) يا PCM جهت افزایش ظرفیت خطوط استفاده نموده است که در این شیوه ظرفیت هر کابل به چندین خط تلفن ثابت اختصاص داده می‌شود. اگرچه این شیوه توان پاسخگویی به نیاز گفت‌وگوی تلفنی و انتقال صدا را برای مشترکان فراهم می‌کند، اما به دلیل تقسیم ظرفیت یک کابل امکان استفاده و اشتراک اینترنت ADSL برای مشترکانی که خطوط تلفن آنها با این شیوه فراهم شده است، وجود نخواهد شد. همچنین این خطوط در اتصال Dailup به شبکه‌های اینترنت نیز مشکلاتی را برای مشترکان ایجاد می‌کنند و عموما سرعت اتصال مشترکان این گونه خطوط پایین تر از 33.6 کیلو بیت است. این درحالی است که بسیاری از مشترکان از نوع خط خود بی‌خبر هستند و هزینه اشتراک و آبونمان خط تلفن آنها نیز با مشترکانی که کابل مستقیم دارند، یکسان است. علیرضا نیکسار، عضو انجمن شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی در این باره می‌گوید: خود من در منزل بیشتر از 32 کیلو بیت نمی‌توانم به اینترنت وصل شوم و دلیل آن هم این است که خط تلفن من PCM است. او می‌گوید: پیش از این به راحتی می‌توانستم از اینترنت استفاده کنم اما یکباره سرعت اتصال به شبکه از طریق خط تلفن کاهش پیدا کرد که بعد از پیگیری‌هایی که داشتم مخابرات منطقه به من گفت چون همسایه شما به خط جدید نیاز داشت و ما هم نمی توانستیم از طریق معمولی به او خط دهیم از خط شما استفاده کردیم و به وسیله سیستم PCM به او خط تلفن دادیم. به گفته نیکسار، این سيستم از مشکلاتی است که باعث کاهش سرعت اینترنت می‌شود. البته این مشکل عمومی نیست و فقط به مناطقی مربوط است که تراکم مشتری بالا باشد که این هم بر می‌گردد، به شعار به روزرسانی شرکت مخابرات ایران که متقاضیان بسیاری را بدون اینترنت کرده است! PCM چیست؟ در صورتی که کابل‌های مخابراتی برای ارائه خطوط تلفن پرشده باشد و امکان حفاری کردن برای کار گذاشتن کابل‌های مسی در زمین نباشد و یا نیاز به زمان طولانی داشته باشد، مراکز مخابراتی می‌توانند خدمات تلفن ثابت خود را از طریق PCM به متقاضیان ارائه دهند. اصل داستان PCM که به نام Pairgain Technology است، روشی است که در آن بهره کابل مسی زیاد می‌شود. به طوری که مثلا می‌توان با یک کابل مسی، 4 تا 8 خط تلفن را سرویس داد. مطمئناً با فراگیر شدن اینترنت و تغییر ذائقه کاربران برای استفاده همزمان از شبکه Data Voice، آنها تمایل خواهند داشت که از دو خط تلفن استفاده کنند و این خود باعث حجیم شدن شبکه خواهد شد. بینش فنی این قضیه از اینجا شروع شد که دو خط آنالوگ را روی یک سیم ارسال کنند و هر مشترک را به جای این که با 64kbps کدينگ کنند با 32kbps انجام دهند. یعنی با همان کدینگ توانستند 4 مشترک را روی یک زوج سیم توسعه دهند. اولین پایه‌گذار کدینگ کردن پالس‌ها به این روش، کمپانی لوسنت بود که این کار را در سال 1980 انجام داد. به این کار - یعنی افزایش بهره‌وری خط به منظور افزایش تعداد مشترکان در شبکه بدون توسعه شبکه- Pairgain Technology گفته می‌شود. تکنولوژی Pairgain اشتباها در ایران با عنوان PCM شناخته شده است. PCM که مخفف کلمه Pulse Code Modulation ( مدولاسیون پالس‌های کدشده) است، هیچگونه نقطه اشتراکی با سیستم‌هایی که در ایران نصب می‌شود را ندارد. یکی از مشکلاتی که در سیستم pairgain وجود دارد این است که یکبار اطلاعات، دقیقاً در درگاه خروجی خانه مشترک از آنالوگ به دیجیتال تبدیل و روی سیم منتقل می‌شود. در مرکز نیز از دیجیتال به آنالوگ تبدیل و به سوئیچ منتقل می‌شود. در داخل سوئیچ همه آنالوگ‌ها به دیجیتال تبدیل می‌شود. در این