فرهنگ‌نامه Flash Memory جواد زارعي بارها و بارها در صفحات بازار با اصطلاح Flash Memory برخورد نزدیک از نوع سوم داشته‌اید و ممکن است این سؤال در ذهن شما شکل گیرد که این Flash Memory که می‌گویند یعنی چه؟ حقیقت امر این است که Flash Memory نام دسته جدیدی از قطعات حافظه‌ است. برمبنای قابلیت نگهداری داده‌ها نوعی دسته‌بندی وجود دارد که قطعات حافظه را در دو دسته کلی حافظه با توانایی نگهداری داده‌ها با کمک الکتریسیته و بدون کمک الکتریسیته قرار می‌دهد. قطعات حافظه Flash Memory در دسته دوم قرار می‌گیرند و برای نگهداری داده‌های ذخیره شده نیازی به پشتیبانی نیروی الکتریکی ندارند. توجه داشته باشید که نگهداری داده‌ها با انجام عملیات روی آن‌ها که شامل خواندن، پاک‌ کردن یا نوشتن می‌شود تفاوت دارد. تمامی انواع قطعات حافظه موجود در عالم هستی برای انجام عملیات نیازمند نیروی الکتریکی یا مغناطیسی خواهند بود. پس تا این‌جا متوجه شدیم که قطعات Flash Memory برای نگهداری اطلاعات یا داده‌ها نیازی به انرژی نداشته و از داده‌های موجود روی چیپ‌های حافظه خود برای سال‌ها محافظت خواهند کرد. واقع امر این است این سال‌ها کمتر از ده سال بوده و پس از آن، روند تغییر خود به‌ خودی داده‌ها آغاز خواهد شد. نکته واقعی و کاربردی این است که به‌طور معمول اطلاعات قبل از پایان یک سال توسط صاحب قطعه حافظه تغییر کرده و تصور نمی‌شود که در طولانی‌ترین استفاده‌ها نیز عمر این داده‌ها بیش از دو سال روی این چیپ‌ها باشد. پس نگران باقی ماندن اطلاعات روی این قطعات نباشید! نگاه کلی نسب و نژاد قطعات Flash Memory به چیپ‌های EEPROM می‌رسد. قطعات حافظه EEPROM برای نگهداری داده‌ها نیازمند پشتیبانی نیروی الکتریکی نبوده و قابلیت‌های جالبی در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌دهند. به‌عنوان مثال زمان دسترسی به اطلاعات موجود روی چیپ‌‌های EEPROM مورد استفاده در قطعات Flash Memory کمتر از حافظه‌های DRAM مورد استفاده به‌عنوان RAM دستگاه‌های کامپیوتر بوده، اما تحرک‌پذیری، شوک‌پذیری و مقاومت در برابر ضربه، حرارت و آب بیشتری نسبت به هارددیسک‌های مرسوم دارند. بدین علت است که استفاده از این حافظه‌ها در دستگاه‌های قابل‌ حمل مورد توجه صنعت کامپیوتر و عموم مردمان قرار گرفته است. جنسیت تمام قطعات نیمه‌رسانا مانند پردازنده‌ها و قطعات حافظه از کنار هم قرار گرفتن اجزای کوچکی به نام ترانزیستور ساخته می‌شوند. بنابراین تکنولوژی تولید قطعات حافظه و پردازنده شباهت‌های بسیاری به هم خواهند داشت و هر دو در لایه‌های اصلی خود شامل مدارات الکتریکی بسیار پیچیده هستند. در مدارات الکتریکی از منطق بولی (Boolean) استفاده می‌شود که به‌طور حتم در دوره دبیرستان با آن آشنا شده‌اید که برای پیاده‌سازی اعمال اصلی ریاضی و مقایسه‌های منطقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. دو شیوه اصلی استفاده از اتصالات Non-And و Non-OR در این دستگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد که به‌طور اختصار NAND و NOR نامیده می‌شوند. استفاده از این دو شیوه موجب خلق دو گونه متفاوت از قطعات Flash Memory شده است. تاریخچه مشخصات مفهومی قطعات Flash Memory اولین بار در سال 1984 توسط دکتر فوجیو ماسوکا از محققان شرکت توشیبا مطرح و توصیف شد. نام فلش برای این نوع حافظه توسط هم‌دانشگاهی دکتر ماسوکا یعنی آقای شوجی آریزومی پیشنهاد شد و توسط موسسه IEEE واقع در کالیفرنیا مورد تایید قرار گرفت. در سال 1988 اینتل آمادگی خود را برای تولید انبوه نوع NOR از قطعات Flash Memory اعلام کرد. در سال 1989 نیز نوع NAND قطعات Flash Memory توسط توشیبا معرفی و برای استفاده در دسترس متخصصان قرار گرفت که نمونه‌های تجاری آن را در انواع قطعات USB Flash Memory، کارت حافظه و دیسک‌های جدید SSD مشاهده می‌فرمایید. تفاوت NOR و NAND این دو گونه، دو تفاوت اساسی با هم دارند. در انواع NOR امکان آدرس‌دهی دقیق واحدهای حافظه همچون قطعات حافظه مورد استفاده در RAM کامپیوترها امکان‌پذیر است. اما قطعات NOR دو ضعف عمده دارند، اول اینکه سرعت آن‌ها کمتر از نمونه‌های NAND است و دوم اینکه قیمت آن‌ها بالاست و تولید آن‌ها در ظرفیت‌های بالا مقرون به‌صرفه نیست. در نوع دیگر، شیوه ذخیره و دسترسی به داده‌های حافظه‌های نوع NAND شباهت بسیاری به هارددیسک‌ها داشته و به ‌همین دلیل شرایط بهتری را برای ذخیره و دسترسی تصادفی به اطلاعات فراهم می‌کند. بدین صورت است که از انواع NOR در BIOS دستگاه‌ها و حافظه فعال گوشی‌های تلفن همراه استفاده شده و از انواع NAND به‌عنوان ذخیره‌ساز و جایگزین هارددیسک‌ها در دستگاه‌های قابل ‌حمل مانند دوربین‌های عکاسی، پخش‌کننده‌های موسیقی، دستگاه‌های GPS، PDA‌، لپ‌تاپ و غیره استفاده می‌شوند.