فرایند یک دور کامل از دیجیتال به دیجیتال و دوباره به آنالوگ و دیجیتال خواهیم داشت که این دور باعث ایجاد نویز در صدا می‌شود که به طور طبیعی نمی‌توان آن را معادل یک خط سیم مسی فرض نمود حتی در صورت نصب بهترین نوع از انواع pairgainها، بازهم می‌توان مانند یک سیم مسی از آن دیتا دریافت کرد. یکی ديگر از مشکلاتی که سیستم‌های pairgain در ایران وجود دارد، به تجهیزات DSL موجود در شبکه برمی‌گردد. در اکثر کشورهای غربي و یا اروپایی که در حال نصب تجهیزات DSL بودند، ترمینال‌هایی داشتند که در داخل این ترمینال‌ها ژله وجود داشت که در صورت اتصال سیم مسی به آنها، یک غشایی از ژل دور مس را می‌پوشاند و این باعث می‌شد تا مس سولفاته نشود. ولی تجهیزات شبکه مخابراتی کشور برای کار گذاشتن DSL بر آنها، طراحی نشده‌اند و از نظر کابل مسی و سیستم‌ها همگی برای آنالوگ طراحی شده‌اند. تقريبا در حدود سال‌های 1370 که توسعه و نصب سوئیچ‌های دیجیتال شروع شد، بهینه‌سازی که در شبکه صورت گرفت بازهم برای ساختار آنالوگ بود نه دیجیتال. به همین دلیل در هرکجا که تجهیزات DSL نصب می‌شوند پس از مدت کوتاهی سیم‌های مسی، بنفش رنگ می‌شوند. یعنی CONNECTORهای موجود در پست یا ترمینال‌های موجود در جعبه‌های کافو، تحمل ولتاژ 200 ولت و جریان 100 میلی‌آمپر را ندارند. حداکثرولتاژ 40 ولت و جریان 20 میلی‌آمپر را می‌توانند تحمل کنند. به طور کلی مشکلاتی که در سیستم‌های pairgain وجود دارد باعث شده تا درروزهایی که بارندگی زیاد است و یا در روزهای آفتابی که درجه حرارت بالا می‌رود، همه چیز در سیستم به هم خورده و میزان خطاهای سیستم بالا رود. حتی این معضل در برخی از دستگاه‌های خریداری شده، وجود دارد که در صورت بروز خطا در سیستم تلفن شروع به زنگ‌های مجازی می‌کند. شروع مشکلات با توجه به اینکه خطوط تلفن هزاران مشترک مخابرات به‌ خصوص در مناطق مرکزی شهر و مناطق تجاری با استفاده از شیوه فوق فراهم شده است و همچنین محدوده تحت پوشش معدود شرکت‌هایی که اقدام به ارائه اینترنت بی‌سیم می‌کنند حتی در پایتخت نیز شامل همه مناطق نمی‌شود، عملاً بسیاری از مشترکان مخابرات در مناطق مرکزی و تجاری شهر از هرگونه اشتراک اینترنت مناسب و به صرفه محروم هستند. در حال حاضر نیز برخی از مهمترین مراکز تجاری کامپیوتر و محصولات مخابراتی واقع در مرکز شهر تهران نیز با چنین مشکلی مواجه هستند. معاونت فنی یکی از مراکز مخابراتی معتقد است که قرارداد مخابرات با مشترکان تنها جهت تامین گفت‌وگوی تلفنی و صدا است و مخابرات مسوولیتی نسبت به کیفیت خطوط برای انتقال دیتا و اینترنت ندارد. این در حالی است که حتی راه ساده ای نیز جهت دریافت کابل مستقیم واستفاده از اینترنت پرسرعت در ازای هزینه بیشتر نیز برای مشترکین وجود ندارد. 533 هزار خط PCM در پایتخت مهرداد حسین‌خانی، مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شرکت مخابرات استان تهران در این باره می‌گوید: آخرین آماری که تا پایان خرداد ارائه شده 533 هزار و 436 مشترک از طریق PCM به شبکه تلفن ثابت افزوده شده‌اند. او می‌گوید: درصد خیلی کمی را تعداد خطوط PCM تشکیل می‌دهند. در حال حاضر اگر مشترک برای تهیه خط مراجعه کند بستگی به منطقه‌ای دارد که درخواست خط تلفن داشته باشد. ما در اکثر مناطق تهران امکانات خوبی را داریم و از طریق شبکه نرمال سرویس می‌دهیم، ولی در بعضی از محدوده ها که هنوز تقویت شبکه اجرا نشده باشد از طریق PCM سرویس را می‌دهیم تا زمانی که شبکه تقویت شود و بتوانیم به شیوه عادی ارتباط مشترکان را برقرار کنیم. او می‌گوید: ممکن است شما برای دریافت خط به یک مرکز مراجعه کنید و این مرکز در یک کوچه به راحتی امکان دادن خط به مشترک را داشته باشد، اما در یک کوچه بالاتر به دلیل پر بودن ظرفیت‌ها نمی‌تواند که این کار را انجام دهد، در نتیجه به ناچار برای آنکه نیاز مشترک برطرف شود از طریق سیستم PCM به او خط تعلق می‌گیرد که این موضوع بیشتر به مصرف شبکه و چگالی تعداد مشترکان در مناطق مختلف مربوط می‌شود. مدیرکل برنامه‌ریزی و بودجه شرکت مخابرات استان تهران در باره استفاده از ADSL توسط مشترکان خطوط PCM می‌گوید: جاهایی که مشترکی ای‌دی‌اس‌ال بخواهد معمولا مراکز سعی می‌کنند که برای مشترک امکاناتی ایجاد کنند که بتواند از این سرویس استفاده کند، ولی اگر نتوانند این کار را انجام دهند می‌توانند به اپراتورهای PAPای مراجعه کنند که سیستم وای مکس را ارائه می‌دهند. وای‌مکس سیستمی است که بدون سیم پهنای باند را در اختیار کاربر قرار می‌دهند. البته قیمت این خدمات هم خیلی بالاتر از ADSL است. حسین‌خانی می‌گوید: در نظر داریم با تقویت شبکه‌ای که داریم خطوط PCM را که در حقیقت مسکنی هستند برای شبکه به تدریج از مدار حذف کنیم، ولی ارائه تاریخ دقیق برای حذف این خطوط از شبکه در حال حاضر میسر نیست. او می‌گوید: PCM تکنولوژی‌اي است برای ارائه سرویس صدا و در دنیا هم از آن استفاده شده ما هم از آن در برخی از مناطق که مشترک مجبور بود مدت زمان زیادی را برای تهیه خط تلفن صرف کند، استفاده کردیم و این کار باعث گشایشی شد برای مشترک تا بتواند به سرویس اولیه که همان صدا است دست پیدا کند بعدا با پیشرفت تکنولوژی و به وجود آمدن شبکه‌های «ای دی اس ال» این مشکل پدیدار شد وگرنه PCM موقعی خریداری شد که در ارائه تلفن به مشترک مشکل داشتیم. در حال حاضر سرویس‌های متعددی آمده که ما هم درنظر داریم با تقویت شبکه بتوانیم ارائه این سرویس‌ها را برای مشترک فراهم کنيم. مخابرات دست به کار شود محمودرضا خادمی، عضو کمیسيون اینترنت سازمان نظام صنفی، در این باره می‌گوید: شکایات بسیاری در این زمینه به سازمان شده است و فکر می‌کنم تعداد خطوط PCM موجود در پایتخت بیشتر از آن چیزی باشد که اعلام شده است. او می‌گوید: با توجه به آمارهایی که ما در اختیار داریم در بعضی از مراکز نزدیک به 30 درصد از خطوط به شیوه PCM ارائه شده است. البته این آمار خیلی وسیعی نمی‌تواند باشد، ولی در بیشتر مناطق تجاری که تعداد شرکت‌های خصوصی زیاد است و مخابرات مجبور به تامین تعداد خطوط تلفن بیشتری است این مشکل مشهود است. به گفته خادمی مشکلات مشترکان این خطوط تنها به استفاده از اینترنت باز نمی‌گردد. اگر قرار باشد یک خط کابل برگردان باشد تمام مشترکان دیگر هم با مشکل روبه رو می‌شوند. اگر مشترک تلفن بی‌سیم و یا تلفن سانترال داشته باشند، بقیه مشترکان آن خط هم با مشکل روبه رو می‌شوند. او می‌گوید: البته تکنولوژی وجود دارد که کارت‌های PCM در مراکز با کارت‌هایی جایگزین می‌شود که دیتا به صورت تفکیکی می‌تواند انتقال داده شود، اما اینکه چرا مخابرات از این کارت‌ها استفاده نمی‌کند سوالی است که باید توسط مدیران جواب داده شود. خادمی تاکید می‌کند: در مورد به کارگیری سیستم PCM و مشکلاتش ما صحبت‌های شفاهی با مخابرات داشتیم، ولی مذاکرات کتبی نداشتیم. درست است که برای رسیدن به شعارهای داده شده و افزایش ضریب نفوذ تلفن نباید از هيچ تلاشی دریغ کرد، اما بی شک مدیران مخابراتی باید توسعه و افزایش ضریب نفوذ اینترنت را نیز مدنظر قرار داده و تلاش خود را برای از میان برداشتن مشکلاتی از این دست به کار گیرند.